وقتی کبد سریعا از کار بیفتد
معمولا نارسایی کبد طی چند سال به آرامی پیشرفت می‌کند، اما نارسایی حاد کبدی طی چند روز بروز می‌کند.
نارسایی حاد کبدی باعث بروز عوارض زیادی در بدن می‌شود، مثل خونریزی بیش از حد و افزایش فشار در مغز.
نارسایی حاد کبدی نیاز فوری به مراقبت و درمان پزشکی دارد.
برخی علل نارسایی حاد کبدی با درمان برطرف می‌شوند، اما برخی مواقع، پیوند کبد تنها راه درمان نارسایی حاد کبدی است.
علائم نارسایی حاد کبدی
- زرد شدن پوست بدن و چشم ها (زردی یا یرقان)
- درد قسمت راست و بالای شکم (محل کبد)
- تهوع
- استفراغ
- احساس بدحالی
- به سختی تمرکز کردن
- حالت پریشانی و گم گشتگی و سرآسیمگی
- خواب آلودگی و بی حالی
چه موقع نزد پزشک برویم؟
نارسایی حاد کبدی به سرعت در شخص بروز می‌کند و خطرناک است.
اگر به طور ناگهانی دچار زردی پوست و چشم‌ها، درد در قسمت بالا و راست شکم و تغییرات غیرعادی در وضعیت روحی، شخصیتی و رفتاری گشتید، فورا به پزشک مراجعه کنید.
علل نارسایی حاد کبد
زمانی که سلول‌های کبدی به طور قابل توجهی آسیب ببیند و نتوانند دیگر کار کنند، نارسایی حاد کبدی رخ می‌دهد. علل نارسایی حاد کبد عبارتند از:
1- مسمومیت با استامینوفن: مصرف دوز بالای استامینوفن از شایع ترین علل نارسایی حاد کبدی است. اگر مقدار خیلی زیاد استامینوفن را یک مرتبه مصرف کنید و یا برای چند روز و در هر روز استامینوفن را بیشتر از حد توصیه شده توسط پزشک مصرف کنید، بخصوص اگر دچار بیماری مزمن کبدی هم باشید، نارسایی حاد کبدی رخ می‌دهد.
نارسایی کلیه اغلب بعد از نارسایی کبد بروز می‌کند، بخصوص اگر به علت مصرف مقادیر زیاد استامینوفن باشد، زیرا مقادیر زیاد این دارو هم کبد و هم کلیه را تخریب می‌کند
2- داروهای مصرفی: برخی داروها مثل آنتی بیوتیک ها، داروهای غیراستروئیدی ضد التهابی و داروهای ضد تشنج می‌توانند باعث نارسایی حاد کبدی شوند.
3- داروهای گیاهی: مکمل ها و داروهای گیاهی مثل پونه، افدرا و عرقچین (skullcap) می‌توانند باعث نارسایی حاد کبدی شوند.
4- هپاتیت و سایر ویروس‌ها: هپاتیت‌های نوع A و B و E می‌توانند باعث نارسایی حاد کبدی شوند. سایر ویروس‌ها مثل ویروس هرپس سیمپلکس و سیتومگالوویروس نیز باعث نارسایی حاد کبدی شوند.
5- سموم: مثل قارچ سمی و وحشی آمانتیا که گاهی اوقات با انواع خوراکی اشتباه گرفته می‌شود.
6- بیماری خودایمنی: هپاتیت خودایمنی می‌تواند باعث نارسایی حاد کبدی شود. در این بیماری، سیستم ایمنی بدن به سلول‌های کبدی حمله می‌کند و باعث التهاب و آسیب می‌گردد.
7- بیماری رگ‌های خونی کبد: بیماری عروق خونی مثل سندرم Budd-chiari می‌تواند مانع تشکیل سیاهرگ های کبد و در نتیجه نارسایی حاد کبدی شود.
8- بیماری متابولیکی: برخی بیماری های متابولیکی نادر مثل بیماری ویلسون و کبد چرب حاد در بارداری، به ندرت باعث نارسایی حاد کبدی می‌شوند.
9- سرطان‌ها: سرطان کبد یا سرطان‌هایی که از سایر قسمت‌های بدن به سمت کبد می‌روند، می‌توانند باعث نارسایی کبد شوند.
البته باید گفت بسیاری از موارد نارسایی حاد کبدی، علت مشخصی ندارند.
عوارض نارسایی حاد کبد
1- ورم یا ادم مغزی: تجمع مایعات در مغز باعث ادم (ورم) مغزی و افزایش فشار در مغز می‌شود، در نتیجه بافت مغز از جای طبیعی خودش جابجا می‌شود. ادم مغزی همچنین باعث کمبود اکسیژن در مغز می‌شود.
2- اختلالات خونریزی دهنده: کبد نارسا نمی‌تواند به مقدار کافی فاکتورهای انعقاد خون را که باعث لخته شدن خون موقع خونریزی می‌شوند، تولید کند. لذا کنترل خونریزی از زخم های گوارشی یا سایر جاهای بدن سخت است، چون خون به سرعت لخته نمی‌شود.
3- عفونت‌ها: افراد مبتلا به نارسایی حاد کبدی در معرض خطر زیادی برای ابتلا به بیماری های عفونی هستند، بخصوص عفونت‌های خون، مجاری تنفسی و مجاری ادراری.
4- نارسایی کلیه: نارسایی کلیه اغلب بعد از نارسایی کبدی بروز می‌کند، بخصوص اگر به علت مصرف مقادیر زیاد استامینوفن باشد، زیرا مقادیر زیاد این دارو هم کبد و هم کلیه ها را تخریب می‌کند.
آزمایشات و روش های تشخیص نارسایی حاد کبد
1- آزمایش خون مثل تست زمان پروترومبین که مدت زمان لخته شدن خون را اندازه گیری می‌کند. در نارسایی حاد کبدی خون نمی‌تواند به سرعت لخته شود.
2- آزمایشات تصویربرداری مثل سونوگرافی که میزان آسیب کبدی را نشان می‌دهد و به تشخیص علت بیماری کمک می‌کند.
3- آزمایش بافت کبد از طریق نمونه برداری (بیوپسی)
در بسیاری از موارد، نارسایی حاد کبد قابل درمان نیست. لذا پزشک جراح، کبد آسیب دیده را از بدن بیمار خارج می‌کند و به جای آن، یک کبد سالم قرار می‌دهد
راه‌های درمانی نارسایی حاد کبد
در بسیاری از موارد، درمان نارسایی کبد شامل کاهش عوارض آن و مهلت دادن به کبد برای بهبودی است.
1- داروهای برطرف کننده مسمومیت: نارسایی حاد کبدی در اثر مقادیر زیاد استامینوفن یا قارچ سمی توسط داروهایی درمان می‌شود که اثرات سموم را در بدن خنثی می‌کنند.
2- پیوند کبد: در بسیاری از موارد، نارسایی حاد کبد قابل درمان نیست. لذا پزشک جراح، کبد آسیب دیده را از بدن بیمار خارج می‌کند و به جای آن، یک کبد سالم (از بدن یک فرد دیگر) قرار می‌دهد.
درمان عوارض نارسایی حاد کبد
پزشک متخصص سعی می‌کند علائم بیماری را کنترل کند و از بروز عوارض آن پیشگیری نماید. این مراقبت‌ها عبارتند از:
1- برطرف کردن تجمع مایعات در مغز: ادم مغزی باعث افزایش فشار در مغز می‌شود. لذا یک سری دارو برای کاهش تولید مایعات در مغز توسط پزشک تجویز می‌شوند.
2- تشخیص عفونت‌ها: هر چند مدت یک بار، آزمایش خون و ادرار برای تشخیص عفونت‌های بدن توسط پزشک انجام می‌شود. اگر بیمار دچار عفونت باشد، پزشک داروهای درمان کننده عفونت را تجویز خواهد کرد.
3- جلوگیری از خونریزی شدید: نارسایی حاد کبدی باعث خونریزی زیاد از زخم های گوارشی می گردد. لذا پزشک متخصص، داروهای لازم را برای کاهش خطر خونریزی تجویز می‌کند. اگر بیمار در اثر خونریزی داخلی، خون زیادی از دست بدهد، نیاز به تزریق خون خواهد داشت.
10 راه جلوگیری از نارسایی حاد کبد
1- به دستورالعمل داروی مصرفی خود عمل کنید.
اگر استامینوفن یا داروی دیگری مصرف می‌کنید، قبل از مصرف، به طور دقیق میزان داروی مصرفی را در نسخه پزشک یا دستورالعمل مصرف دارو بخوانید و هرگز بیشتر از مقدار تجویز شده توسط پزشک مصرف نکنید.
2- موقع مراجعه به پزشک تمام داروهای مصرفی خود را به او بگویید، چه گیاهی و چه شیمیایی، زیرا برخی داروها با یکدیگر تداخل می‌کنند و عوارض بدی بر جای می گذارند.
3- از رفتارهای پرخطر دوری کنید.
از مواد مخدر دوری کنید. هنگام خالکوبی بدن (مثل تاتوی ابرو یا خط لب یا خط چشم) و پیرسینگ بدن (سوراخ کردن بدن و آویزان کردن وسایل تزئینی) مراقب باشید وسایل مورد استفاده برای این کار، کاملا استریل و بهداشتی و تمیز باشند.
4- واکسن بزنید.
اگر در معرض خطر ابتلا به هپاتیت هستید و یا اگر دچار هر نوع هپاتیتی هستید و یا بیماری مزمن کبدی دارید، با پزشک در مورد تزریق واکسن هپاتیت B صحبت کنید. واکسن هپاتیت نوع A نیز وجود دارد.
5- از تماس با خون و مایعات بدن سایر افراد دوری کنید.
ویروس هپاتیت می‌تواند از طریق خون یا مایعات بدن بیمار به سایر افراد منتقل شود. لذا از استفاده تیغ اصلاح صورت، مسواک و یا سوزن و سرنگ (آمپول) دیگران خودداری کنید.
چاقی باعث بروز بیماری کبد چرب غیرالکلی می‌شود که شامل کبد چرب، هپاتیت و سیروز کبدی است
6- قارچ سمی نخورید.
تشخیص قارچ سمی از نوع خوراکی (غیر سمی) سخت است. لذا موقع گشت و گذار در جنگل و کوه و...، از خوردن هر نوع قارچی خودداری کنید.
7- هنگام استفاده از اسپری مواد شیمیایی مراقب باشید.
هنگام استفاده از اسپری تمیز کننده، خوشبو کننده هوا، حشره کش ها، سموم گیاهی، اسپری رنگ و...، در و پنجره های اتاق را باز کنید یا تهویه را روشن کنید تا هوای اتاق عوض شود و یا ماسک به دهانتان بزنید. قبل از استفاده از این محصولات، برچسب و دستورالعمل استفاده از آنها را که توسط کارخانه نوشته شده است بخوانید.
8- مراقب چیزی که روی پوستتان می نشیند باشید.
هنگام استفاده از حشره کش ها و سایر سموم شیمیایی، پوست خودتان را با دستکش، لباس آستین بلند، شلوار بلند، جوراب، کلاه یا روسری و ماسک بپوشانید.
9- برنامه غذایی سالمی داشته باشید.
سعی کنید مصرف غذاهای گیاهی و انواع میوه ها و سبزیجات را افزایش دهید. غذاهای چرب و سرخ کرده را خیلی خیلی کم مصرف کنید.
10- وزن سالم خود راحفظ کنید.
چاقی باعث بروز بیماری کبد چرب غیرالکلی می‌شود که شامل کبد چرب، هپاتیت و سیروز کبدی است.
مطالب مرتبط:
