هشدار قرآن نسبت به زیبایىها و زینت‌های دنیا
قرآن کریم زینت‌های دنیا را برای بندگان صالح و مۆمن دانسته و بهره‌گیری از آنها را برای آنان مجاز شمرده اما در عین حال در آیات بسیاری، زرق و برق دنیا را مورد نکوهش قرار داده و مۆمنان را از دل بستن منع کرده است.
قرآن کریم رویکردهای متفاوتی نسبت به زینت‌های دنیا دارد. در نگاه ابتدایی از آنها به نیکی یاد میکند؛ آنها را مظهر ذات کبریایی دانسته و زینت‌های دنیا را برای بندگان صالح و مۆمن می‌داند. همچنین بهره‌گیری و استفاده از زیورهای دنیا را برای آنان مجاز شمرده؛ و مۆمنانی که خود را از آنها محروم می‌کنند مورد سرزنش قرار می‌دهد: آنجا که می فرمایند «بگو: چه كسى زینتهاى خدا را كه براى بندگانش پدید آورده و روزىهاى پاكیزه را حرام نموده؟! بگو: آنها در زندگى دنیا از آن كسانى است كه ایمان آوردهاند (هر چند كفار هم با آنها شركت جویند) در حالى كه در روز قیامت مخصوص آنها خواهد بود. این چنین ما آیات خود را براى گروهى كه مىدانند تفصیل مىدهیم .»[1]
اما در مقابل در آیات بسیاری، زینت‌ها و زرق و برق دنیا را مورد نکوهش قرار داده و آنها را در مقابل آخرت و نعمت‌های بهشتی ناچیز شمرده و مۆمنان را از دل بستن به آنها برحذر داشته است.
آیات زیادی در این زمینه وجود دارد که به برخی از آنها اشاره می‌شود، مانند:
1. مال و فرزندان زیب و زیور زندگى دنیایند، و ماندگارهاى نیكو (مانند اعتقادات حقّه و فضائل نفسانى و عملهاى نیك) در نزد پروردگار تو از نظر پاداش بهتر، و از نظر امید (به بازتاب دنیوى و اخروى آن) نیكوتر است .»[2]
2. « آنان كه زندگى دنیا و زیور و زینت آن را بخواهند (و دین را نپذیرند، پاداش دنیوى) عملهاى (خیر) آنها را (مانند حسن معاشرت، انفاقات، اختراعات و خدمات) در دنیا به طور كامل به آنها مىدهیم (خواه پاداش نتیجه طبیعى عمل باشد یا بذل خدایى) و در دنیا چیزى از آنها كم گذاشته نمى شود .»[3]
3. «و آنچه از اشیاء (دنیا) به شما داده شده مایه برخوردارى در زندگى دنیا و آرایش و زیور آن است، و آنچه در نزد خداوند است (از نعمتهاى آخرت) بهتر و جاودانهتر است، آیا نمىاندیشید؟»[4]
4. «و نفس خود را همراه كسانى دار كه صبحگاه و شامگاه پروردگارشان را مىخوانند در حالى كه پیوسته خشنودى او را مىطلبند. و مباد كه هر دو چشمت از آنها (به شخص دیگر و چیز دیگر) منصرف شود كه زینت و آرایش زندگى دنیا را طالب باشى، و از كسى كه قلب او را (به خاطر سابقه طغیانش) از یاد خود غافل كردهایم و از هوا و هوس پیروى مىكند و كارش اسراف و تجاوز (از حدود خداوند) است اطاعت مكن.» [5]
با دقت در آیات قرآن کریم می‌توان به این حقیقت پی برد که زیورها و زینت‌های دنیا به خودی خود نه تنها مورد نکوهش نیستند، بلکه مظهر زیبایی و جمال حق و قدرت لایزال پروردگارند، و اساساً آفرینش آنها برای انسان است: اوست كه آنچه در این زمین است همه را براى شما آفرید، سپس به (آفرینش) آسمان پرداخت پس آنها را به صورت هفت آسمان (مطابق حكمت و خالى از نقص در خلقت) مرتب و منظم ساخت، و او به همه چیز داناست.»[6]
«آیا ندیدى كه خداوند آنچه در (روى) زمین است رام شما نموده (با صلاحیتهاى گوناگونى كه در وجودشان هست متعلق علم و اراده شما قرار داده) و نیز كشتىها را كه در دریا به فرمان او جریان دارند و آسمان را (به نیروى خاص نامرئى) نگه مىدارد تا مبادا بر روى زمین فرو افتد مگر به اذن و اراده حتمى او (آن گاه كه بخواهد نظام عالم تكوین را به هم زند)، حقّا كه خداوند با مردم رئوف و مهربان است.»[7]
«همراه با کسانى که هر صبح و شام پروردگارشان را مىخوانند و خشنودى او را مىجویند، خود را به صبر وادار. و نباید چشمان تو براى یافتن پیرایههاى این زندگى دنیوى از اینان منصرف گردد. و از آن که دلش را از ذکر خود بىخبر ساختهایم، و از پى هواى نفس خود مىرود و در کارهایش اسراف مىورزد، پیروى مکن»
آنچه باعث می‌شود تا قرآن کریم نگاهی متفاوت به این نعمت‌ها و مظاهر زیبایی حق داشته باشد، دلبستگی و روی‌کرد استقلالی به این ابزار تکامل و وسائل رشد و تعالی است. این آیات از این حقیقت پرده برمی‌دارند که مجذوب شدن به زرق و برق دنیا، انسان را از آخرت غافل میکند و تمام توجّه آنان را به سوی خود جلب می‌نماید:[8] «آنان به ظاهر زندگى دنیا آگاه‌اند و از آخرت بىخبرند.»
