رادیوتراپی عوارضی هم دارد؟
رادیوتراپی یا پرتودرمانی یا اشعه درمانی، یکی از راههای درمان سرطان است که به تنهایی یا به همراه دیگر شیوههای درمان استفاده میشود. در جریان پرتو درمانی با استفاده از اشعه یا پرتوهای دارای انرژی زیاد (پرتو یونیزان) سلول های سرطانی یا مشکوک را از بین می بریم.
برای انواع سرطانها بسته به نوع و میزان گسترش آن شیوههای مختلف درمان وجود دارد که عبارتند از دارو درمانی، پرتو درمانی، شیمی درمانی و جراحی که هر کدام از این شیوهها یا به تنهایی یا به شکل ترکیبی برای درمان سرطان به کار گرفته میشوند.
پرتو درمانی یعنی استفاده از انرژی اشعه ایکس قوی یا پرتوهای یون ساز (مثل الکترونها) برای بمباران سلولهای سرطانی به منظور تخریب مواد ژنتیکی درون تومور و جلوگیری از رشد و گسترش بافتهای سرطانی.
حدود 40 درصد از مبتلایان به سرطان تحت پرتودرمانی قرار میگیرند و در برخی از سرطانها مثل سرطان حنجره، پرتو درمانی به جراحی ارجحیت دارد.
هدف از انجام پرتو درمانی (رادیو تراپی)، رساندن مقدار معینی از انرژی به سلولهای سرطانی است که انتقال این انرژی باعث یونش اتمهای تشکیل دهنده سلول و در نهایت تخریب آنها شود.
پرتو درمانی ممکن است به سلولهای سالم هم آسیب برساند، بنابراین در پرتو درمانی کنترل درستی دوز وارده به حجم هدف، حیاتیترین برنامه در کنترل کیفی واحد پرتودرمانی است، یعنی دوز تابشی به شکلی باید کنترل شود که با کمترین آسیب به بافتهای سالم، بتواند بیشترین تخریب را در سلولهای سرطانی داشته باشد.
عوارض جانبی پرتو درمانی
پرتو درمانی می تواند مانند سایر درمان ها برای بیمار عوارضی داشته باشد. خوشبختانه اکثر عوارض موقتی و قابل کنترل می باشند.
مشکلاتی که به عنوان عوارض پرتو درمانی در حین درمان ممکن است پیش آیند، گرچه ناخوشایند می باشند، ولی غالبا عوارض حاد یا خطرناک نبوده و با گذشت زمان از بین می روند (چند هفته پس از اتمام درمان).
بروز عوارض، به نحوه درمان و منطقه درمانی و میزان تحمل بدن بیمار و مقادیر پرتو (دوز رادیوتراپی) بستگی دارد.
بسیاری از بیماران در حین درمان هیچ گونه عوارض جانبی ندارند و به راحتی به فعالیت های روزمره زندگی خود می پردازند.
البته ممکن است عوارض عمومی نیز در جریان پرتو درمانی پیش آیند، مثل احساس خستگی، رخوت و افسردگی.
برخی از عوارضی که در این بیماران ظاهر می شوند اصولا مربوط به عوارض کلی سرطان می باشد. به هر صورت مراقبت از بیمارانی که رادیوتراپی می شوند شامل مراقبت های عمومی، مراقبت های اختصاصی و مراقبت های روانی می گردد.
مشکلات روانی این بیماران تا حد زیادی تابع مشکلات جسمی و عوارضی چون تغییر در شیوه زندگی، درد، خستگی، بی اشتهایی، سو تغذیه و فشارهای اجتماعی و اقتصادی می باشد و عکس العمل هایی چون اضطراب و افسردگی را می تواند به دنبال داشته باشد.
در صورتی که تخمدان ها و یا بیضه مستقیما تحت رادیوتراپی قرار گیرند، موجب ناتوانی جنسی و نازایی می شوند.
مسائل روانی مربوط به رادیوتراپی
بسیاری از بیماران و اطرافیان آنها از روش رادیوتراپی تصور درمان قطعی ندارند.
فرستادن بیمار برای رادیوتراپی این تصور را برای او ایجاد می کند که این روش درمان قطعی نبوده است، در صورتی که بیمار جراحی را به عنوان درمان قطعی بیشتر قبول می کند و این تضاد موجب یاس بیمار در بهبود می گردد و مشکلات روانی از جمله افسردگی را به دنبال دارد.
غالبا بیماران ضمن عمل رادیوتراپی دچار ترس می شوند. این ترس بیشتر هنگام تنها ماندن او، جدا شدن از خانواده، پرستار و مسئولین انجام رادیوتراپی حاصل می شود.
خانواده بیمار نیز دچار مشکلاتی می شود از جمله در آنها این تصور پیدا می شود که بیمار رادیوتراپی شده حامل پرتوهای خطرناک می باشد و در نزدیک شدن به او بعد از رادیوتراپی، دچار تردید می شوند.
پزشک معالج و رادیوتراپیست و پرستار مراقب بیماری که باید رادیوتراپی شود، باید قبلا بیمار و خانواده او را برای این عمل آماده نموده و منظور از انجام آن را گوشزد نمایند.
رادیوتراپی می تواند به عنوان یک اقدام مستقل و معالج سرطان در برخی از سرطان ها موثر باشد و یا ممکن است به عنوان مکمل عمل جراحی مورد استفاده قرار گیرد.
رادیوتراپی می تواند با هدف تسکین درد و جلوگیری از عوارض سرطان پیشرفته انجام شود.
ضرورت دارد که خانواده بیمار و در صورت پذیرش، خود بیمار از هدف های رادیوتراپی آگاه شوند.
اجرای رادیوتراپی نیاز به برنامه ریزی زمانی دارد و در جلساتی که گاهی ممکن است چند هفته باشد، انجام می شود.
یکی از مشکلات بیماران مربوط به فاصله محل سکونت با محل رادیوتراپی و مشکل رفت و برگشت بیماران برای انجام آن است.
فرآوری: نیره ولدخانی
بخش سلامت تبیان
منابع:
همشهری آنلاین - زهره بانی
سایت دانشگاه علوم پزشکی مشهد - دکتر سودابه شهید ثالث ، متخصص رادیوتراپی انکولوژی
سایت خون و آنکولوژی ایران
مطالب مرتبط:
8 عارضه پرتودرمانی و جراحی سرطان سینه