مبلّغ شایسته(2)
ادامه بحث مبلغ شایسته در این مقاله بررسی می گردد.
4 - تبلیغ عملی
در دین مبین اسلام ارزش واقعی به عمل كردن به دستورات اسلامی است و قرآن كریم عالمان بی عمل را مانند «حِمار» معرفی می‌كنند.
در جای دیگر می‌فرماید:
«یا ایها الذین آمنوا لم تقولون ما لاتفعلون كبر مقتا عندالله ان تقولوا ما لاتفعلون» (1) ؛ای كسانی كه ایمان آورده اید! چرا سخنی می‌گویید كه عمل نمی‌كنید؟! نزد خدا بسیار موجب خشم است كه سخنی بگویید كه عمل نمی‌كنید!»
پس تبلیغ بی عمل نه تنها عبادت محسوب نمی‌شود بلكه موجب برانگیختن خشم و غضب الهی نیز می‌شود.
از این آیه شریفه جهات زیر فهمیده می‌شود:
الف - تبلیغ باید با عمل، هماهنگ باشد.
ب - تبلیغ بدون عمل، موجب دوری از خدا می‌شود.
امام صادق علیه السلام می‌فرمایند: «كونوا دعاة الناس بغیر السنتكم لیروا منكم الورع والاجتهاد و الصلوة و الخیر و ان ذلك داعیة» (2) ؛ مردم را با غیر از زبان - یعنی عمل - دعوت كنید مردم باید تقوی و كوشش و نماز وعمل خیر را از شما ببینند و این همان تبلیغ و دعوت واقعی می‌باشد.
آثار تبلیغ بدون عمل
الف: گفتار بدون تاثیر
امام صادق علیه السلام می‌فرماید:
«ان العالم اذا لم یعمل بعلمه زلت موعظته عن القلوب كما یزل المطر عن الصفا» (3) ؛ عالم اگر به علم و دانش خود عمل نكند، موعظه او از دلها می‌لغزد، همان طوری كه باران از سنگ صاف (وغیرقابل نفوذ) می‌لغزد.
پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله وسلم می‌فرماید:
«یا اباذر! مثل الذی یدع بغیر عمل، كمثل الذی یرمی بغیر وتر» (4) ؛ای ابوذر! مثل كسی كه مردم را به دین دعوت می‌كند، اما خود اهل عمل نیست، مانند كسی است كه تیراندازی می‌كند، بدون این كه كمانی داشته باشد.
ب: تبلیغ بی عمل و دوری از خدا
امام سجادعلیه السلام می‌فرمایند:
«ان العالم اذا لم یعمل بعلمه لم یزدد صاحبه الا كفرا و لم یزدد من الله الا بعدا» (5) ؛ اگر عالمی به علم خود عمل نكند، این علم موجب كفر برای صاحبش می‌شود و برای او چیزی از جانب خدا جز دوری از خدا نمی‌آورد.
ج: افسوس در قیامت
امام باقرعلیه السلام به یكی از یاران خویش فرمودند:
«ابلغ شیعتنا انه لم ینال ما عندالله الا بعمل، و ابلغ شیعتنا ان اعظم الناس حسرة یوم القیامة، من وصف عدلا ثم یخالفه الی غیره» (6) ؛ به شیعیان ما برسان كه به نعم الهی نزد خداوند نایل نمی‌شوید مگر با عمل، و همچنین به شیعیان ما برسان كه حسرتمندترین مردم در روز قیامت، كسی است كه عدل وعدالت را بیان كند، اما خودش به آن عمل ننماید.
امام راحل رحمه الله نیز علاوه بر این كه خود الگوی حسنه‌ای در عمل برای دیگران بودند، روحانیون را نیز هشدار داده و از این كه عملی برخلاف اسلام یا شئون روحانیت و آنچه می‌گویند، انجام دهند نهی می‌كردند.
«مسئولیت شما (روحانیون) یك مسئولیت بزرگی است كه از همه مسئولیتها بالاتر است، اگر خدای ناخواسته خطایی از بعضی افراد ما صادر شود، آنهایی كه با اسلام مخالفند، این خطا را به حساب اسلام می‌گذارند. (7) »
5 - توجه به تبلیغات خارج از كشور
دین اسلام به یك ملت و كشور خاصی اختصاص ندارد، بلكه داعیه جهانی بودن را همیشه در نهاد خود حفظ كرده است، از این جهت وجود مقدس پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم به سرعت به سران كشورهای یمن، حبشه، روم، ایران و یمامه مبنی بر دعوت به اسلام نامه نوشتند و حضرت امام خمینی نیز به بزرگترین رهبر ماركسیست جهان نامه نوشته، او را به اسلام فرا خواندند و از طرف دیگر وزارت خارجه، فرهنگ و ارشاد را تشویق به این امر نمودند كه برای تبلیغ در خارج از كشور كوشش نمایند و می‌فرمایند:
«ما تبلیغاتمان در خارج بسیار ناقص است واشخاصی كه از خارج می‌آیند اینجا و با من ملاقات می‌كنند، همه از این مطلب شكایت دارند كه در خارج تبلیغات كم است... و دولت و وزارت ارشاد موظف است كه تبلیغات را درخارج تقویت كند (8).
و در وصیت نامه گهربار خود می‌فرمایند:
«باید وزارت خارجه كوشش كند تا سفارتخانه‌ها نشریات تبلیغی داشته باشند وچهره نورانی اسلام را برای جهانیان روشن نمایند كه اگر این چهره با آن جمال جمیل كه قرآن و سنت در همه ابعاد به آن دعوت كرده از زیر نقاب مخالفان اسلام و كج فهمی‌های دوستان خودنمایی نماید، اسلام جهانگیر خواهد شد و پرچم پرافتخار آن در همه جا به اهتزاز خواهد آمد».
آری بر منادیان اسلام است كه صدای رسای اسلام را به اقصی نقاط جهان برسانند تا پاسخی قانع به ندای تشنگان حقیقت باشد.
مقام عظمای رهبری انقلاب نیز در مجمع فضلای حوزه علمیه قم در سال 1374 به این مطلب اشاره كرده و فرمودند: «... الان در آفاق دنیا (آفریقا و اروپا و آسیا) مرتب از ما روحانی می‌خواهند، من در سال (1370) كه همین جلسه را با شما داشتم، مطرح كردم كه بعضی از آقایان اعلام - كه برای كاری به خارج از كشور تشریف می‌برند، وقتی برمی گردند - می‌گویند: دانشجویان فلان جا را دیدیم كه چقدر به روحانی احتیاج داشتند، چرا كسی را به آنجا نمی‌فرستید؟ می‌گوییم: پس خوب شد كه شما برای معالجه به آنجا تشریف بردید و این حقیقت را به چشم خودتان دیدید. امروز، از همه جای دنیا درخواست فراوان است. (9) »
6 - شبهه زدایی
یكی از اهداف مهم مرزبانان عقیده، رفع شبهه و ابهام از افكار مردم است زیرا كه وجود شبهه و شك و تردید با گذر زمان از عمل و پایبندی به مسائل می‌كاهد و در نتیجه به فراموشی سپرده می‌شود، لذا بر پاسداران حقیقت است كه برای لحظه‌ای از این مهم غفلت ننمایند.