و اگر چنین شد که زینت‌های دنیا مایه تفاخر و تجمل پرستی قرار گرفت، مورد نکوهش قرآن واقع می‌شود: « بدانید كه جز این نیست كه زندگى این دنیا بازى و سرگرمى و آرایش نمودن و فخرفروشىتان به یكدیگر و افزونطلبى از همدیگر در اموال و فرزندان است، همانند بارانى كه گیاهان (سرسبز حاصل از) آن كشاورزان را به شگفت آورد سپس پژمرده شود و آن را زرد بینى سپس خشك و شكسته شود و در آخرت عذابى سخت است (براى طاغیان) و آمرزش و خشنودى خدا(براى مطیعان)، و زندگى دنیا جز متاع فریب نیست.» [9]
پی نوشت ها:
[1]. اعراف، 32، «قُلْ مَنْ حَرَّمَ زِینَةَ اللّهِ الَّتِیَ أَخْرَجَ لِعِبَادِهِ وَالْطَّیِّبَاتِ مِنَ الرِّزْقِ قُلْ هِی لِلَّذِینَ آمَنُواْ فِی الْحَیَاةِ الدُّنْیَا خَالِصَةً یَوْمَ الْقِیَامَةِ كَذَلِكَ نُفَصِّلُ الآیَاتِ لِقَوْمٍ یَعْلَمُونَ »
[2]. کهف، 46، «الْمَالُ وَالْبَنُونَ زِینَةُ الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَالْبَاقِیَاتُ الصَّالِحَاتُ خَیْرٌ عِندَ رَبِّكَ ثَوَابًا وَخَیْرٌ أَمَلًا »
[3]. هود، 15، «مَن كَانَ یُرِیدُ الْحَیَاةَ الدُّنْیَا وَزِینَتَهَا نُوَفِّ إِلَیْهِمْ أَعْمَالَهُمْ فِیهَا وَهُمْ فِیهَا لاَ یُبْخَسُونَ »
[4]. قصص، 60، «وَمَا أُوتِیتُم مِّن شَیْءٍ فَمَتَاعُ الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَزِینَتُهَا وَمَا عِندَ اللَّهِ خَیْرٌ وَأَبْقَى أَفَلَا تَعْقِلُونَ »
[5]. کهف، 28، «وَاصْبِرْ نَفْسَكَ مَعَ الَّذِینَ یَدْعُونَ رَبَّهُم بِالْغَدَاةِ وَالْعَشِیِّ یُرِیدُونَ وَجْهَهُ وَلَا تَعْدُ عَیْنَاكَ عَنْهُمْ تُرِیدُ زِینَةَ الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَلَا تُطِعْ مَنْ أَغْفَلْنَا قَلْبَهُ عَن ذِكْرِنَا وَاتَّبَعَ هَوَاهُ وَكَانَ أَمْرُهُ فُرُطًا »
[6]. بقره، 29 ، «هُوَ الَّذِی خَلَقَ لَكُم مَّا فِی الأَرْضِ جَمِیعاً ثُمَّ اسْتَوَى إِلَى السَّمَاء فَسَوَّاهُنَّ سَبْعَ سَمَاوَاتٍ وَهُوَ بِكُلِّ شَیْءٍ عَلِیمٌ »
[7]. حج، 65 ،«أَلَمْ تَرَ أَنَّ اللَّهَ سَخَّرَ لَكُم مَّا فِی الْأَرْضِ وَالْفُلْكَ تَجْرِی فِی الْبَحْرِ بِأَمْرِهِ وَیُمْسِكُ السَّمَاء أَن تَقَعَ عَلَى الْأَرْضِ إِلَّا بِإِذْنِهِ إِنَّ اللَّهَ بِالنَّاسِ لَرَۆُوفٌ رَّحِیمٌ»
[8]. روم، 7،«یَعْلَمُونَ ظَاهِرًا مِّنَ الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَهُمْ عَنِ الْآخِرَةِ هُمْ غَافِلُونَ»
[9]. حدید، 20 ،«اعْلَمُوا أَنَّمَا الْحَیَاةُ الدُّنْیَا لَعِبٌ وَلَهْوٌ وَزِینَةٌ وَتَفَاخُرٌ بَیْنَكُمْ وَتَكَاثُرٌ فِی الْأَمْوَالِ وَالْأَوْلَادِ كَمَثَلِ غَیْثٍ أَعْجَبَ الْكُفَّارَ نَبَاتُهُ ثُمَّ یَهِیجُ فَتَرَاهُ مُصْفَرًّا ثُمَّ یَكُونُ حُطَامًا وَفِی الْآخِرَةِ عَذَابٌ شَدِیدٌ وَمَغْفِرَةٌ مِّنَ اللَّهِ وَرِضْوَانٌ وَمَا الْحَیَاةُ الدُّنْیَا إِلَّا مَتَاعُ الْغُرُور»ِ
بخش قرآن تبیان
منبع: اسلام کوئست
