جیوه دماسنج شکسته خطر دارد؟
مسمومیت با جیوه میتواند باعث آسیب عصبی غیرقابل برگشت در مغز در حال رشد کودک شده و همچنین در بزرگسالان باعث آسیب عصبی منجر به بیحسی، احساس گزگز، از دست دادن تعادل، از بین رفتن شنوایی و کاهش بینایی میشود.
یکی از فلزاتی که خیلی از ما با آن سر و کار داریم، جیوه است. این فلز مایع در اطراف همه ما وجود دارد ولی خیلی اوقات به آن توجه نداریم و فراموش میکنیم که جیوه فلزی سمی است. در این میان حتی برخی از غذاهایی که میخورید حاوی جیوهاند و جیوه در ساختار برخی وسایل که با آن سر و کار دارید به کار رفته است.
اما آیا میدانید چه مقدار از جیوه سمی است؟ از مصرف چه غذاهایی باید اجتناب کنید؟
اگر دماسنج جیوهای در دست یا دهان شما بشکند باید چه کار کنید؟
و به طور کلی مسمومیت با جیوه چه خطری در پی دارد؟
اثرات سمی جیوه از چندین دهه گذشته شناخته شدهاند. اکنون میدانیم که جیوه نباید در اسباببازیهای کودکان مورد استفاده قرار گیرد و باید دور از دسترس آنها نگهداری شود.
مسمومیت با جیوه میتواند باعث آسیب عصبی غیرقابل برگشت در مغز در حال رشد کودک شده و همچنین در بزرگسالان باعث آسیب عصبی منجر به بیحسی، احساس گزگز، از دست دادن تعادل، از بین رفتن شنوایی و کاهش بینایی میشود.
اما همه ما از طریق منابع مختلف در معرض جیوه قرار داریم. ماهیها به طور طبیعی در بدن خود مقداری جیوه دارند. هر چه ماهی از نظر اندازه بزرگتر باشد، میزان جیوه موجود در آن بیشتر خواهد بود. حتی میزان جیوه در ماهیهای مختلف مربوط به یک گونه با هم متفاوت است.
پس از سالهای 1800 میلادی، دندانپزشکان برای پر کردن دندانها از جیوه استفاده میکردند. مادهای که برای پر کردن دندانها استفاده میشد، حاوی نقره، جیوه، مس و قلع بود که جیوه 50 درصد این آلیاژ را تشکیل میداد.
پس از مسواک زدن جیوه تبخیر شده و بخار آن آزاد میگشت. در سالهای اخیر دیگر کمتر از این آلیاژ استفاده میشود و بیشتر رزین مورد استفاده قرار میگیرد که به رنگ طبیعی دندانها نزدیکتر است.
دماسنجها حاوی مقداری جیوهاند، اگرچه تماس فقط وقتی رخ میدهد که دماسنج شکسته شود، اما در هر صورت امکان این اتفاق وجود دارد به همین جهت کمکم دماسنجهای دیجیتال وارد بازار شدهاند تا خطر تماس با جیوه دماسنجهای قدیمی را از بین ببرند.
برخی از وسایلی که در خانه نگهداری میشوند نیز حاوی جیوهاند. آونگ ساعت، لامپهای فلورسنت، برخی از باتریها و وسایل پزشکی (مانند دستگاه فشار خون جیوهای) از جمله این موارد هستند.
مقدار اندکی جیوه در تیمروسول وجود دارد. این ماده یک ضدعفونیکننده موضعی و نگهدارنده است که در برخی واکسنها و محصولاتی که بدون نسخه به فروش میرسند مانند محلول لنزهای تماسی، مرکورکروم (دواگلی)، بعضی افشانههای بینی و داروهای گیاهی یافت میشود.
حتی برخی مواد آرایشی و زیبایی و کفشهای بچگانهای که خاصیت نورافشانی دارند نیز حاوی جیوهاند.
حال این سوال پیش میآید که چه مقدار تماس با جیوه، خطرناک تلقی میشود و تا چه حد باید از تماس با جیوه جلوگیری کرد؟
این مسائل مواردی هستند که افراد مختلف پاسخهای متفاوتی بهآن میدهند، ولی در اینجا میکوشیم مساله را کاملا روشن کنیم و شبهات را برطرف سازیم.
چگونه جیوه را از خود دور کنیم؟
سال 2006 میلادی، 34 مقالهای که درباره ایمنی پرکنندههای دندان حاوی جیوه انجام شده بود مورد بررسی قرار گرفتند و معلوم شد که اگر چه سطح خونی و ادراری جیوه با افزایش تعداد دندانهای پر شده با جیوه افزایش مییابد، ولی این سطوح پایینتر از آن هستند که خطرناک تلقی شوند، اما هنوز هم متخصصان در حال بررسی بیشتر یافتهها هستند.
