بصیرت سیاسی فرد منتخب

ایران اسلامی همواره در معرض آزمون‌های بزرگ بوده است. در نتیجه از جمله ویژگی‌های لازم برای سران دولت ایران داشتن بصیرت می‌باشد که فقدان آن در حوادث و تحولات سیاسی و اجتماعی و اداره کشور ،حاکمیت، استقلال و موجودیت سرزمین را به مخاطره می‌اندازد.

اگر چه بصیرت خصوصاً از نوع دینی آن، خاص خواص نیست و همه اقشار جامعه باید در ابعاد مختلف سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و ... از آن برخوردار باشند، اما به نظر می‌رسد سهم این بخش از جامعه به دلیل جایگاه خاص و تأثیرگذار آنان، بیشتر باشد.

بصیرت

بصیرت در لغت به معانی حجت، فطانت، شاهد، سپر فولادی، مقدار اندک خون، خرد، دوراندیشی، تیزهوشی و زیرکی صادقانه آمده است.

با دقت در آیات قرآن و روایاتی که درباره بصیریت سخنی به میان آورده‌اند می‌توان دریافت که ظرافت خاصی در این واژه نهفته است که هدف دقیق و ظریفی را دنبال می‌کند و آن احاطه و اشراف بر همه جزئیات یک مسئله است، به گونه‌ای که هیچ چیزی نادیده گرفته نشود.

با تأمل در آیات قرآن کریم می‌توان بصیرت را به یک معرفت درونی و عمیق انسانی نسبت به آنچه پیرامون خود می‌گذرد تعریف کرد. چنانچه در قرآن کریم می‌خوانیم: «بَلِ الْإِنسَانُ عَلَى نَفْسِهِ بَصِیرَةٌ »؛ «(نیاز به اخبار نیست) بلكه انسان بر نفس خویشتن بیناست» (القیامة/14)

راه رسیدن به بصیرت

برای مصون ماندن از لغزش در پرتگاه‌های ضلالت و گمراهی و سطحی‌نگری و بی‌تفاوتی، باید مراحلی را طی کرد. از آن جمله می‌توان به بهره‌بری، دریافت حقایق، تفکر و اندیشه، نظارت دقیق، آگاهی به مسائل و پند گرفتن از عبرت‌ها اشاره کرد. در این صورت است که از میان راه‌های متعدد و گوناگون، راه حق بر شخص بصیر هموار و درخشان می‌شود.

انسان بصیر باید دوراندیش بوده، عاقبت اظهارنظرها و عملکردهای خویش را در نظر گرفته، سپس اقدام نماید تا پس از مدتی از کرده خود پشیمان نشود.

عوامل مۆثر در بصیرت

آنچه در بالا بردن بصیرت مۆثر است عبارتند از:

1ـ هوشیاری: هوشیاری لازمه یک مسلمان است، میزان موفقیت یک رهبر بستگی به هوشیاری او در تمامی مسائل دارد. هر چه ضریب هوشیاری و زیرکی او بالاتر باشد مدیریت بهتر و موفق‌تری خواهد داشت.

2ـ دشمن‌شناسی: یکی از ویژگی‌های انسان بصیر، دشمن‌شناسی اوست. اگر چنین باشد پر‌ده‌های شک و نفاق، خود به خود از دیدگان کنار رفته و جبهه حق و اهل آن بر فرد نمایان خواهد شد.

3ـ جهان‌بینی و ایدئولوژی: یکی از مهم‌ترین عوامل بصیرتِ انسان در مسائل سیاسی اجتماعی، برخورداری از پشتوانه عمیق نظری است که بر اساس آن همواره در ناهنجاری‌های سیاسی و اجتماعی و شبهه‌ها و فتنه‌ها او را یاری می‌دهد و باعث می‌شود در لغزیدن در سراشیبی دورویی‌ها، شبهات و فتنه‌ها مصون بماند.

بصرت در مقابل توطئه دشمن

یکی از ویژگی‌های دشمن این است که با یک روش و تاکتیک مشخص اقدام نمی‌کند به خصوص هنگامی که خصومت دشمن صرفاً به انگیزه‌های مادی و جغرافیایی محدود نبوده و به عنوان دشمن اعتقادی و فکری در برابر ما صف‌آرایی کند.

در این جبهه دشمن تمامی ظرفیت‌های خویش را به کار گرفته و از امکانات جاسوسی، نیروی انسانی، توان تسلیحاتی، مسائل اقتصادی، رسانه‌های گروهی و صدها عامل دیگر در جهت نابودی و یا تضعیف رقیب بهره‌ می‌گیرد.

