آرزوی یک شبه پولدار شدن

گاه در بعضی موارد دیده می شود که فقر و بدبختی در مواردی که شخص تعهد دینی نداشته باشد و آرزوی یک شبه پولدار شدن دارد باعث می‌شود که شخص به سمت اعمال خلاف کشیده شود.  

حرام خواری یکی از عوامل فساد اجتماعی است. این عامل فساد باعث می‌شود که انسان از مسیر کار و تلاش منحرف گشته و به سمت اعمال خلاف پیش رود. شخص با حرام خواری علاوه بر از دست دادن سعادت دنیوی و اخروی، بر پیکره جامعه نیز ضرر و زیان می‌زند. کسی که گران فروشی می‌کند، یا کسی که اقلام مورد نیاز و ضروری جامعه را احتکار می‌کند، یا اشخاصی که در داد و ستد ربا می‌کنند، اشخاصی که برای رسیدن به اهدافشان پیشنهاد رشوه می‌دهند... و از این طریق بر تورم اقتصادی جامعه تأثیر می‌گذارند، همه و همه حرام خواری می‌کنند.

حرام‌خواری در لغت یعنی کسب درآمد از راه‌های غیرشرعی مانند رشوه، نزول، کم‌فروشی و...[1] و خوردن در این واژه ترکیبی، یعنی هرگونه گرفتن و تصرف در مال چه برای پوشاک و تغذیه و چه ازدواج و مسکن و... و نه فقط صرف غذا و خوراکی. این استعمال مخصوص زبان عربی هم نیست بلکه در سایر زبان‌ها نیز چنین است[2]

حرام خواری تأثیرات منفی بر روح و روان اشخاص می‌گذارد، و حس انسان دوستی و هم دوستی و عواطف و احساسات اخلاقی را در جامعه از بین می‌برد، و اشخاص حرام خوار را به یک عنصر مادی تبدیل می‌کند که جز مادیات و پول به مسایل دیگر فکر نمی‌کند.

در این آیات از قرآن خداوند سبحان، مسلمانان را از حرام خواری نهی می‌کند. «اموال یکدیگر را به ناحق و به باطل در میان خود مصرف ننمایید» [سوره بقره، آیه 188]

و هم‌چنین در آیه‌ای دیگر آمده است که: از روزی که خدا برای شما فراهم ساخته، حلال و پاکیزه بخورید، و شکر نعمت خدا را بجای آرید، اگر او را می‌پرستید. [سوره نحل، آیه 114]

در حدیثی از امام صادق علیه‌السلام آمده است: به راستی خداوند بندگانش را آفریده، و نیز روزیشان را از حلال مقرر فرموده است؛ بنابراین هر کس دست به حرام خواری بزند، به همان اندازه از روزی حلالش کاسته می‌گردد. [فروع کافی، ج 5، ص 81، ح 4]

پس طبق این حدیث، خداوند همه را روزی حلال داده است و زمینه آن را در اختیار همه قرار داده است، و این انتخاب خود اشخاص است که حلال و  یا حرام را انتخاب می‌کنند. شاید بتوان فقر و بدبختی و تنبلی اشخاص و حرص و طمع زیاد و از همه مهم‌تر تربیت خانوادگی را از عوامل حرام خواری دانست. یعنی فقر و بدبختی در مواردی که شخص تعهد دینی نداشته باشد و آرزوی یک شبه پولدار شدن دارد باعث می‌شود که شخص به سمت اعمال خلاف کشیده شود.

آثار دنیوی و اخروی حرام‌خواری

1.استحقاق لعنت، غب الهی و جهنم؛‌ زیرا لقمه‌ی حرام که در معده رود، هر فرشته‌ای که در آسمان و زمین باشد بر آن فرد لعنت[3] و تا زمانی که آن لقمه در شکم او باشد خداوند به او نگاه نمی‌کند و مورد غضب الهی است مگر این که توبه کند[4]

2. عدم قبولی اعمال؛ زیرا خداوند بدون پرهیزکاری هیچ عملی را قبول نمی‌کند[5] و رسول اکرم صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: عبادت با حرام‌خواری چون ساختن خانه بر روی شن زار است[6] و یک لقمه حرام باعث می‌شود تا چهل روز نه نمازی از فرد قبول شود و نه دعایی از او مستجاب گردد.[7] هر که لقمه حرام خورد چهل روز دعایش مستجاب نگردد.[8] و اما باقر علیه‌السلام فرمودند: هر کس مال حرامی را کسب کند خداوند هیچ صدقه و حج و عمره‌ای و صله‌ی ارحامی را [از هر مالی خرج کند و یا اگر از آن اموال در این راه خرج کند] قبول نمی‌کند.[9]

3.نابودی اعمال صالح؛ همان طور که امام صادق علیه‌السلام فرمود هرگونه کار حرام انبوهی از اعمال صالح را در قیامت بی‌ارزش می‌کند. [10]

4.قساوت قلب و عدم پذیرش حق؛ مال شبهه ناک و مال حرام، دل را سیاه می‌کند. قرآن کریم می‌فرماید: وای بر دلی که سیاه باشد. «فَوَیْلٌ لِلْقاسِیَةِ قُلُوبُهُمْ» به تجربه اثبات شده است که یک غذای شبهه‌ناک انسان را از نماز شب بازمی دارد، چه رسد به غذای حرام.

تاریخ گواهی می‌دهد پیغمبر اکرم «صلی‌الله علیه و آ له و سلم» و ائمه طاهرین «سلام‌الله علیهم»، فقهای عظام، علمای ربّانی و مراجع تقلید پرهیز عجیبی از شبهه ناک داشته‌اند.

5. دشواری انجام اعمال نیک و نافرمانی جوارح و غرایز و طغیان ان‌ها.[11]

6.عدم صرفه‌ی اقتصادی در حرام‌خواری؛ زیرا امام صادق علیه‌السلام فرمود رزقی که سهم فرد باشد به او می‌رسد و اگر از راه حلال آن را بطلبد به آن می‌رسد و از راه حرام هم برود باز به همان می‌رسد[12] و فرمود مال حرام در نا به حق صرف می‌شود[13]

7. بی‌برکتی مال حرام؛ همان طور که رسول گرامی خدا صلی الله علیه و آله و سلم مال حرام را بدون برکت معرفی فرمودند [14] و این دو سخن آن بزرگوار که فرمودند مالی که از حرام به دست آید خدای تعالی آن مال را در راه‌های بی‌فایده از بین می‌برد[15] و صاحب آن را فقیر می‌گرداند[16] می‌تواند بیان مصادیقی از بی‌برکتی مال حرام باشد.

همان طور که امام صادق فرمودند: مال حرام در ساخت و ساز و کشت و زرع [غیر ضروری و زائد بر نیاز] صرف می‌شود و این چنین بناهایی را «منتقمة» نام نهادند که به امر الهی مال حرام در آن‌ها تلف می‌شود و هرگز صرف چیز مفیدی حتی برای خوشی دنیوی فرد هم نمی‌شود.[17] زیرا از نظر آن حضرت هر ساخت و سازی که زیاده بر نیاز باشد، وبال بر صاحبش در قیامت است.[18]

پی نوشت ها :

[1] . انوری، حسن؛ فرهنگ سخن، تهران، انتشارات سخن، چ اول، 1383 ش، ج 3، ص 2488.

[2] . طباطبایی، سید محمدحسین؛ المیزان فی تفسیر القرآن، دفتر انتشارات اسلامی، قم، پنجم، 1417 ق، ج 2، ص 51.

[3] . فتال نیشابوری، پیشین،  ج 2، ص 457.

[4] . همان.

[5] . مائده: 27

[6] . ابن فهد حلی، احمد بن محمد، عدة الداعی و نجاح الساعی، دار الکتب الإسلامی، چ اول، 1407 ق، ص 153

[7] . مجلسی، محمد باقر، بحار الأنوار، مۆسسه الطبع و النشر، بیروت، اول، 1410 ق، ج 63 ص 314.

[8] قضاعی، محمد بن سلامة، شرح فارسی شهاب الأخبار (کلمات قصار پیامبر خاتم ص)، مزکز انتشارات علمی و فرهنگی، تهران، چ اول، 1361 ش، ص 50.

[9] . طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن، الأمالی، دار الثقافة، قم، چ اول، 1414 ق، ص 680.

[10] . کلینی، پیشین،   ج 2، ص 81.

[11] . مجلسی، پیشین،   ج 45، ص 8.

[12] . فیض کاشانی، ملامحسن؛ راه روشن (ترجمه المحجة البیضاء)، ترجمه‌ی سید محمد صادق عارف، مۆسسه چ و انتشارات آستان قدس رضوی، چ اول، 1372 هجری شمسی، ج3، ص 237.

[13] . مجلسی، پیشین، ج 100، ص 103.

[14] حرانی، ابن شعبه حسن بن علی؛ تحف العقول عن آل‌الرسول (ص)، انتشارات اسلامی، قم، دوم، 1363 ش، ص 321.

[15] . متقی هندی علاء الدین علی بن حسام؛ کنز العمال، داراحیاء التراث العربی، بیروت، اول، 1413 ق، ج 4، ص 13.

[16] . قضاعی، پیشین،   ص 180.

[17] . طوسی، امالی، پیشین،   ص 182.

[18] . صدوق، محمّد بن علی بن بابویه؛ معانی الأخبار، دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، قم، چ اول، 1403 ق، ص 235.

منابع:

پژوهشکده باقر العلوم

بیانات آیت الله مظاهری در سایت فارس

سایت مشرق