ماهی با طعم جیوه!
متخصصان به این نتیجه رسیدهاند که جیوه موجود در ماهی میتواند مشکلاتی را بویژه برای کودکان یا جنین در حال رشد به وجود آورد.
کوسه، ارهماهی و ماهی استومری از ماهیهایی هستند که میزان جیوه موجود در آنها از دیگر ماهیها بیشتر است و توصیه میشود که خانمهای حامله و کودکان از مصرف آنها اجتناب کنند.
خرچنگ دریایی، ماهیتن، ماهی هالیبوت، ماهی روغن کوچک، ماهی آبی و قزلآلای آب شور از میزان متوسطی جیوه برخوردارند.
مقدار توصیه شده برای مصرف ماهیانی که جیوه کمتری دارند دو وعده در هفته است.
آبزیانی که از مقدار کمی جیوه برخوردارند و مصرف آنها شایعتر است عبارتند از: میگو، ماهی تن کنسرو شده، قزلآلای آب شیرین و گربه ماهی.
نوع دیگری از ماهی تن به نام آلباکور که گاهی ماهی تن سفید نامیده میشود، بر خلاف ماهی تن معمولی حاوی مقدار بیشتری جیوه است. پس اگر خواستید از این ماهی استفاده کنید، باید فقط هفتهای یک بار از آن مصرف کنید.
دقت کنید که ترس از جیوه نباید مانع مصرف ماهی شود و باعث شود که شما ماهی را از رژیم غذایی خود حذف کنید.
امگا 3 موجود در ماهی باعث کاهش خطر سکته قلبی و مغزی، اختلالات کلیوی، آلزایمر، سرطان سینه، پروستات و رحم، التهاب مفاصل و بسیاری بیماریهای دیگر میشود.
بنابراین همانطور که گفته شد، ماهیانی که بیشتر مورد مصرف قرار میگیرند، دارای مقدار پایینی جیوه بوده و اگر به مقدار توصیه شده برای مصرف آنها که دو وعده در هفته است، توجه شود دیگر نیازی به نگرانی نیست، هرچند که مقدار مصرف ماهی امروز در بیشتر خانوادهها کمتر از این مقدار است.
اگر دماسنج جیوهای شکست چه کار کنم؟ آیا سلامتم به خطر میافتد؟
این دو سوال در ذهن همه افرادی که با دماسنج جیوهای کار میکنند، وجود دارد.
در جواب اول باید گفت که جیوه فلزی براق، بیبو و سمی است که در دمای اتاق به حالت مایع وجود دارد. بیشتر موارد مسمومیت با جیوه از طریق تنفس هوای آلوده یا مصرف آب و غذای آلوده به جیوه به وجود میآید.
مشکلات عصبی پس از مواجههطولانیمدت با مقادیر زیاد جیوه بروز میکند. مواجهه با مقدار اندکی جیوه در مدت کوتاه، خطری برای سلامت ندارد.
مقدار جیوه به کار رفته در دماسنجها به حدی نیست که باعث بروز مسمومیت شود و اثرات سمی داشته باشد. با وجود این به والدین توصیه میشود که برای اندازهگیری درجه تب کودکان خود از دماسنجهای دیجیتالی استفاده کنند.
وقتی میخواهید دماسنج جیوهای را دور بیندازید، آن را داخل کیسه پلاستیکی گذاشته و درش را گره بزنید. اگر دماسنج شما شکست از دو ورقه کاغذی برای جمعآوری جیوه آن استفاده کنید. هیچ وقت برای جمعآوری جیوه از جاروبرقی استفاده نکنید.
مطالعاتی که نتایج منفی گزارش میکنند، ثابت کننده آن نیستند که منابع مختلف جیوه بیخطرند، چرا که ممکن است این اثر آنقدر اندک باشد که تشخیص آن بسادگی ممکن نباشد و شاید هیچ وقت مطالعه دقیقی روی آن انجام نشود، چرا که ترتیب دادن چنین مطالعاتی دشوار و پرهزینه است.
دوری تمام و کمال از جیوه امکانپذیر نیست، اما میتوانید با توجه به توصیههای بالا خود را از قرارگیری در معرض مقادیر خطرناک این ماده مصون بدارید و دفعه بعد که به دندانپزشکی رفتید، خیالتان راحت باشد که با جیوه دندانهایتان را پر نمیکنید.
بخش سلامت تبیان
منبع: جام جم - دکتر امیر شیروانی
مطالب مرتبط: