علل حساسیت‌های بهاری کودکان
حساسیت فصلی به طور کلی در فصل بهار شایع‌تر است و از آنجا که درختان در بهار گرده‌افشانی می‌کنند، پس کودکانی که به گرده درختان حساسیت دارند، بیشترین علائمشان را در بهار نشان خواهند داد.
وارد پارک شده‌اید تا از هوای بهاری، لذت ببرید. تدارکات لازم را هم برای گذران یک بعد از ظهر خاطره‌انگیز در دل طبیعت با خودتان همراه کرده‌اید. اما صدای عطسه فرزندتان را می‌شنوید. بعد از عافیت گفتن، چشم می‌گردانید که یک محل مناسب برای نشستن پیدا کنید که عطسه دوم فرزندتان، رشته افکارتان را قطع می‌کند. تا به خودتان بیایید او چند عطسه پشت سر هم می‌کند.
نگران نباشید این جزو اولین علائم آلرژی است؛ بیماری‌ای که موجب واکنش سیستم ایمنی در برابر ورود ماده‌ای به بدن می‌شود. در این مواقع با خودتان فکر می‌کنید از کجا سروکله این علائم پیدا می‌شود و از چه راه‌هایی می‌توانید به فرزندتان کمک کنید تا زودتر علائم را پشت سر بگذارد.
آلرژی به فصل چه ربطی دارد؟
حساسیت فصلی به طور کلی در فصل بهار شایع‌تر است، اما فصل ابتلا به این بیماری برای افراد مختلف، متفاوت است. در واقع، نوع حساسیت تعیین می‌کند که زمان بروز این بیماری، چه فصلی باشد. برای مثال از آنجا که درختان در بهار گرده‌افشانی می‌کنند، پس کودکانی که به گرده درختان حساسیت دارند، بیشترین علائمشان را در بهار نشان خواهند داد. البته همان‌طور که گفته شد، بسته به منطقه جغرافیایی و طبیعت ناحیه‌ای که کودک در آن زندگی می‌کند، ممکن است گرده‌افشانی در فصول مختلف و به مدت متفاوتی انجام شود.
دنبال چه علائمی باید باشید؟
شایع‌ترین علائم تنفسی در حساسیت‌ها شامل دو دسته است؛ علائم التهاب بینی (رینیت آلرژیک) و علائم تنفسی تحتانی. در علائم مربوط به التهاب بینی، معمولاً از آنتی‌هیستامین‌ها یا اسپری‌های بینی استفاده می‌شود. بسته به نوع حساسیت ممکن است پزشک فوق تخصص، واکسن آلرژی هم تجویز کند. در مورد آلرژی‌های تنفسی تحتانی هم اگر نوع حساسیت به شکل دقیق مشخص شده باشد، با شروع فصل، اقدامات پیشگیرانه انجام می‌شود و در نهایت، اگر تشدید علائم مشاهده شد، داروها باید تغییر کند.
چه چیزهایی آلرژن هستند؟
حیوانات
آلرژی به حیوانات معمولاً فصلی نیست و حساسیت به مو یا مدفوع آن‌هاست. این علائم در طول سال وجود دارد و پایدار است. هرچند ممکن است كه کودک، هم به حیوان آلرژی داشته باشد و هم به گیاهان و در این صورت، در بهار هم دچار مشکل شود.
مواد غذایی
کودکانی هستند که به یکسری مواد غذایی آلرژی دارند و در فصول خاصی دچار تشدید علائم می‌شوند. علت این امر آن است که برخی از مواد غذایی با برخی گرده‌های گیاهان، آلرژن مشترک دارند. به عنوان مثال، درختی مانند غان با میوه‌هایی مثل سیب، هویج، گلابی، هلو و سیب‌زمینی آلرژن مشترک دارد، بنابراین کودکانی که به این مواد غذایی آلرژی دارند، در فصل گرده‌افشانی این گیاهان دچار تشدید علائم می‌شوند که بیشتر این علائم در دهان و به صورت خارش و گز گز، حالت تهوع و استفراغ است، اما ممکن است بیمار به آن توجه نکند.
گیاهان
مواد آلرژی‌زا می‌توانند گرده گیاهان باشند که این گیاهان شامل 3 دسته کلی هستند: درختان، علف‌ها و چمن‌ها. باید بدانید برعکس آنچه بیشتر مردم فکر می‌کنند، عامل تشدید حساسیت‌های فصلی، گرده گل‌ها نیست! بلکه گرده درختان یا علف‌هاست.
گرده گل‌ها، درشت‌تر از گرده درختان است و معمولاً توسط حشرات منتقل می‌شود که ایجاد آلرژی نمی‌کند، درحالی‌که گرده درختان، چمن‌ها و علف‌های هرز توسط باد منتقل می‌شود و عامل اصلی تشدید حساسیت در فصل‌های خاص است. هر کدام از این‌ها در یک منطقه جغرافیایی خاص، در فصل خاصی گرده‌افشانی می‌کند. به عنوان مثال برخی علف‌ها 9 ماه از سال گرده‌افشانی می‌کنند، بنابراین افرادی که به این نوع از گیاهان حساسیت دارند می‌توانند تمام سال علائم را داشته باشند.
داروهای متداول در زمان حساسیت
اسپری بینی
اسپری‌های بینی برای رفع علائم رینیت آلرژیک یا التهاب مخاط بینی و همچنین کنترل آسم مصرف می‌شود. این اسپری‌ها اثر فوری ندارند و باید به طور منظم مصرف شوند. برای التهاب بینی، درمان با اسپری بینی باید 2 تا 3 هفته پیش از شروع فصل حساسیت شروع شود. کودکان مبتلا به آسم هم باید دائم این اسپری را استفاده کنند تا از حمله‌های آسمی جلوگیری شود.
