پنج اشتباه بزرگ علمی
نوابغ هم گاه اشتباه می‌کنند، اشتباه‌هایی که در برخی موارد در نوع خود هوشمندانه بوده و منجر به آشکار شدن رازها و یا اثرگذاری روی دیدگاه‌ها و اندیشه‌ها خواهند شد.
ماریو لیویو از مرکز مطالعات علمی تلسکوپ‌های فضایی بالتیمور در کتاب جدیدش با عنوان اشتباهات درخشان به بررسی پنج اشتباه بزرگ علمی پرداخته‌است،اشتباهاتی که نشان می‌دهند حتی نابغه‌ترین افراد نیز خطا می‌کنند زیرا اکتشافات بزرگ نیازمند ریسک‌کردن هستند و این ریسک‌ها نیز گاه به اشتباهاتی بزرگتر تبدیل می‌شوند.
وراثت داروین
چارلز داروین در سال 1859 با نظریه انتخاب طبیعی‌اش کشف بزرگی انجام داد. به گفته لیویو وی یک نابغه شگفت‌انگیز بود و ایده تکامل بر اساس انتخاب طبیعی‌اش و اینکه چگونه توانسته به چنین مفهوم فراگیری دست بیابد متحیر کننده است. به علاوه داروین دانش ریاضی نداشته و نظریه اش کاملا غیر ریاضی بوده‌است. این کشف جایی شگفت‌انگیز‌تر می‌شود که بدانیم وراثت که در آن زمان داروین و دیگر دانشمندان درگیر آن بودند انتخاب طبیعی را ناممکن می‌سازد. خطای داروین عدم شناسایی تفاوت‌های این ایده و نظریه جدیدش بود، به گفته لیویو اگر یک گربه سیاه را در میان میلیون‌ها گربه سفید قرار دهیم،بر اساس نظریه وراثت ترکیبی داروین که ترکیب خصوصیات پدر و مادر را با ترکیب رنگ سیاه و سفید برابر می‌داند، گربه سیاه در میان میلیون‌ها رنگ سفید از بین خواهد رفت و اثری از آن به جا نخواهد ماند.
این مشکل تا زمانی که موضوع وراثت توسط مندل مورد آزمایش قرار نگرفت روشن نشد. مندل در دهه 1900 توانست قطعه پازل انتخاب طبیعی را در جای درست خود قرار دهد و اعلام کرد یک یا چند خصوصیت پدر و مادر به جای ترکیب با یکدیگر، در فرزندان به صورت مجزا و مشخص نمود پیدا می‌کند.
تخمین سن زمین توسط کلوین
لرد کلوین در قرن نوزدهم اولین انسانی بود که با استفاده از علم فیزیک توانست سن خورشید و زمین را تخمین بزند، که اگرچه این سن 50 برابر جوانتر از سن کنونی زمین و خورشید را نشان می‌داد،اما محاسبات کلوین در نوع خود موفقیتی بزرگ به حساب می‌آمدند.
کلوین محاسبات خود را بر اساس این نظریه انجام داد که زمین از یک کره مذاب و داغ شکل گرفته که به تدریج سرد شده است. وی تلاش کرد مدت زمانی که صرف شده تا حرارت زمین به حرارت کنونی‌اش برسد را محاسبه کند. ارقام وی نسبتا نادرست بودند زیرا دانشمندان در آن دوران هنوز رادیواکتیو را کشف نکرده بودند و وی نمی‌توانست از آن در محاسباتش استفاده کند. عناصر رادیواکتیو از قبیل اورانیوم و توریوم منابع دیگر حرارت درون زمین به شمار می‌روند. با این‌همه در صورتی که کلوین رادیاکتیو را نیز در محاسباتش به حساب می‌آورد، باز تخمین نادرستی از سن زمین ارائه می‌کرد. زیرا بزرگترین اشتباه وی نادیده‌گرفتن این احتمال بود که شاید مکانیزمی ناشناخته حرارت را به داخل زمین انتقال داده باشد،اشتباهی که کل محاسباتش را دچار نقص کرد.
مارپیچ سهگانه پاولینگ
فرانسیس کریک و جیمز واتسون به خاطر کشف مارپیچ دوگانه DNA در سال 1953 به شهرت رسیدند، اما شیمیدانی به نام لینوس پاولینگ در همان سال نظریه خود درباره سهگانه بودن ساختار مارپیچ DNA را ارائه کرد. به گفته لیویو وی یکی از بزرگترین شیمیدانان جهان بوده‌است که دوبار جایزه نوبل شیمی را دریافت کرده است، اما با وجود نبوغ بالا،در انتشار مقاله‌اش درباره نظریه DNA که به شدت نادرست از آب درآمد،عجله کرد. وی در این نظریه برای DNA به جای دو رشته، سه رشته درهم تنیده شده را متصور شده‌بود. شدت اطمینان وی از موفقیت پیشینش در تشخصی ساختار پروتئین‌ها ناشی می‌شد، درواقع وی قربانی موفقیت بزرگ سابقش شد.
بیگ‌بنگ هولی
فرد هولی فیزیک‌اخترشناس قرن بیستمی و صاحب نظریه مشهور حالت پایدار جهان است که جهان را در وضعیتی می‌دید که از ابتدا بوده و تا پایان نیز خواهد بود. از آنجایی که دانشمندان می‌دانستند جهان درحال انبساط است،این نظریه نیازمند خلق مداوم ماده جدید بود تا بتواند تراکم و حالت جهان را ثابت نگه دارد. زمانی که هولی با نظریه گیج‌کننده‌ای آشنا شد نشان می‌داد جهان از یک رویداد کوچک و قدرتمند که هولی آن را بیگ‌بنگ نامید آغاز شده، وی این نظریه را رد کرد و به مدل پایدار خود وفادار باقی‌ماند. لیویو می‌گوید تفاوت قائل شدن میان این مدل و مدل بیگ‌بنگ برای 15 سال کار بسیار دشواری بود، اشتباه وی در ارائه مدل پایداری جهان نبود،بلکه در نپذیرفتن شواهد و مدارکی بود که علیه این نظریه ارائه شد، وی تنها تلاش می‌کرد با ارائه طرح‌ها و اکتشافات جدید مدل خود را حفظ کند. حتی زمانی که کل فیزیکدانان مدل بیگ‌بنگ را پذیرفتند.
ثابت کیهانی انیشتین
آلبرت انیشتین که یکی از برترین نوابغ تاریخ است نیز در مقابل خطا ایمن نبوده‌است. معادله وی درباره عملکرد گرانش در نظریه نسبیت عام در سال 1916 منتشر شد و پس از آن بود که اشتباه وی برملا شد. در میان عبارت‌های این معادله عبارتی بود که انیشتین آن را ثابت کیهانی می‌نامید، زیرا به اعتقاد وی جهان ثابت بود. بعد‌ها اخترشناسان کشف کردند که جهان درحال انبساط است و انیشتین پشیمان از ارائه چنین ثابتی، آن را از معادله خود حذف کرد. گفته می‌شود انیشتین ثابت کیهانی‌اش را بزرگترین اشتباهش می‌داند، اما بزرگترین اشتباهش در واقع خارج کردن ثابت کیهانی از معادله بوده‌است.
در سال 1998، پس از مرگ این فیزیکدان برجسته کشف شد که نه تنها جهان در حال انبساط است بلکه انبساط آن طی گذشت زمان شتاب می‌گیرد. دانشمندان برای توضیح این موضوع به ناچار ثابت کیهانی انیشتین را به معادله مشهورش بازگرداندند.
منبع:همشهری آنلاین