قرآن کریم این تلاش دشمن در رسیدن به اهداف خویش را به دفعات متذکر گردیده و مسلمانان را از نزدیک شدن به دشمن بر حذر داشته است: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوَاْ إِن تُطِیعُواْ فَرِیقًا مِّنَ الَّذِینَ أُوتُواْ الْكِتَابَ یَرُدُّوكُم بَعْدَ إِیمَانِكُمْ كَافِرِینَ »؛ «اى كسانى كه ایمان آورده‏اید، اگر گروهى از كسانى را كه به آنان كتاب (آسمانى) داده شده فرمان برید شما را پس از ایمانتان به كفر باز مى‏ گردانند.»(آل عمران/100)

رهبران و رۆسای جامعه اسلامی باید از چنان بصیرتی برخوردار باشند که بتوانند این توطئه‌ها و مسائل را به خوبی دریافته و در جهت مبارزه با آن بهترین اقدامات را انجام دهند.

بصیرت در مسائل سیاسی

قرآن کریم به طرق مختلف، بصیرت لازم را در معرفی دشمنان اسلام، ارائه می‌دهد. از آنجا که اولین ارتباط میان مسلمانان و دشمنان ممکن است از طریق طرح دوستی ایجاد شود این‌گونه به روشنگری می‌پردازد: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لاَ تَتَّخِذُواْ الْیَهُودَ وَالنَّصَارَى أَوْلِیَاء بَعْضُهُمْ أَوْلِیَاء بَعْضٍ وَمَن یَتَوَلَّهُم مِّنكُمْ فَإِنَّهُ مِنْهُمْ إِنَّ اللّهَ لاَ یَهْدِی الْقَوْمَ الظَّالِمِینَ »؛ «اى كسانى كه ایمان آورده‏اید، یهود و نصارا را یاوران و دوستان خود مگیرید، آنها دوستان و یاوران یكدیگرند، و هر كس از شما آنها را دوست و یاور خود گیرد از آنها خواهد بود (و ستمكار است و) بى‏تردید خداوند گروه ستمكاران را هدایت نمى‏كند.»(مائده/51)

یا در آیه‌ای دیگر با توجه به ترفند دشمن و اقدام عملی او در سخریه گرفتن باورهای مسلمین، باز در نزدیک شدن آنان به کفر هشدارهای لازم را می‌دهد: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ لاَ تَتَّخِذُواْ الَّذِینَ اتَّخَذُواْ دِینَكُمْ هُزُوًا وَلَعِبًا مِّنَ الَّذِینَ أُوتُواْ الْكِتَابَ مِن قَبْلِكُمْ وَالْكُفَّارَ أَوْلِیَاء وَاتَّقُواْ اللّهَ إِن كُنتُم مُّۆْمِنِینَ»؛ «اى كسانى كه ایمان آورده‏اید، كسانى را كه دین شما را به مسخره و بازى گرفته‏اند، چه از آنان كه پیش از شما كتاب (آسمانى) به آنها داده شده و چه از كفّار (دیگر) دوستان و یاوران خود مگیرید، و از خدا پروا كنید اگر شما مۆمنید.»(المائده/57)

پیش از تحقق هر تقابل نظامی، ابتدا دشمن سعی بر دستیابی به اهداف خویش از طریق ساده‌ترین و کم‌هزینه‌ترین راه‌هاست. از این رو تلاش می‌کند با ایجاد مناقشات سیاسی و راه‌اندازی جنگ نرم بین گروه‌ها و اقشار مردم، به اهداف خود دست یابد. در چنین مواقعی است که ارزش بصیرت در همه اقشار جامعه به خصوص خواص بیش از گذشته آشکار می‌گردد.

نتیجه

بصیرت در فرهنگ قرآن به معرفت درونی و عمیق انسان نسبت به خود و آنچه پیرامون وی می‌گذرد معنا می‌شود. معرفتی که در صورت حصول، هیچ گاه دستخوش دگرگونی، تحریف و فریب نمی‌گردد.

خواص هم‌چون دیگر انسان‌ها نیازمند این معرفت هستند جز اینکه خواص به دلیل جایگاه اجتماعی خود و ارتباط مستقیم آنان با نهاد قدرت باید بیش از دیگران به این سلاح مجهز باشند.

در حوزه جهانی باید نسبت به اهداف، تحرکات و اقدامات کوتاه‌مدت و درازمدت دشمن آگاه بوده و با زیرکی و بصیرت لازم حرکات دشمن را زیر نظر داشته باشند تا به هنگام رو یا رویی با دشمن، به آفت و آسیب شک و تردید مبتلا نگشته ، محکم و استوار به مقابله با آنان بپردازند.

در حال حاضر یکی از حساس‌ترین آزمون‌های ایران فرارسیده است و مردم ایران باید با دقت کامل سرنوشت چهار سال آینده کشور خویش را به دست فردی لایق بسپارند.

فردی که از بصیرت و بینش لازم برخوردار باشد و بتوانند به خوبی از عهده مسئولیت سنگینی که بر دوشش نهاده شده است برآید.

فرآوری: زینب مجلسی راد

بخش قرآن تبیان         

منبع: مقاله «بصیرت خواص از منظر قرآن کریم»، محمد رضا ستوده‌نیا، هاشم سادات‌پور