یکی از عوارض جانبی این دارو، تحریکات دهان و گلو است که با شستن کامل دهان با آب بعد از هر بار استنشاق، می‌توان این ناراحتی را به حداقل رساند. وقتی مواد آلرژی‌زا مانند پولن گیاهان به داخل بینی برود، بعد از مستقر شدن در بینی، موادی مانند مدیاتور آزاد کرده و واکنش‌های آلرژیک ایجاد می‌کند و ماده آلرژی‌زای اصلی که هیستامین است ترشح می‌شود و واکنش‌هایی مانند عطسه و خارش، آبریزش و گرفتگی بینی، حاصل عملکرد هیستامین است، بنابراین کار اصلی که کلرور سدیم انجام می‌دهد این است که نشست این مواد آلرژی‌زا را در بینی کاهش می‌دهد.
سالبوتامول
داروهایی که برای مشکلات تنفسی تحتانی استفاده می‌شود، اسپری‌های استنشاقی هستند که معروف‌ترین آن سالبوتامول است که در زمان حمله، استفاده می‌شود. سالبوتامول جزو داروهای گشادکننده مجاری هوایی است. سالبوتامول با شل کردن عضلات جدار مجاری هوایی و درنتیجه، باز کردن آن‌ها باعث تسهیل تنفس می‌شود. هرچند سالبوتامول راه‌های هوایی را باز می‌کند، اما آن‌ها را باز نگه نمی‌دارد. سالبوتامول به شکل اسپری، شربت، محلول استنشاقی، قرص و تزریق در بازار یافت می‌شود.
این دارو، دارویی نیست که بتوان به صورت دائم استفاده کرد. در آسم آلرژیک هم به صورت کوتاه مدت در حد چند روز توصیه می‌شود که کودک استفاده کند. نوع استفاده از این دارو باید توسط پزشک به پدر و مادر یا کودک آموزش داده شود. مثلاً اسپری نباید مستقیم داخل دهان استفاده شود و حتماً باید با محفظه استفاده شود. بین زدن اسپری‌ها باید حتماً تنفس انجام شود و بعد از چند ثانیه، دوباره اسپری استفاده شود.
کورتن استنشاقی ترکیبی
برخی از اسپری‌ها ترکیبی از کورتن و گشادکننده راه‌های تنفسی هستند، بنابراین نمی‌توان یک کد خاص و ژنریک برایش در نظر گرفت. کار کورتن‌های ترکیبی این است که راه‌های تنفسی را باز نگه می‌دارند.
آنتی‌هیستامین‌ها
این دارو را نباید در طولانی مدت و بدون تجویز پزشک استفاده کرد. در حال حاضر تنوع خانواده آنتی‌هیستامین زیاد است، اما هر کدام برای موارد خاصی استفاده می‌شود. برای مثال، سیتریزین برای برخی علائم کارایی ندارد یا در بیشتر مواقع، گرفتگی بینی با آنتی‌هیستامین بهبود پیدا نمی‌کند.
درمان چگونه انجام می‌شود؟
کودکانی که دچار تشدید علائم در فصل بهار می‌شوند، باید برای آن‌ها اقدامات درمانی پیشگیرانه، قبل از شروع فصل آغاز شود. در طول فصل هم از داروهای درمانی استفاده می‌شود، این داروها می‌تواند شربت یا قرص آنتی‌هیستامین یا کورتن‌های استنشاقی باشد که در داخل بینی استفاده می‌شود. بسته به شدت علائم بیمار، پزشک یا فوق تخصص تصمیم می‌گیرد کدام یک از این داروها را برای بیمار استفاده کند. این احتمال هم وجود دارد که ترکیبی از این داروها استفاده شود.
چه موقع واکسن بزنید؟
اگر پزشک فوق تخصص تشخیص دهد که علائم بیمار به گیاه خاصی مربوط است و در بهار این علائم تشدید می‌شود، می‌توان برایش واکسن آلرژی تجویز کرد. واکسن آلرژی کمک می‌کند تا بعد از یک تا 3 سال که واکسن را استفاده می‌کنند، بعد از مدتی که واکسن اثر کرد، دچار تشدید علائم در آن فصل خاص نشود و نیاز به دارو در آن‌ها کاهش یافته یا کلاً از بین برود.
والدین چه کار کنند؟
توصیه‌ای که می‌توان به والدین این کودکان کرد، این است که زیاد از منزل خارج نشوند و اگر از منزل خارج می‌شوند، ماسک داشته باشند و زمانی که به خانه مراجعت کردند، بینی‌شان را شست‌وشو دهند تا پولن‌ها در داخل بینی ثابت نشود، حتی می‌توانند دوش بگیرند تا این پولن‌ها از روی پوست و سر و صورت و موهایشان شسته شود. بهترین کار این است که کودکان برای بازی در فضاهای باز مانند پارک‌ها قرار نگیرند و در ساعات اوج گرده‌افشانی گیاهان که اوایل صبح ساعت 6 تا 9 و بعد از ظهر حدود 4 تا 6 است، در و پنجره‌ها را باز نگه ندارند.
دکتر دل‌آرا بابایی - متخصص کودکان و فوق‌تخصصی آلرژی و ایمونولوژی
