تفاوت دیدگاه و عملکرد دو تیم مختلف هسته ای

با وجود حساسیت بالای این انتخابات، هنوز تقابل جدی در صحبت های کاندیداها نسبت به یکدیگر مشاهده نشده است و شاید یکی از دلایل آن، همین حساسیت بالا و البته تجربه تقابل موجود در انتخابات سال 88 بویژه در مناظره های تلویزیونی آن سال و نتایج نا مبارک آن باشد.

در این بین برخی کاندیداها حتی قرابت بیشتری با یکدیگر دارند که علی اکبر ولایتی و غلامعلی حداد عادل یا حسن روحانی و محمدرضا عارف از این جمله اند.

اما در همین فضا و با وجود همین شرایط هم برخی از نامزدهای انتخابات تفاوت هایشان با یکدیگر را آشکارا نشان می دهند که به عنوان بارزترین نمونه می توان سعید جلیلی و حسن روحانی را مثال زد.

یکسان بودن سمت فعلی جلیلی با مسئولیت پیشین روحانی به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی و رئیس تیم مذاکره کننده هسته ای ایران و حضور هر دوی آنها در شورای عالی امنیت ملی در حال حاضر، البته با احکام و مسئولیت هایی متفاوت، از جمله دلایل آشکارتر شدن اختلاف نظر و رویکرد این دو با یکدیگر، نسبت به دیگر کاندیداهاست.

از سوی دیگر، بالاتر رفتن دغدغه ها و حساسیت های جامعه نسبت به موضوع انرژی هسته ای و نتیجه مذاکرات ایران با 1+5 و در نتیجه مشاهده عینی تاثیرات آن بر زندگی آنها، موجب شده است که رقابت گفتمانی یا لااقل رویکردی میان حسن روحانی و سعید جلیلی کمی زودتر از برخی رقبایشان بالا بگیرد.

در طول هشت سال اخیر انتقادات زیاد و حتی بعضا شدیداللحنی از سیاست های هسته ای در دوره اصلاحات بویژه دو سال پایانی آن که مربوط به مسئولیت حسن روحانی در شورای عالی امنیت ملی می شد، صورت گرفت اما روحانی هیچگاه پاسخی به این مطالب نداد تا اینکه از سال گذشته کمکم برخی مسایل را مطرح کرد.

این پاسخ ها از زمانی بصورت علنی تر آغاز شد که حسن روحانی کتاب خاطراتی را درباره پرونده هسته ایران به چاپ رساند و برخی ناگفته ها از آن دوران را در آن کتاب مطرح کرد.

در مقابل مطالب مطرح شده در کتاب خاطرات روحانی، برخی منتقدان دوره مسئولیت وی، انتقادات تازه ای را مطرح کردند ولی با نزدیک تر شدن به ایام انتخابات و قطعی شدن حضور حسن روحانی در انتخابات و بویژه با قطعی شدن حضور سعید جلیلی، این تقابل شکل مستقیم تری به خود گرفت بطوریکه علی باقری به عنوان معاون جلیلی در شورای عالی امنیت ملی و سپس به عنوان رییس ستاد انتخاباتی جلیلی مستقیما به برخی سخنان روحانی اشاره کرد و پاسخ داد.

حسن روحانی و تیمش از سوی منتقدان به سازش در روند مذاکرات سعدآباد متهم می شود و اینکه با امضای یک قرارداد و پذیرش پروتکل الحاقی، عملا ایران را از دارا بودن دست بالا که محروم کرده هیچ، چرخه فناوری هسته ای کشور را هم ناتمام گذاشته است اما او نه تنها در کتاب خود بلکه در سخنرانی ها و مصاحبه های چند ماه اخیر خود بارها این اتهامات و انتقادات را رد کرده است.

روحانی تاکید می کند که یکی از بزرگترین کارهایی که در زمان او انجام شده، جلوگیری از ارجاع پرونده ایران به شورای امنیت سازمان ملل متحد بوده است و بر همین اساس، یکی از بزرگترین انتقاداتش به دولت نهم و دهم و روند مذاکرات توسط تیم جدید به ریاست جلیلی نیز همین ارجاع پرونده به شورای امنیت است.

در مقابل، سعید جلیلی و همفکرانش معتقدند که تفکرات روحانی مبتنی بر امتیاز دادن و در مقابل آن امتیاز گرفتن است ولی تیم فعلی مذاکره کننده چنین نیست چراکه این مساله را نوعی سازش تلقی می کند.

شاید بر همین اساس مدتی است عده ای بحث تقابل دو گفتمان سازش و مقاومت را مطرح می کنند. این افراد، حسن روحانی را نماینده جریان سازش می خوانند و جلیلی را نماینده گفتمان مقاومت می دانند.

در مقابل، روحانی خاطرنشان کرده که "ما از آمریکا و از هیچ‌کس ترسی نداریم اما تا آنجایی که می‌توانیم نباید بگذاریم جنگ شود؛ البته اگر دشمن بخواهد وارد جنگ شود، ما می‌ایستیم و من همان طلبه‌ای هستم که به عنوان سرباز 8 سال در دفاع مقدس حضور داشتم".

روحانی نه تنها اتهامات وارد شده به خود و عملکردش را نادرست میداند بلکه با دفاع از آن دوران، یکی از افتخاراتش را اینگونه بیان می کند: ما صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌یی ایران را ظرف یک سال ثابت کردیم. این به معنای شکست آمریکا بود و در این راستا خانم رایس گفت ما می‌خواستیم ایران را منزوی کنیم اما ایران ما را منزوی کرد.

روحانی در رابطه با قرارداد سعدآباد و توقف غنی سازی نیز گفت: این حرف دروغ است و در سعدآباد تهران اصلا قراردادی نبود بلکه بیانیه تهران بود و در قطعنامه نیز همه چیز متوقف شده بود اما ما نگذاشتیم و حتی فناوری را کامل کردیم. فرصت ساختیم  و تعداد سانتریفیوژها در زمستان 83 و پروژه آب سنگین و کیک زرد نیز در همان سال تکمیل شد.

در برابر این اظهارات علی باقری، چنین اظهارنظرهایی را بی پایه و اساس و غیرمنطقی خواند و گفت: برخی می‌گویند هنر این است که هسته‌یی شویم اما قطعنامه نگیریم یا 20 درصد را بدون تحریم داشته باشیم اما چه جوری؟ وقتی خوب نگاه می‌کنیم می‌بینیم همان تیمی که بلای گذشته را برسر کشور آورد، عقبه همین آقایان هستند.

معاون جلیلی با تاکید بر این که روند مذاکرات هسته‌یی در گذشته و اکنون با یکدیگر به هیچ‌وجه قابل مقایسه نیست اظهار کرد: در دوره گذشته ما مذاکره نداشتیم. منافع و امنیت ملی ما مخدوش و صدمه دید. واژه‌های مجعولی مثل «تعلیق» را پذیرفتیم که موجب ارجاع ما به شورای امنیت شد. ما با پذیرش واژه تعلیق و اجرای آن به این مساله مشروعیت دادیم و صرفا به خاطر شکستن تعلیق از شورای حکام به شورای امنیت، موضوع ایران ارجاع شد. در دوره گذشته عرصه فنی به طور کلی تعطیل شد و در نهایت طرف مقابل به ما گفت که کل چرخه سوخت را جمع کنیم. این موضوعی است که آقای روحانی در کتابش به نام "امنیت ملی و دیپلماسی هسته‌یی" به آن اذعان کرده است.

در مقابل این واکنش های متقابل، برخی معتقدند که اساسا مطرح کردن تقابلی به نام سازش - مقاومت، بی معناست چراکه در نظام جمهوری اسلامی ایران، ابلاغ سیاست های کلی سیاست خارجی و به طریق اولی مساله مهمی به نام پرونده هسته ای در دست ولی فقیه است و درست است که افراد منصوب در سمت های مرتبط با این حوزه اشتباهاتی داشته و دارند اما طرح چنین دوگانه ای چندان منطقی به نظر نمی رسد.

از سوی دیگر، جریانات مختلفی در این ایام به هر دو عملکرد از سوی دو تیم متفاوت اشاره شده، انتقاداتی را مطرح کرده اند؛ انتقاد از حسن روحانی که سابقه ای چندساله دارد و در مقابل، به جز انتقادات چهره هایی از جریان اصلاح طلب به روند مذاکرات فعلی، به تازگی نیز برخی چهره های اصولگرا هم چنین انتقاداتی را مطرح کرده اند.

برای نمونه، محسن رضایی چندبار تاکید کرده است که افراد حاضر در تیم مذاکره کننده و حتی در دستگاه دیپلماسی، افرادی قوی نیستند و باید از چهره هایی کاربلدتر استفاده کرد.

ولایتی هم گفته که در زمان تصدی اش بر وزارت امور خارجه، مسایل سنگینی نظیر قطعنامه 598 و قرارداد 1975 وجود داشته و حل شده است، بنابراین مساله هسته ای هم که به زعم او سنگین تر از آنها نیست، قابل حل است. این اظهارنظر تلویحا انتقادی به روند طی شده در طول سالهای اخیر است که چرا مساله هسته ای هنوز حل نشده است؟

با وجود انتقادات مطرح شده از هر دو طرف، باید منتظر روزهای آینده و بویژه مناظره های تلویزیونی بود تا ببینیم آیا اساسا وجود دوگانه سازش - مقاومت اصالت دارد و حقیقی است یا اینکه نظرات متشتت تر از اینهاست.