درمان حسرت خوردن از نداشته‌ها !

به طور كلی جهتگیری قرآن و روایات و تاكید آنها بر بسنده كردن و اكتفا هر كس به نعمت های بیشماری است كه خداوند به بنده اش عطا كرده و ما را از طمع به مال دیگران و چشم داشتن به دارایی و نعمت دیگران به شدت منع كرده اند و تعالی و رشد و كمال و سعادت ما را در قطع طمع و نظرنداشتن به داشته‌های دیگران دانسته اند.

خداوند در آیه 131 سوره طه می‌فرماید:

«وَ لا تَمُدَّنَّ عَینَیكَ إِلى‏ ما مَتَّعْنا بِهِ أَزْواجاً مِنْهُمْ زَهْرَةَ الْحَیاةِ الدُّنْیا لِنَفْتِنَهُمْ فِیهِ وَ رِزْقُ رَبِّكَ خَیرٌ وَ أَبْقى‏»؛ و هرگز چشم خود را به نعمت هاى مادى كه به گروه‏هایى از آنها داده‏ایم میفكن كه اینها شكوفه‏هاى زندگى دنیاست و براى آنست كه آنان را با آن بیازمائیم و روزى پروردگارت بهتر و پایدارتر است.

در این آیه دستوری به پیامبر داده شده كه در حقیقت منظور از آن عموم مسلمانان است و می فرماید:

هرگز چشم خود را به نعمتهاى مادى كه به گروه‏هایى از آنها (كفار و مخالفان) داده‏ایم میفكن (وَ لا تَمُدَّنَّ عَینَیكَ إِلى‏ ما مَتَّعْنا بِهِ أَزْواجاً مِنْهُمْ).

آرى این نعمت هاى ناپایدار كه شكوفه‏هاى زندگى دنیا است (زَهْرَةَ الْحَیاةِ الدُّنْیا).

شكوفه‏هایى كه زود مى‏شكفد و پژمرده مى‏شود و پرپر مى‏گردد و بر روى زمین مى‏ریزد، و چند صباحى بیشتر پایدار نمى‏ماند.

در عین حال اینها همه براى آن است كه ما آنان را با آن بیازمائیم (لِنَفْتِنَهُمْ فِیهِ).

و به هر حال آنچه پروردگارت به تو روزى داده بهتر و پایدارتر است (وَ رِزْقُ رَبِّكَ خَیرٌ وَ أَبْقى‏).

خداوند انواع مواهب و نعمتها را به تو بخشیده است، ایمان و اسلام، قرآن و آیات الهى، روزیهاى حلال و پاكیزه و سرانجام نعمتهاى جاودان آخرت این روزیها پایدارند و جاودانى.

پیام آیه این است كه اگر انسان به نعمت های بی كرانی كه خداوند به او عطا كرده خوب دقت كند متوجه می شود كه به اندازه ای غرق در نعمت خداوند است كه نمی تواند و نباید به مال و دارایی دیگران نگاه كند.

برخی روایاتی كه در این باره وارد شده چنین است:

الف- لقمان به فرزندش چنین سفارش می كند: ‏

«اى پسرم بى‏نیازترین مردم كسى است كه به آنچه در دست اوست قناعت كند و فقیرترین آنها كسى است كه به آنچه در دست مردم است چشم داشته باشد و بر تو باد كه مأیوس باشى از آنچه در دست مردم است. و اعتماد تو به وعده خدا باشد. و كوشش كن در آنچه بر تو واجب شده. و رزقى كه براى تو ضمانت شده و به تو خواهد رسید لازم نیست سعى بسیار در طلب آن داشته باشى.و توكّل بر خدا كن در تمام امور و كارهاى خود تا تو را كفایت كند.» (ارشاد القلوب-ترجمه طباطبایى ص 290 باب 18)

ب- عَنْ أَبِی عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام قَالَ إِنْ أَرَدْتَ أَنْ تَقَرَّ عَینُكَ وَ تَنَالَ خَیرَ الدُّنْیا وَ الْآخِرَةِ فَاقْطَعِ الطَّمَعَ عَمَّا فِی أَیدِی النَّاس‏.

از امام صادق علیه السّلام روایت شده كه فرمودند اگر می خواهى دیدگان شما روشن گردد و به خیر دنیا و آخرت برسید طمع نداشته باشید و از مردم قطع امید نمائید.( ترجمه الإیمان و الكفر بحار الانوار ج‏2 598 129)

ج- قَالَ رسول الله – صلی الله علیه و آله -: أُوصِیكَ بِخَمْسٍ بِالْیأْسِ عَمَّا فِی أَیدِی النَّاسِ فَإِنَّهُ الْغِنَى وَ إِیاكَ وَ الطَّمَعَ فَإِنَّهُ الْفَقْرُ الْحَاضِرُ وَ صَلِّ صَلَاةَ مُوَدِّعٍ وَ إِیاكَ وَ مَا یعْتَذَرُ مِنْهُ وَ أَحِبَّ لِأَخِیكَ مَا تُحِبُّ لِنَفْسِكَ.

