گردش خون و انتقال مواد در بدن

خون یک ناقل مایع می باشد که برای حفظ یک محیط مطلوب جهت رشد سلول های بدن، اکسیژن، آنزیم ها (پروتئین هایی که باعث تسریع و پیشبرد واکنش های شیمیایی در بدن می شوند) و سایر مواد غذایی حیاتی را به سلول می رساند. خون از یک سری سلول‌های تخصصی (گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید و پلاکت‌ها) و پلاسما (مایعی که سلول‌های خون در آن معلق هستند) تشکیل شده است.

انتقال مواد

در دستگاه گردش خون سه نوع رگ وجود دارد.

1. سرخرگ: رگ هایی که خون را از قلب خارج می کنند، این رگ ها دیواره ای ضخیم و کلفت ماهیچه ای دارند.

2. سیاهرگ: رگ هایی که خون را به قلب باز می گردانند، این رگ ها دیوراه ای نازک دارند.

3. مویرگ: این رگ ها خون را بین اندام بدن پخش می کنند و موجب تبادل مواد بین خون در سلول ها می شوند.

دیواره ی سرخرگ دارای بافت پیوندی ارتجاعی ویژه ای است كه در مقابل فشار زیاد خون، باز شده و موجب گشاد شدن موقتی و موضعی سرخرگ می شود. این عمل ھنگام ورود خون از بطن چپ به سرخرگ آئورت اھمیت دارد.

ھنگامی كه این دیواره بر اثر خاصیت ارتجاعی خود به حالت اولیه برمی گردد، فشاری پدید می آورد كه موجب حركت خون در طول رگ می شود عمل تنگ و گشاد شدن جداره سرخرگ مانند موجی در طول سرخرگ حركت می كند كه نبض را به وجود می آورد.

نبض را می توان در محلی كه سرخرگ از روی استخوان عبور می كند لمس كرد.

حدود90 درصد مایعی كه از مویرگ خارج می شود دوباره باز می گردد اما 10 درصد باقی مانده. از طریق لنف به سیاھرگ باز می گردد.

لنف

ھمه ی موادی كه از خون وارد آب میان بافتی می شود به خون باز نمی گردد بنابراین خون سیاھرگ ھا غلیظ تر از سرخرگ ھاست. مایع باقی مانده در بین بافت ھا به وسیله ی رگ ھای لنفی دوباره به جریان خون باز می گردد كه لنف نام دارد.

وظایف لنف

- جمع آوری مایع بین سلول

- جذب مولکول های چربی از دیوراره روده

- تولید، ذخیره و جابه جایی گروهی از گلبول های سفید که به آن ها سنقولیت می گویند

گردش خون

ھمه مھره داران به جز ماھی ھا گردش خون مضاعف دارند.

بنابراین انسان دو نوع گردش خون دارد.

1- گردش خون عمومی : در گردش خون عمومی یا بزرگ، خون از بطن چپ خارج شده و پس از تبادل مواد با بافت ھا به دھلیز راست می ریزد.

2-گردش خون ششی: در این گردش خون از بطن راست خارج و به شش ھا وارد می شود و پس از تبادل گازھای تنفسی به دھلیز چپ می ریزد.

فشار خون

جریان خون در اندام ھا و قسمت ھای مختلف بدن به صورت پیوسته وجود دارد و مداوم است. كنترل مقدار جریان و فشار خون تحت كنترل اعصابی است كه از مغز با دیواره رگ ھا ارتباط دارد. تنظیم فشار خون از یک سو تحت كنترل اعصاب و مراكز عصبی و از سوی دیگر تحت تأثیر كلیه ھا و ھورمون ھا قرار دارد.

گیرنده ھای تنظیم فشار خون در قوس آئورت و سینوس ھای سرخرگ و با مركز تنظیم فشار خون كه در بصل النخاع قرار دارد در ارتباطند. مقدار فشار خون در افراد مختلف متفاوت است و در سنین بالا به علت رسوب بعضی از مواد در دیواره ی سرخرگ ھا افزایش می یابد.

مرکز یادگیری تبیان - تهیه و تنظیم: فاطمه گودرزی