از دل کاغذ
«آن گوهر بیهمتا»
کتاب «آن گوهر بیهمتا» با نام دوم « نگاهی به آثار مصور فرصتالدوله شیرازی» به قلم محمدحسین صالحی منتشر شد. فرصتالدوله شیرازی یکی از چهرههای ادبی و سیاسی مهم قاجاریه و صاحب تالیفات و اشعار مشهوری است که تاکنون درباره آثار وی پژوهشی صورت نگرفته است.
مرحوم فرصتالدوله شیرازی، شاعر، نقاش، موسیقیدان و ادیب ایرانی، یکی از رجال مهم دوره قاجاریه است. نام اصلی او میرزا محمد نصیرالحسینی است و به دلیل آنکه در شعر «فرصت» تخلص میکرد، به فرصتالدوله مشهور شد.
فرصتالدوله شیرازی در سال 1271 هجری قمری در شیراز به دنیا آمد. او علاوه بر فراگیری علوم فقه و اصول، کلام، فلسفه و منطق به علم حدیث نیز روی آورد و همچنین نقش مهمی در بنیان فرهنگ نوین در ایران داشت.
فرصت به اروپا نیز مسافرت کرد و از کسانی بود که برای مشروطیت فعالیت زیاد داشت. فرصت الدوله نه فقط زبان انگلیسی را فرا گرفت بلکه از دانشمندی آلمانی خط میخی را هم آموخت و احتمالا اولین ایرانی است که خط میخی را میدانست.
این چهره مشهور فرهنگی در سال 1339 در شیراز درگذشت و در جوار آرامگاه حافظ به خاک سپرده شد.
کتاب «آن گوهر بیهمتا» با نام دوم « نگاهی به آثار مصور فرصت الدوله شیرازی» همانطور که از نام آن پیداست، نقاشیها و طراحیهای فرصتالدوله را گردآوری و معرفی کرده است. با وجود شهرت این شخصیت و پژوهش و تصحیح و انتشار دیگر آثار وی، آثار مصور فرصت الدوله در منبع دیگری معرفی نشده بود و این کتاب نخستین پژوهش در این باره است.
این کتاب در سه فصل «احوال هنرمند»، «آثار مصور فرصت الدوله» و «سنتهای نگارگری در نقاشی فرصت الدوله»، به معرفی و آثار تصویری این هنرمند دوران قاجار پرداخته است. فصل دوم کتاب نیز چهار بخش با نامهای «نقاشیهای کتاب آثار عجم»، «نقاشیهای کتاب دریای کبیر»، «تابلوها» و «قلمداننگاری» دارد.
«آثار عجم» مشهورترین، جامعترین و بهترین اثر فرصت است. آثار عجم در واقع گزارش سفرها یا ماموریتهای اوست که وی با داشتن فن نقاشی تمام مکانهایی را که به آن سفر کرده بود، با استادی تمام نقاشی کرد.
«آن گوهر بیهمتا؛ نگاهی به آثار مصور فرصت الدوله شیرازی» نوشته محمدحسین صالحی، با شمارگان هزار نسخه، 131 صفحه و بهای هفت هزار تومان از سوی موسسه تالیف، ترجمه و نشر آثار هنری «متن» فرهنگستان هنر روانه کتابفروشیها شده است.
«از دل کاغذ»
کتاب «از دل کاغذ» شامل مجموعه آثار خوشنویسی علیاکبر پگاه از سوی انتشارات سایه گستر منتشر شد.
کتاب «از دل کاغذ» در برگیرنده مجموعهای از آثار خوشنویسی، مشق، چلیپا، کتیبه، کتابت و نقاشیخط علیاکبر پگاه خوشنویس صاحبنام قزوین از سوی انتشارات سایه گستر قزوین و با حمایت وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان میراث فرهنگی و گردشگری منتشر شد.
این کتاب در 150 صفحه، مجموعهای از آثار خوشنویسی پگاه را در قالب 100 تصویر دارد و تمام رنگی در بر گرفته است.
همچنین بهاءالدین خرمشاهی و آیدین آغداشلو نیز بر این کتاب مقدمه نوشتهاند.
خرمشاهی در بخشی از مقدمه خود بر این اثر مینویسد: از قلم قدرت الهی است که قدرت قلم استاد پگاه نشات میگیرد و آب حیات مینوشد و مینوشاند. سالهاست که خط بیخطا و دلگشای این شهسوار هنر قدسی توتیای چشم دوستداران هنر است. مرقع از دل به کاغذ او، بار دیگر از کاغذ بر دلها مینشنید و بحمدالله قدر میبیند. حتی در خطه خطاط پرور قزوین کمتر خوشنویس بزرگی هست که همانند او بیست هزار قطعه خوشنویسی برای جهان هنر و هنر جهان بر صفحه روزگار به یادگار باقی گذاشته باشد یا همچون او گنج خانهای از هنر داشته باشد و به گفته حافظ: نهال شوق در خاطر کاشته باشد.
