رئیس علی و تنگستان

به بهانه پخش مجدد سریال دلیران تنگستان

سریال تاریخی «دلیران تنگستان» ، داستان وقایع و حوادث دورانی مشخص از تاریخ معاصر ما را به نمایش می‌گذارد؛ دورانی که وجه مشخصه آن استعمارستیزی، استقلال‌طلبی و وجود نهضت‌های اسلامی - ایرانی خودجوش و مردمی است به این ترتیب باید گفت سازندگان اثر با لحاظ‌کردن چنین خصوصیاتی سعی کرده‌اند تا حد امکان به شرایط اجتماعی و سیاسی آن دوران نزدیک شوند.

دلیران تنگستان از نظر داستان‌پردازی و هم ساختار قابل بررسی است. از آنجا که حوادث بوشهر و محاصره جنوب از سوی انگلیسی‌ها فاصله زمانی چندانی با ما ندارد، فیلمنامه براساس حوادث تاریخی و آنچه واقعاً اتفاق افتاده نگاشته شده. با وجود این شهنواز و گروه سازنده حدود یک سال در بوشهر و خطه‌تنگستان به تحقیق پرداختند و با همسر 95ساله رئیسعلی دلواری نیزملاقات کردند. نکته دیگر آنکه افرادی که حوادث آن دوران را نقل کرده‌اند آن دوران را به چشم خود دیده بودند. این موضوع بر جذابیت داستان‌ها افزوده است.

شروع داستان دلیران

داستان سریال دلیران تنگستان مربوط به دوران استعمار ایران توسط انگلیسی ها بود که رئیس علی دلواری در مقابل آنها مقاومت نشان داد در تنگستان بوشهر و حماسه ای از خود ساخت....

تنگستان منطقه‌ای كوهستانی در جنوب شرقی بوشهر است‌ و از جنوب دشتستان بوشهر تا ساحل دریا امتداد دارد. شهرستان تنگستان شامل تنگستان شمالی به مركزیت «اهرم‌» و تنگستان ساحلی به مركزیت «دلوار» است‌.

«دلوار» زادگاه و محل فرمانروایی «رئیسعلی دلواری‌» فرزند رئیس محمد است كه در كشاكش جنگ اول جهانی و در حمله انگلیسی‌ها به بوشهر، رشادت بسیاری از خود نشان داد و به شهادت رسید.

نظامیان انگلیسی پس از آن كه در 17 مرداد 1294 بوشهر را اشغال كردند، در 22 همین ماه‌، با چندین ناو جنگی و صدها سرباز هندی وانگلیسی به منطقه تنگستان یورش بردند.

مردم مبارز جنوب ایران طی دو قرن اخیر چندین بار با استعمارگران درگیر شده‌اند، اما قیام «رئیسعلی دلواری‌» در خلال جنگ اول جهانی نقطه عطفی در مبارزات مردم جنوب به شمار می‌رود.

دلواری، 1260ش‌. در روستای «دلوار» متولد شد. دوران كودكی را در زادگاهش و با فراگرفتن فنون رزمی‌، اسب سواری‌، تیراندازی، و آموختن قرآن و ادبیات فارسی سپری و در تیراندازی مهارت خاصی كسب كرد. با آغاز انقلاب مشروطه ـ 1285 ش. ـ رئیسعلی در حالی كه بیش از 25 سال نداشت‌، از جمله پیشگامان مشروطه در جنوب ایران بود. به همین دلیل در دوران دیكتاتوری محمدعلی شاه قاجار علیه حكومت وی در جنوب دست به اسلحه برد ودر 1288 ش. توانست به كمك تفنگچی‌های خود، بوشهر را از سلطه عمال محمدعلی شاه آزاد سازد.

با تصرف گمرك بوشهر كه در اجاره انگلیسی‌ها بود، نیروهای این كشور به دخالت نظامی در منطقه پرداختند و جنگ و گریزی آغاز شد كه تا سالهای جنگ اول جهانی ادامه یافت‌. در كشاكش جنگ‌، با وقوع انقلاب بلشویكی و خروج نظامیان روسی از ایران،انگلیسی‌ها تعرضات خود را به سمت شمال گسترش دادند. در همین حال تنگستانی‌ها نیز به حملات خود علیه انگلیسی‌ها شدت بخشیدند. در یكی از شبیخون‌ها ـ 21 تیر 1294 ـ دو ژنرال بلندپایه انگلیسی همراه با دهها سرباز انگلیسی و هندی جان خود را از دست دادند. با وقوع این حادثه نیروهای انگلیسی در 17 مرداد 1294 شبانه بوشهر را اشغال كردند و در 22 همین ماه به روستای «دلوار» مركز تنگستان ساحلی یورش بردند.

آنان در این حمله بامقاومت زیادی روبرو نشدند، زیرا روستا خالی از سكنه شده بود. انگلیسی‌ها نیز به ویران ساختن خانه‌های مردم و قطع نخل‌ها پرداختند. تنگستانی‌ها پس از این رویداد، غالباً روزها آرامش خود را حفظ می‌كردند و شبها به نیروهای انگلیسی شبیخون می‌زدند و با هر شبیخون تلفات سنگین انسانی به این نیروها وارد می‌آوردند. در جریان یكی از این حملات رئیسعلی دلواری در 12 شهریور 1294 از پشت سر هدف گلوله یكی از همراهان خائنش قرار گرفت و به شهادت رسید، اما نهضتی كه او درجنوب ایران به راه انداخت تا سالها مایه وحشت انگلیسی‌ها بود.

این سریال بین سال‌های 1350تا 1352با تهیه‌کنندگی ملک ساسان‌ویسی برای تلویزیون ساخته و برای نخستین بار اسفند سال54 پخش شد. دلیران تنگستان برداشت آزادی بود از کتاب دلیران تنگستان محمد حسین رکن‌زاده البته جدا از این برداشت آزاد، همایون شهنواز (نویسنده و کارگردان اثر) برای ساخت این اثر از 11کتاب ترجمه شده، هفت کتاب ترجمه‌نشده و روزنامه‌های حبل‌المتین، عصر جدید و همچنین از 110فقره سند و 1800قطعه عکس و یادداشت‌های رهبران و بازماندگان جنبش تنگستان به‌عنوان منابع اصلی استفاده کرد. این سریال دو بخش تاریخی را تحت پوشش قرارمی‌دهد؛ ابتدا دوره کوتاه مبارزات احمد تنگستانی و چند سال بعد، ادامه‌دهنده راه او، رئیسعلی دلواری را می‌بینیم.

سریال دلیران تنگستان در چهارده قسمت در طول دو سال ساخته ‌شد و یک گروه ‌500 نفری به کارگردانی شهنواز در بوشهر، منطقه‌ تنگستان شامل اهرم، چغادک، تنگک، بندر سیراف (طاهری)، ده سولقان، شیراز و تهران و ده کمپ، فیلمبرداری به صورت 16 میلیمتری انجام دادند. پخش این فیلم به علت نبود سیستم پخش رنگی به صورت سیاه و سفید انجام شد.

در این فیلم محمود جوهری (در نقش رئیسعلی دلواری) و شهروز رامتین (در نقش خالوحسین دشتی) ایفای نقش کردند.

دلیران تنگستان هر روز ساعت 10:45 از شبکه آموزش پخش می شود.