تهاجمات فرهنگی دشمن علیه جمهوری اسلامی بعد از ناكامی در جنگ نظامی، گسترش و شدت یافت و پخش شایعات، شبهه‌های فقهی، كلامی و... توسط عناصر خود فروخته غرب از داخل و خارج كشور همه و همه برای به زانو درآوردن انقلاب مبارك ما، شروع شد. ما نیز باید با همان قدرت و بلكه بیشتر به مقابله با آنها بپردازیم و شبهات را به گونه‌ای منطقی و مستدل پاسخ بدهیم. امام راحل در كتاب «ولایت فقیه» خود می‌فرمایند:
«... شما (روحانیون) باید به تبلیغات و تعلیمات در جهت معرفی و بسط اسلام همت بگمارید. ما موظفیم ابهامی را كه نسبت به اسلام به وجود آوردند، برطرف سازیم. تا این ابهام را از اذهان نزداییم، هیچ كاری نمی‌توانیم انجام بدهیم، ما باید خود و نسل آینده را وادار كنیم و به آنها سفارش كنیم كه نسل آینده خویش را نیز مامور كنند، این ابهامی را كه بر اثر تبلیغات سوء چند صد ساله نسبت به اسلام در اذهان حتی بسیاری از تحصیل كرده‌های ما پیدا شده، رفع كنند، جهان بینی و نظامات اجتماعی اسلام را معرفی كنند، حكومت اسلامی را معرفی نمایند تا مردم بدانند، اسلام چیست و قوانین آن چگونه است. (10) »
7 - تكرار مطالب مهم
به طور كلی مبلغ باید از تكرار كلمات، جملات و مطالب بپرهیزد مگر در مواردی كه تكرار در آنها موضوعیت داشته باشد، همچون مسایل اخلاقی كه همیشه باید تذكر داده شود، و همچنین است مسایل مورد ابتلای مردم و مطالب عبرت انگیز كه باید زیاد تكرار شود، همان طور كه قرآن آنها را زیاد تكرار می‌كند، به طور مثال بیش از 900 آیه در قرآن مربوط به حضرت موسی علیه السلام و امتش می‌باشد و یا مسئله غافل نشدن و در محضر خدا بودن حدود 100 بار با عناوین مختلف تكرار شده است.
امام خمینی قدس سره به این مطلب اشاره كرده و می‌فرمایند:
«بعضی از مسائل است كه اهمیتش این قدر زیاد است كه باید آن مسائل را تكرار كرد، كتابهایی كه برای انسان سازی آمده است مثل قرآن كریم و كتابهایی كه در اخلاق نوشته می‌شود و مقصد ساختن یك انسان است و ساختن یك جامعه است. به حسب اهمیت هر موضوعی در آنها تكرار شده است... نكته تكرار ادعیه و تكرار نماز در هر روز چندین دفعه وهمیشه این است كه انسان با گفتن وشنیدن، خود انسان قرائت می‌كند و می‌شنود، این آیاتی كه سازنده است مثل سوره مباركه حمد - كه یك درس سازنده است - انسان باید اینها را تكرار كند. (11) »
8 - فراگیری زبانهای زنده دنیا
با دقت و توجه به نیاز كشورهای مختلف در امر تبلیغ پی به اهمیت یادگیری زبانهای زنده دنیا خواهیم برد و بر ماست كه حداقل با تسلط بر یك زبان زنده دنیا بتوانیم، معارف عمیق و گوارای اسلام شیعی را بر جویندگان حقیقت عرضه نماییم.
بحمد الله، امروز حوزه‌های علمیه به اهمیت این امر مهم به خوبی پی برده اند و به سرعت در حال پر نمودن جای خالی این نیاز هستند.
امام راحل رحمه الله در این مورد می‌فرمایند:
«اگر ما همه زبانها را برای تبلیغ اسلام بدانیم عبادتی بزرگ است. ما با زبان اینجا كه نمی‌توانیم برای مردم آمریكا و سایر كشورها مسائل اسلام را بگوییم. (12) »
و می‌فرمایند: «امروز احتیاج است كه جزو برنامه تبلیغات مدارس دینی، زبانهای زنده دنیا باشد» (13).
پی‌نوشـــــــــــــــت‌ها:
1) صف/2 و 3.
2) وسائل الشیعه، ج 11، ص 194.
3) اصول كافی، ج 1، ص 44.
4) مكارم الاخلاق، ص 545.
5) اصول كافی، ج 1، ص 45.
6) اصول كافی، ج 2، ص 300.
7) صحیفه نور، ج 9، ص 50، 58/6/16.
8) بیانات امام امت، خطاب به اعضای شورای عالی تبلیغات اسلامی، صحیفه نور، ج 16، ص 150.
9) منشور ولایت، سخنرانی مقام معظم رهبری، مدرسه فیضیه قم، آذر ماه 1374، ص 19.
10) امام خمینی، ولایت فقیه، ص 177، انتشارات امیركبیر، تهران، 1357.
11) صحیفه نور، ج 13، ص 199.
12) صحیفه نور، ج 18، 62/6/2، ص 79 تا 80.
13) صحیفه نور، ج 18، 1362/6/15، ص 98 تا 103.
تهیه و تنظیم: جواددلاوری، گروه حوزه علمیه تبیان
