دائره المعارف قرآن
دائره المعارف قرآن در پنج جلد مشتمل بر حدود 700 مدخل به زبان انگلیسی از سال 2001 تا 2006 میلادی در انتشارات بریل در لایدن هلند چاپ و منتشر شد.
سر ویراستار این مجموعه جین دمن مک اولیف، استاد دانشگاه جورج تاون آمریکا و دیگر ویراستاران اصلی آن عبارتند از کلود ژیلیو، استاد دانشگاه اکس ـ آن ـ پروانس فرانسه، ویلیام گراهام، استاد دانشگاه هاروارد آمریکا، وداد قاضی، استاد دانشگاه شیکاگو آمریکا و اندرو ریپین، استاد دانشگاه ویکتوریای کانادا.
با توجه به اهمیت و گستره این دائره المعارف و مشی منصفانه ای که در نگارش مدخل های مختلف در این مجموعه در پیش گرفته شده است موسسه انتشارات حکمت، ترجمه این مجموعه را به منظور گسترش آشنایی محققان با جدیدترین پژوهش های قرآنی و فراهم آوردن مبنایی برای رواج مطالعات و تحقیقات قرآنی در ایران در دستور کار خود قرار داده است.
مطالعات اسلامی در دهه های پایانی قرن بیستم در غرب، چهره و رنگ دیگری به خود گرفت. با جدی شدن حضور کشورهای اسلامی در عرصه مسائل جهانی و لزوم شناخت دقیق و درونی این فرهنگ ها رویکردهای یکسونگرانه پیشین مورد نقد قرار گرفت و سعی شد درک همدلانه، دقیق و مستندتری از عقاید اسلامی حاصل شود.
حضور محققان مسلمان در اروپا و نزدیک تر شدن فرهنگ ها و گسترش رسانه های بین المللی، به تعاملات هرچه بیشتر کمک شایانی کرد و امکان انجام بسیاری از کارهای مشترک را فراهم آورد.
طرح هایی که در آن غربیان و مسلمانان به یک اندازه سهیم هستند. دائره المعارف قرآن [EQ] با چنین نگاهی و برای نزدیک سازی هرچه بیشتر مطالعات قرآنی مسلمانان و محققان غربی تدوین شده و از این لحاظ در نوع خود بی نظیر است. در ادامه به 1ـ معرفی اجمالی 2ـ بررسی محتوایی 3ـ ضرورت و اهمیت ترجمه این اثر می پردازیم.
طرح این مجموعه عظیم از سال 1993 ریخته شد. نویسندگان با پشت سر داشتن تجربه گرانبهای دو ویرایش دائره المعارف اسلام (EI1 EI2) و درس آموزی از نوع نگرش حاکم بر آن و واکنش کشورها و محققان اسلامی به آن در پی آن بودند که اثری مرجع با همان خصوصیات اما با نگاه همدلانه و مشارکت بیشتر محققان اسلامی، مختص به قرآن و مطالعات قرآنی فراهم آورند.
چنان که ویراستار دائره المعارف در مقدمه خود توضیح داده انتخاب و نگارش مدخل ها براساس دو هدف کلی انجام گرفته است:
1ـ اندراج برترین دستاوردهای قرآن پژوهی قرن گذشته در مداخل
2ـ تقویت و گسترش مطالعات قرآنی و پرداختن به حوزه های مغفول تا دیدی کامل نسبت به قرآن حاصل آید.
متولی انجام این پژوهش، دانشگاه لایدن است که یکی از مهم ترین مراکز اسلام شناسی در اروپاست و بسیاری ازمحققان طراز اول کنونی با آن همکاری دارند و در پیشینه کار خود، مدیریت طرح عظیم دائره المعارف اسلام را داشته است.
ویراستاری این دائره المعارف به عهده خانم جین دامن مک اولیف بوده است و مجموعه ای از بهترین قرآن پژوهان غربی از جمله آندره ریپین و ویلیام گراهام هیأت ویراستاران آن را شکل می دهند.
کل دائره المعارف مشتمل بر پنج جلد است و در حدود 3000 صفحه دائره المعارفی نگاشته شده است. نخستین جلد این اثر در سال 2001 به چاپ رسید و سال 2006 با چاپ پنجمین و آخرین جلد، مجموعه عظیم پس از 13 سال به اتمام رسید.
نویسندگان مدخل ها همه از محققان و اسلام پژوهان معتبر و سرشناس هستند و نگارش بسیاری از مدخل ها به عهده محققانی از سراسر کشورهای اسلامی از جمله ایران بوده است.
در نقدها و مرورهایی که بر این اثر نوشته شده است، آن را مرجعی اصیل و یگانه در مطالعات اسلامی و قرآنی تلقی کرده اند.
می توان مداخل متنوع این دائره المعارف را در گروه های مفاهیم، اعلام اشخاص، اماکن، وقایع فرق علوم قرآنی، تاریخ مطالعات قرآنی، قرآن و دیگر ادیان، قرآن و فرق اسلامی و قرآن و علوم و فنون و هنرهای اسلامی جای داد.
در بخش مفاهیم، مداخل بسیار کامل و مفیدی در باب مفاهیم قرآنی آمده و تنوع، ظرافت و دقت بسیاری در انتخاب مداخل به کار رفته است.
این دائره المعارف حاوی مدخل های بسیار مفید و مفصلی در باب قرآن و دیگر ادیان بوده و مدخل هایی با محوریت فرق مختلف اسلامی وجود دارد.
در این مدخل ها نویسندگان مباحث قرآنی مورد توجه فرقه مربوطه را مورد توجه قرار داده اند.در این دائره المعارف همچنین مقالات مفصلی در باب قرآن و علوم و فنون و هنرهای اسلامی مانند فلسفه و قرآن، کلام و قرآن، ادبیات و قرآن، باستان شناسی و قرآن، اخلاق و قرآن و خوشنویسی و قرآن به چاپ رسیده است.
منبع: جام جم -حسین خندق آبادی