دلیل گذاشتن سنگ قیمتی در ساعت
چرا طلا گران بهاست؟ چرا داخل ساعت، چند قطعه سنگ قیمتی كار گذاشته می‌شود؟
انسان از گذشته‌های دور علاقه زیادی به فلز زرد رنگ و درخشان طلا داشته است. معابد و مجسمه‌های خدایان و الهه‌ها غالباً با طلا زینت داده می‌شد. شاهان و سلاطین نیز اهمیّت خاصّی برای طلا قایل بودند. راستی طلا دارای چه ویژگی است كه تا این حد توجّه انسان را به خود جلب كرده و همواره به عنوان فلزی گران بها و با ارزش مورد استفاده قرار گرفته است؟
قیمتی بودن یک شی‌ء، به عوامل زیادی بستگی دارد. نخستین عاملی كه موجب گران بها شدن یک مادهّ می‌شود، كمیاب بودن آن است. سودمندی، زیبایی و تأثیرپذیری اندک نسبت به هوا و آب نیز سه عامل دیگرند كه بر قیمت و ارزش موادّ می‌افزایند. طلا تمام این ویژگی ها را دارد. طلا فلزی كمیاب است، رنگ و درخشندگی چشم گیری دارد و گرما، سرما، باد و رطوبت بر آن اثر نمی‌كنند. به همین دلیل طلا فلزی گران بهاست.
طلا فلزی زرد رنگ و برّاق است كه در طبیعت در مقادیر بسیار اندک یافت می‌شود. این مادّه را، هم به صورت خالص و هم در حالت تركیب می‌توان یافت. استخراج طلا از سنگ معدن آن كاری بسیار پرهزینه است. معمولاً از معادن طلا مقدار بسیار كمی طلا به دست می‌آید. البته موارد استثنایی نیز وجود دارد. از آن جمله می‌توان به تخته سنگ كوچكی كه در استرالیا یافت شد، اشاره كرد. از این تخته سنگ كه 5/70 كیلوگرم وزن داشت، 70 كیلو طلای خالص به دست آمد.
قسمت عمده طلای جهان برای ساخت زیورآلات مورد استفاده قرار می‌گیرد. این فلز در دندانپزشكی و داروسازی نیز كاربرد دارد. تا سال 1914 میلادی در بسیاری از كشورها از طلا به عنوان پول رایج استفاده می‌شد. حتّی امروزه نیز تجارت جهانی به طلا وابسته است. طلا فلزی نرم و انعطاف‌پذیر است؛ به همین جهت به راحتی می‌توان آن را به صورت ورقه‌های نازک در آورد.
سطح سایر فلزات را نیز می‌توان با لایه نازكی از طلا پوشاند. برای سخت كردن طلا، فلزات دیگری همچون مس را با آن تركیب می‌كنند. اكثر اسیدها و قلیاها بر طلا بی‌اثرند، ولی مخلوطی از اسید نیتریک و اسید هیدروكلریک می‌تواند آن را حل كند.
از آنجا كه ارزش و بهای طلا دائماً در حال افزایش است، بسیاری از مردم ترجیح می‌دهند به جای نگهداری پول رایج، طلا خریداری كنند. آفریقای جنوبی، روسیه، استرالیا، كانادا و ایالات متحده آمریكا بزرگترین تولیدكننده‌های طلای جهان‌اند.
چرا در داخل ساعت، چند قطعه سنگ قیمتی كار گذاشته می‌شود؟
معمولاً در ساخت هر ساعت تعدادی سنگ قیمتی به كار می‌رود. هر چه تعداد این سنگ ها بیشتر باشد، ساعت بهتر و بیشتر كار می‌كند. آیا می‌دانید چرا برای ساختن ساعت از سنگ های قیمتی استفاده می‌شود؟
ساعت با استفاده از این انرژی كار می‌كند. علاوه بر این چرخ كوچک، چرخ های متعدد دیگری هم در ساعت وجود دارد كه مرتّب در حال چرخیدن‌اند. این چرخ ها عقربه‌های ساعت‌شمار، دقیقه‌شمار و ثانیه‌شمار را حركت می‌دهند. محور هر یک از این چرخ ها روی یک نقطه اتكا قرار گرفته است. وقتی چرخ ها شروع به چرخیدن می‌كنند، بین محور آن ها و نقطه اتكا، اصطكاک به وجود می‌آید. این اصطكاک به مرور زمان محورها و نقاط اتكا را فرسوده می‌كند؛ در نتیجه ساعت دیگر وقت دقیق را نشان نمی‌دهد و سرانجام از كار می‌افتد. برای این كه چنین حالتی پیش نیاید، در نقاط اتكا، قطعه‌های بسیار كوچكی از یک مادّه بسیار سخت و صاف كار گذاشته می‌شود. این قطعات ریز همان سنگ های قیمتی‌اند. عموماً برای این كار از یاقوت استفاده می‌شود.
یاقوت نوعی سنگ قیمتی است كه سختی آن اندكی كمتر از الماس است. به این ترتیب وقتی محور چرخ های ساعت بر روی این سنگ ها قرار می‌گیرد، اصطكاک كمتری به وجود می‌آید. از آنجا كه این سنگ ها بسیار سخت‌اند، به راحتی فرسوده نمی‌شوند و ساعت كارایی خود را از دست نمی‌دهد. بنابراین از سنگ های قیمتی برای طولانی‌تر كردن عمر ساعت استفاده می‌شود.
مرکز یادگیری تبیان - تهیه و تنظیم: فاطمه گودرزی
