با همسر افسرده چه کار باید کرد؟
واقعیت این است که هر چند نقش همسران در ایجاد افسردگی در همدیگر به اثبات نرسیده است، اما نقش آنان در بهبودی افسردگی، کاملاً اثبات شده است.
نام افسردگی را همه شنیدهایم اما احتمالاً بسیاری از ما تصور میکنیم كه این بیماری، مختص افراد ضعیف است و چون ما قوی هستیم، این بیماری هیچ وقت سراغمان نخواهد آمد. اما بد نیست بدانید از هر چهار خانم، یک نفر در دورهای از زندگی خود، مبتلا به این بیماری میشود. درباره آقایان نیز برخی معتقدند كه هر چند موارد تشخیص داده شده در حدود نصف میزان ابتلای خانمهاست، ولی آنها نیز به میزانی برابر با خانمها دچار این بیماری میشوند و فقط عوامل اجتماعی و محیطی باعث میشود كه بیماری آنان کمتر از خانمها تشخیص داده شود.
در این شرایط ، هیچ عجیب نیست اگر در یکی از این روزها متوجه شویم كه خودمان هم دچار این بیماری شدهایم یا همسرمان گرفتار افسردگی شده است. اما نکته مهمی که در رابطه با افسردگی وجود دارد، نقش روابط بیمار با نزدیکان و به ویژه همسرش است. درباره دلایل ایجاد این بیماری، نظریات گوناگونی وجود دارد. برخی به تغییرات شیمیایی که در مغز روی میدهد اشاره دارند، برخی به نقش رویدادهای ناگوار تأکید دارند و برخی برای باورها و طرز تفکر فرد بیمار، اهمیت قائل میشوند. واقعیت این است که در نهایت نیز نمیتوان به صورت قطعی درباره علت ایجاد بیماری اظهارنظر کرد. اما با وجود این نکته، مسئلهای که همه درمانگران با رویکردهای گوناگون بر آن تاکید دارند، نقش اطرافیان در کمک به بهبود فرد بیمار است. در این بین، همسر بیمار نقشی مهم داشته و میتواند فرآیند بهبود را تسریع یا حداقل از میزان درد و رنج او کم کند. این کار هر چند آسان به نظر میرسد، اما در عمل چندان ساده نیست. اگر همسر شما دچار افسردگی است، توجه به نکات زیر میتواند به شما کمک کند تا بتوانید به یاری او بشتابید.
مهمترین کمک را جدی بگیرید
بعضی معتقدند مهمترین کمکی که یک همسر میتواند برای همسر افسردهاش انجام دهد، کمک به تشخیص آن در اسرع وقت است. در بعضی موقعیتها، احتمال بروز افسردگی افزایش مییابد؛ به عنوان مثال، بعد از زایمان، برخی از خانمها برای دورهای کوتاه دچار افسردگی میشوند، که اگر به موقع اقدامات لازم برای بهبود انجام نشود، ممکن است ادامه پیدا کند. اگر علائم افسردگی را در همسرتان میبینید، در اولین قدم او را تشویق کنید که به متخصص مراجعه کند. اگر برای او تشخیص افسردگی داده شد، کمک کنید که دستورات متخصص اعم از خوردن دارو یا دیگر فعالیتها، ازجمله شرکت منظم در جلسات روان درمانی، را انجام دهد. در ادامه به علائم اصلی افسردگی اشاره میکنیم.
با سرماخوردگی روانی آشنا شوید
نداشتن اطلاعات درست درباره افسردگی میتواند باعث سوء برداشت از رفتار فرد مقابل و ایجاد مشکلات بیشتر شود. افسردگی میتواند ادراک، نگرش، احساس، اعمال و تحمل فرد را تحت تأثیر قرار میدهد. افراد افسرده، غالباً دیگران را در مشکلاتشان مقصر میدانند و در زندگی فقط به اتفاقات تلخ توجه دارند. اگر همسر افسردهتان پیوسته ایراد میگیرد، یادتان باشد که این رفتار، یکی از ویژگیهای بیماری اوست، پس خیلی به دل نگیرید.
طی بیماری همسرتان، این نکته را بارها به خودتان گوشزد کنید که او قصد آزار شما را ندارد، او بیمار شده است و این رفتارها نیز علائم بیماری او است و نه ویژگیهای شخصیتیاش. اطلاعات کاملتر درباره افسردگی را میتوانید از طریق کتابهای مربوطه کسب کنید. اگر اطلاعاتتان را از طریق متخصصی که همسرتان به وی مراجعه کرده است، کسب کنید بهتر خواهد بود. چرا که علائم افسردگی در همه افراد یکسان دیده نمیشود.
وقتی زندگی آسیب میبیند
وقتی همسر ما سرما میخورد، ممکن است کمی بی حوصله یا بداخلاق شود؛ اما در مجموع، بیماری او آثاری ماندگار یا قوی بر زندگی ندارد. اما در رابطه با بیماریهای روانی و به ویژه اختلالات خلقی، رابطه ما و همسرمان یکی از اولین مسائلی است که طی بیماری میتواند آسیب ببیند. به عنوان مثال، افراد افسرده دچار باورهای اشتباه و تفکرات غیرمنطقی هستند. این باورها میتواند برای اطرافیان به شدت آزاردهنده باشد.
گاهی اوقات فرد افسرده، سادهترین رفتار اطرافیان را به عجیبترین شکل ممکن تفسیر میکند؛ به عنوان مثال، کمی دیر جواب دادن به تلفن، میتواند به معنای طرد شدن، بیعلاقگی همسر یا لجبازی او برداشت شود. آشنایی با این باورها در همسرتان میتواند به شما کمک کند که از او کمتر دلخور شوید و البته بتوانید با صبر و مدارای بیشتری در کنار او باشید.
گفتمان را فراموش کنید
احساسات و برداشتهای افراد افسرده، غالباً شکلی افراطی دارد. ممکن است همسرتان چیزهایی بگوید که از نظر شما اشتباه و غیرمنصفانه باشد، در این شرایط از بحث با او بپرهیزید و سعی نکنید به او اثبات کنید که فرضاً زندگی بد نیست یا او آدم خوبی است. این طرز برخورد، میتواند باعث شود که دیگر با شما صحبت نکند، احساس تنهایی بیشتری کند و حتی افسردگی او شدت یابد.
زمانی که همسر افسردهتان میگوید: «هیچ کسی در این دنیا به فکر من نیست.» در عوض یادآوری مواردی که شما به او توجه داشتهاید، میتوانید چنین جملهای بگویید «خیلی تلخ است که این احساس را داری، فکر میکنی چه کاری میتوانیم انجام دهیم که احساس بهتری پیدا کنی؟»
یعنی تقصیر من است؟
احساس تقصیر و گناه، احساسی است که معمولاً همسران افراد افسرده، دچار آن هستند، درباره عوامل ایجاد کننده افسردگی هنوز متخصصان به توافق نرسیدهاند، اما معمولاً ترکیبی از عوامل درونی مثل تغییر میزان مواد شیمیایی در مغز و عوامل بیرونی مثل از دست دادن عزیزان یا وجود باورهای غیرمنطقی را در نظر میگیرند، پس این قدر خودتان را در ایجاد بیماری همسرتان مقصر ندانید.
در عین حال یادتان باشد که افسردگی همسرتان به معنای شکست شما در برقراری ارتباط با همسرتان به صورت کلی نیست و البته فراموش نکنید که شدیدترین افسردگیها نیز درمان میشوند و قرار نیست ماهها یا سالها وضعیت شما به این شکل باقی بماند.
اگر تو افسردهای، من هم خستهام
در ارتباط با فرد افسرده، ممکن است حس کنید که انرژی زیادی صرف میکنید، اما پاسخی دریافت نمیکنید یا به عبارتی از خودگذشتگی زیادی میکنید، اما طرف مقابل به آن توجه ندارد و نیازهای روانی شما را در نظر نمیگیرد. اگر تحملتان تمام شده است و حوصله ندارید، فکر نکنید آدم بدی هستید یا همسری وفادار نیستید، اگر حس میکنید دیگر حوصله همسرتان را ندارید و نمیخواهید او را ببینید، بهتر است قبل از وخیمتر شدن اوضاع به مشاور مراجعه کنید.
اگر در ابتدای ایجاد چنین احساساتی اقدامات لازم را انجام ندهید، ممکن است خیلی زود حس کنید که به بنبست رسیدهاید و دیگر توان ادامه زندگی با همسرتان را ندارید؛ آن هم در شرایطی که تصمیم شما نه بر مبنای فکر و منطق، که بر پایه احساسی است که شما برای دورهای نه چندان طولانی گرفتار آن بودهاید. پس در این زمینه رودربایستی را کنار بگذارید و سعی نکنید ادای قهرمانان را درآورید و کمک تخصصی بگیرید.
خودتان را پاک نکنید
درمان افسردگی معمولاً در کوتاه مدت به نتیجه نمیرسد، این موضوع میتواند باعث خستگی، حساس شدن شما یا حتی عصبانیتتان شود. در این شرایط برای این که انرژی کافی در ارتباط با همسرتان داشته باشید، لازم است زمانی را برای خودتان در نظر بگیرید. درست و کامل غذا بخورید، هر روز ورزش کنید، خواب کافی داشته باشید، ارتباط خود را با دوستان و نزدیکان قطع نکنید و تفریح را از یاد نبرید. میتوانید با خواندن داستانهای طنز یا دیدن فیلمهای کمدی مقاومتتان را در برابر این بیماری افزایش دهید. البته توجه داشته باشید که زیادهروی در این کارها میتواند باعث دلخوری همسرتان شود و شما را متهم به این کند که او را درک نمیکنید یا از او خسته شدهاید. پس جانب تعادل را از دست ندهید.
قایم باشک ممنوع!
افراد افسرده، انرژی کمی دارند و در نتیجه ممکن است در طی روز، خیلی از کارهایی را که دلشان میخواهد انجام دهند، نتوانند انجام دهند. ممکن است شما عصر از سر کار برگردید و ببینید که همسرتان هنوز ظرفهای صبحانه را نتوانسته جمع کند. یا شوهرتان از صبح تصمیم داشته تلفن بزند، اما هنوز نتوانسته این کار را انجام دهد. در این شرایط احتمالاً او عصبی است. حتی ممکن است از دست شما عصبانی باشد که چرا او را تنها گذاشتهاید. قطعاً تحمل چنین شرایطی خیلی سخت و طاقتفرساست.
پژوهشها نشان داده است، داشتن فعالیت بدنی به درمان افسردگی کمک میکند، از طرفی نمیتوانیم از فرد افسرده انتظار داشته باشیم که خودش برنامه منظمی برای ورزش بریزد و آن را اجرا کند. اگر برنامه منظم روزانه برای ورزش با همسرتان بگذارید، جدای از کمک به درمان افسردگی او، شما نیز از فواید آن بهرهمند خواهید شد؛ چرا که تنش را کاهش میدهد و به بهبود رابطه شما و همسرتان کمک میکند.
کوچکترها را از یاد نبرید
اگر فرزند دارید، بهتر است از همان ابتدا با او درباره بیماری صحبت کنید و شرایط را توضیح دهید. زمانی که رفتار یکی از والدین تغییر میکند، معمولاً بچهها به دلیل این که نمیتوانند رفتار آنها را پیشبینی کنند، مضطرب میشوند. در عین حال توجه داشته باشید که رابطه عاطفی فرزندتان با یکی از والدینش آسیب دیده، در این شرایط وظیفه شما دوچندان شده و لازم است تا بهبود نسبی اوضاع، رابطه قویتری با فرزندتان داشته باشید.
راهکار اساسی
شاید هیچ چیز در آرامش دادن به افراد، نتواند جای مذهب و یاد خدا را بگیرد. پژوهشها نیز نشان داده است افرادی که مذهبیترند، کمتر دچار افسردگی میشوند و در زمان ابتلا نیز روند بهبودی سریعتری دارند. اما علاوه بر کمکی که مذهب و معنویت میتواند به همسر افسرده شما کند، خود شما نیز میتوانید از این موضوع بهره بگیرید. خدا را فراموش نکنید و به یاد داشته باشید که دلها آرام نمیگیرد جز با یاد خدا.