رسول اكرم صلى اللَّه علیه و آله فرمودند: به تو پنج وصیت میكنم: از مردم قطع امید كن كه توانگرى در آن می‌باشد، از طمع دورى نما كه آن فقر ایجاد می كند، هر گاه نماز می خوانى خیال كن كه آخرین نمازت می‌باشد، سخنى نگو كه بعد از آن عذر بخواهى براى خود هر چه می خواهى براى برادرت هم بخواه‏.(بحارالأنوار الجامعة لدرر أخبار الأئمة الأطهار ج‏70 168 باب 129 )

روشهای به دست آوردن آرامش

1- ذكر و یاد خدا

آرامش روانى، امرى مطلوب است كه براى دست‏یابى آن باید تلاش كرد. اساسا ارتباط با خدا آرامش‏آور است؛ یعنى، انسان ذاتا دوستدار و عاشق خدا است و وقتى عاشق به معشوق برسد آرامش مى‏یابد. از طرف دیگر خداوند در قرآن فرموده است كه: «در مۆمنان سكینه و آرامش نازل مى‏كند». بهترین چیزى كه روح انسان را صفا مى‏بخشد و حالت آرامش و سكونت براى انسان ایجاد مى‏كند، ذكر و یاد خدا است. قرآن مى‏فرماید: «الا بذكر الله تطمئن القلوب؛ آگاه باشید كه با یاد خدا دل‏ها اطمینان و آرامش پیدا مى‏كند.» (رعد، آیه 28)

2- توكل به خدا

كسی كه توكل به خداوند نداشته باشد، همیشه دست نیاز به دیگران دراز می‌كند و این وابستگی موجب سلب آسایش او می‌شود. این افراد با كوچكترین مشكل به دیگران متوسل می‌شوند و هیچ امیدی ندارند. در این شرایط آن‌ها در عین حال كه سعی و تلاش می‌كنند، باید به خداوند توكل كنند تا مشكلاتشان حل شود.

خداوند در قرآن سوره طلاق آیه 3 می‌فرماید: «هر كه به خداوند توكل كند، خداوند او را بس است.»

بنابراین كسی كه توكل به خدا داشته باشد، دیگر حرص مشكلات و سختی‌ها را نمی‌خورد و خود را به خداوند می‌سپارد.

3- نداشتن حرص و طمع

انسان‌ها هر چقدر ثروتمندتر باشند، به همان میزان آرامش كمتری دارند. هر قدر زندگی ماشینی و امكانات رفاهی و همین طور آسایش بیشتر باشد، به همان نسبت و به همان تناسب آرامش ما كم می‌شود.

كسی كه به فكر مال اندوزی و طمع باشد، همیشه به این فكر است كه ثروتش بیشتر شود، در نتیجه آرامشی ندارد. افرادی ‌كه معمولا چشم داشت یا حسرت مال و علم افراد را می‌خورند، معمولا از روح و روان سالمی برخوردار نیستند.

4- بالا بردن رشد معنوی

افراد می‌توانند با رشد معنوی و از طریق دعا كردن و توسل به اهل بیت علیهم السلام، و مطالعه، كمبودها و خلاء‌های خود را برطرف كنند؛ زیرا با دعا مشكلات آن‌ها حل می‌شود و به آرامش می‌رسند. مانند شركت در مجالس عمومى دعا و توسل به اهل بیت علیهم السلام، دعاى كمیل، ندبه... برخى بزرگان مى‏فرمایند: هیچ مشكلى نداشتم مگر این كه با دعاى توسّل حلّ شد.

5- واقعیت زندگی را قبول كنید

درست است كه انسان دوست دارد به كارهای بزرگ و مال و ثروت دست پیدا كند و این رفتار ذاتی است، اما زمانی است كه فرد تمام سعی و تلاش خود را می‌كند، اما به آن مرحله از پیشرفت نمی‌رسد. او نباید ناامید شده و تمام فكرش را روی آن متمركز كند، زیرا موجب سلب آسایش او می‌شود.

پیامبراكرم(صلی الله علیه و آله) می‌فرماید: ان الله یحب معالی الامور: «خداوند كارهای بلند و گرامی را دوست دارد».

ولی زمانی‌ كه افراد به خواسته‌های خود و آن پیشرفت نمی‌رسند، باید حسرت نخورند، زیرا حسرت ‌خوردن خود یك عامل از بین‌بردن آسایش است.

6- تسلیم مقدرات خداوند باشید

فرض كنید فردی مدام در حال دعا كردن است كه خداوند شرایط ازدواج او را با كسی كه دوستش دارد فراهم كند، اما دعای او مستجاب نمی‌شود و او به طرف مقابل خود نمی‌رسد. این تقدیر خداوند است و نباید بر خواسته‌های خود پافشاری كند.

برخی افراد می‌گویند: خداوند در قرآن فرموده كه بخوانید مرا، تا اجابت كنم شما را. پس چرا خداوند دعاهای ما را اجابت نمی‌كند. باید در جواب گفت: احتمالاً دلیل آن این است كه خداوند صلاح تو را می‌خواهد و حكمت نبوده!

خداوند در قرآن سوره بقره آیه 216 می‌فرماید: «عَسَی أَن تَكْرَهُواْ شَیئًا وَهُوَ خَیرٌ لَّكُمْ وَ عَسَی أَن تُحِبُّواْ شَیئًا وَهُوَ شَرٌّ لَّكُمْ وَاللّهُ یعْلَمُ وَأَنتُمْ لاَ تَعْلَمُونَ» ؛ «شاید چیزی را ناخوش بدارید و در آن خیر شما باشد و شاید چیزی را دوست داشته باشید و برایتان ناپسند افتد خدا می‌داند و شما نمی‌دانید.»

باید هر كاری كه نمی‍ ‌شود به آن دست یافت را به دست خداوند سپرد؛ زیرا خداوند هم مهربان است و هم حكیم؛ هم دانا است و هم عالم به غیب.!

فرآوری: محمدی                 

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

منبع: سایت پرسمان