موتور سواری برای بانوان از نظر اسلام چه حکمی دارد؟

در این مقاله در مورد رانندگی و موتورسواری زنان دو سوال را مطرح کرده و پاسخ خواهیم داد:

حکم رانندگی زنان از احکامی است که باید با استفاده از قوانین و اصول دیگر بیان شود؛ یعنی، در کتاب و سنت حکم مستقیمی برای رانندگی زنان نداریم، زیرا از مسائل جدید (مستحدثه) است.

علمای عربستان که حکم به حرمت داده اند دلائلی نقل کرده اند که همه ی آنها قابل مناقشه است و عقل پسند نیست. اما همه ی علمای شیعه با استفاده از آیات و روایات و عدم وجود دلیلی بر ممنوعیت و حرمت رانندگی زنان حکم به جواز آن با حفظ حجاب و شئونات اسلامی داده اند. کما اینکه عده ای از علمای اهل سنت در دیگر کشورهای عربی اسلامی حکم به جواز رانندگی زنان داده اند.

شرح پاسخ:

در جامعه گاهی مسائل و موضوعات جدیدی پیش می آید که در شرع اسلام برای آن حکمی تعیین نشده است و حکم آن را باید از طریق استنباط، یعنی با استفاده از قواعد و اصول دیگر به دست آورد. رانندگی بانوان نیز از این قسم است که حکم آن از طریق استنباط به دست می آید.

در کشور عربستان در استفتائی که از عبدالعزیز عبدا.. بن باز، درباره ی حکم رانندگی زنان شده، وی می گوید: «شکی نیست که آن جایز نیست چون که رانندگی زنان موجب مفاسد زیادی می شود که در شرع باید جلوی این مفاسد را گرفت.» همچنین محمد بن صالح العثیمین در این باره می گوید: «جایز نیست چرا که دارای مفاسد زیادی است.» وی علت تحریم رانندگی زنان را مفاسدی می دانند که به گمانش بر رانندگی زن بار می شود. ایشان، نزع حجاب (کنار گذاشتن حجاب)، از بین رفتن حیا، زیاد از خانه خارج شدن زن، سرکشی زن بر اهل خانه و یا شوهرش و شلوغی خیابان ها و محروم شدن بعضی از جوان ها از رانندگی را از جمله ی این مفاسد می داند.

همانطور که ملاحظه می شود برای رانندگی زن اموری را مفروض و حتمی دانسته و حکم به تحریم رانندگی زنان داده اند. ولی سۆال این است که آیا این مسائل در باره ی زنان مسلمان و مۆمنی که می خواهند رانندگی کنند، صدق می کند؟ و آیا رانندگی زنان بدون هیچ یک از این امور ناپسند امکان ندارد؟

در جامعه ی اسلامی ایران سال ها است که بسیاری از زنان مۆمن و مسلمان بدون به وجود آمدن حتی یک مورد از این مسائل، رانندگی می کنند؛ یعنی، در عمل ثابت شده است که زن مسلمان می تواند رانندگی کند در حالی که حیاء و متانت و حجابش را هم رعایت کرده و باعث فسادی نیز نگردد.

به نظر می رسد که مفتیان عربستان بین مسائل گوناگون خلط کرده اند. آیا زیاد از خانه خارج شدن اگر با اجازه ی شوهر و با رعایت شئونات اسلامی باشد حرام است؟ آیا رانندگی، دلیل سرکشی زن است؟ چگونه ممکن است؟ بله، ممکن است در یک یا چند مورد، زنانی که رانندگی می کنند سر کش باشند ولی همیشه اینطور نیست.

اینها دلائلی نیست که در مورد زنان مۆمن و محجّبه ای که همه ی موازین شرعی را رعایت می کنند قابل طرح باشد. آیا شلوغی خیابان ها حرام است و می تواند دلیلی بر حرام بودن رانندگی زنان باشد؟ آیا اگر ثابت شود مردان علت شلوغی خیابان ها هستند باز هم حرام است و باید آنان نیز شرعاً از رانندگی منع شوند؟ و آیا در شهرهای کوچک و روستاهایی که خیابان ها خلوت است رانندگی زنان بی اشکالی  است؟

باید اضافه کرد که عمل بعضی از کشورها مصداق اسلام نمی باشد؛ یعنی، نمی توان گفت اگر فلان کشور (اسلامی) کاری را جایز بداند پس حتماً از نظر اسلام جایز است و یا اگر منع کند از نظر اسلام ممنوع است؛ جایز بودن و جایز نبودن دلیل شرعی معتبر می خواهد.

فقهای شیعه، با توجه به اینکه از نظر اسلام هیچ کس حق ندارد بدون دلیل معتبر شرعی، حلالی را حرام و یا حرامی را حلال کند و همچنین اگر در جایی که شک داشته باشیم چیزی حرام است، اصل، حلال بودن آن است (اصل حلیت)، فتوا داده اند که رانندگی زنان با حفظ کامل حجاب و شئونات اسلامی اشکالی ندارد. (توضیح المسائل مراجع، ج 2، ص 931؛ استفتائات امام خمینی(ره)، ج 3، ص 358، سۆال های 35 – 41)  چیزی که درباره ی زنان مۆمن و با حیای ایران می بینیم و بسیاری از آنها بدون هیچ مشکل و با حفظ شئونات اسلامی این کار را انجام می دهند. البته به جز ایران در بسیاری از کشورهای عربی اسلامی منطقه، رانندگی زنان بلا مانع است و عده ای از علمای آنها این حکم علمای سعودی را نپذیرفته و نقد کرده اند.

1. مسلماً این عمل به خودی خود حرام نیست، اما باتوجه به این‌که در برخی از موقعیت‌های زمانی و مکانی، موتور سواری براى دختران و بانوان در مجامع عمومى، موجب جلب نظر مردان می‌شود و منافى با عفت بانوان است، لازم است در چنین موقعیت‌هایی ترک شود و در صورتى که در منظر نامحرم نبوده و یا خوف فساد و فتنه نباشد، فى نفسه اشکال ندارد.

2. در روایات سفارش شده است که برای زنان خوب نیست در وسط خیابان راه بروند، بلکه مستحب است از کنار دیوار و خیابان حرکت کنند؛ از جمله این‌که پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) می‌فرماید: «لَیْسَ لِلنِّسَاءِ مِنْ سَرَوَاتِ‏ الطَّرِیقِ شَیْ‏ءٌ وَ لَکِنَّهَا تَمْشِی فِی جَانِبِ الْحَائِطِ وَ الطَّرِیقِ»؛ (الکافی، ج 5، ص 518) خانم‌ها نباید در وسط جاده حرکت کنند، فقط می‌توانند در کنار دیوار و حاشیه جاده و خیابان حرکت نمایند.

بدیهی است که پیامبر (صلی الله علیه و آله) در این‌جا نمی‌خواهد بفرماید که راه رفتن خانم‌ها از وسط خیابان حرام است، بلکه این‌گونه روایات؛ بیانگر اهمیت دادن دین اسلام به رعایت اکرام و بزرگ‌داشت شخصیت بانوان و سلامت حریم آنها، برای حضور در اجتماع است که رعایت هرچه بیشتر این احکام به نفع بانوان و جامعه اسلامی خواهد بود.

منابع:

سایت اسلام کوئیست

الکافی، ج 5

توضیح المسائل مراجع، ج 2

استفتائات امام خمینی(ره)، ج 3