آغداشلو نیز در بخشی از مقدمه خود آورده است: سالها پیش که در قزوین، در منزل و کارگاه استاد پگاه قزوینی حضور یافتم و از میهماننوازی خالصانه و پرمهرش برخوردار شدم، دیدم که او نیز چونان دیگر اساتید بزرگ مقیم مانده در شهرهای دیگر ایران، با متانت و سعی تمام، نمونهای شده برای اهل هنر و فرهنگ شهر فرهمندی که روزگاری زادگاه میرعماد قزوینی بزرگ بوده است و به یمن همت و کار او و چند تنی دیگر، نسلی از هنرمندان جوان را تا به جایی برکشیدهاند که با اساتید گذشته پهلو میزنند.
کتاب «از دل کاغذ» در قطع سلطانی و با قیمت 50 هزار تومان منتشر شده است.
«فلسفه هنر»
کتاب «فلسفه هنر» اثر «ژان لاکاست» با ترجمه محمدرضا ابوالقاسمی منتشر شد. در هر کدام از فصلهای این کتاب به ترتیب تاریخی از یونان باستان تا قرن حاضر، شرح و تفسیر نظریات مهمترین اندیشمندان در حوزه زیباییشناسی طرح شده است.
«فلسفه هنر» ژان لاکاست هفت فصل دارد که به ترتیب عبارتند از «تقلید»، «مساله زیباشناسی»، «سرنوشت هنر»، «تخیل»، «هنرمند»، «هنر و حقیقت» و «بیانگری».
نویسنده در فصل نخست به شرح و توضیح دیدگاه افلاطون به عنوان آغازگر مباحث فلسفه هنر در تاریخ تفکر میپردازد. در فصل دوم نیز دیدگاه اندیشمندانی چون «امانوئل کانت» و «آرتور شوپنهاور» شرح و بررسی شده است. همچنین در فصل سوم تفکرات «گئورگ ویلهلم فریدریش هگل» مورد واکاوی قرار گرفته است.
ژان لاکاست در فصل چهارم به بررسی دیدگاههای دو هنرمند پرداخته است: «اوژن دلاکرو» و «شارل بودلر». بودلر یکی از مهمترین نویسندگان، شاعران و ادیبان مکتب سمبولیسم در قرن 19 و دلاکروآ نیز مهمترین نقاش رمانتیسیسم فرانسه در قرن 19 است.
فصل پنجم و ششم کتاب نیز به ترتیب به شرح نظریات دو اندیشمند مهم تمام تاریخ فلسفه و تفکر جهانی، یعنی فردریش نیچه و مارتین هیدگر، اختصاص دارد. در نهایت در فصل پایانی کتاب نیز نظریات «موریس مرلوپونتی» پدیدارشناس و یکی از خلاقترین و مطرحترین اندیشمندان قرن بیستم شرح شده است.
لازم به ذکر است که هرکدام از فصول هفتگانه کتاب خود شامل چند بخش میشوند. بر این اساس فصل نخست به ترتیب شامل بخشهای «تقلید یا میمهسیس»، «فریبندگی هنر» و «امر زیبا و آفرینش هنری» است.
فصل دوم نیز شامل بخشهای «مساله ذوق»، «امر زیبا و امر والا»، «نبوغ و هنرهای زیبا» و «هنر و اراده» است. «تقلید از طبیعت»، «زیباشناسی و سرنوشت هنر» و «ایده امر زیبا» نیز به ترتیب بخشهای فصل سوم را تشکیل میدهند.
فصل چهارم نیز شامل این بخشهاست: «ملکه قوهها»، «کشف رنگ»، «افسردگی» و «نقد تخیل». فصل پنجم شامل سه بخش به این ترتیب است: «کشف دیونوسوس»، «قضیه واگنر» و «هنر تراژیک و سبک بزرگ». فصل ششم نیز دو بخش با نامهای «چیز، ابزار، اثر» و «ذات اثر هنری» دارد و در نهایت فصل آخر کتاب نیز به ترتیب شامل این بخشهاست: «واقعیت چیزها»، «جهان نقاشی»، «آزادی هنرمند» و «آواهای سکوت».
در بخشی از مقدمه کتاب میخوانیم: «هنر واژهای چند پهلوست. در قرون وسطا هنرهای آزاد در مدارس و معالم تدریس میشد و از هنرهای مکانیکی متمایز بود. هنرهای آزاد شامل فعالیتهای تقریبا نظری و ذهنی میشد و هنرهای مکانیکی شامل فعالیتهای پیشپاافتاده و کارهای یدی. نقاشی در زمره هنرهای مکانیکی بود... قدر مسلم نقاشی کاملترین نماد هنرهای زیباست، هنرهایی که در هیچ رده و دستهای نمیگنجند، نه دعوی حقیقت دارند و نه ادعای کارآیی، اما خیالانگیزند و سکوتشان سرشار از ناگفتههاست.»
«فلسفه هنر» نوشته ژان لاکاست و ترجمه محمدرضا ابوالقاسمی با شمارگان هزار و 100 نسخه، 139 صفحه و بهای هفت هزار تومان از سوی انتشارات ماهی روانه کتابفروشیها شده است.
فرآوری: رویا فهیم
بخش کتاب و کتابخوانی تبیان
منابع: خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، خبرگزاری مهر