روحیه ای حیوانی در رفتار مستکبران

مستکبران همانند آن حیوانی هستند که هرگاه بدو حمله کنی عقب می‌نشیند و هرگاه بگریزی در پی‌ات می‌دود. وجود این روحیه در مستکبران اقتضا می‌کند که مردم مستضعف، همواره در برابر آنان، موضعی تهاجمی اختیار کنند، تا آنان زمینه پیشروی نیابند.

اصول بنیادین در مبارزه با استکبار

اصل مقابله با مستکبران به معنای درگیری ذاتی و همیشگی اسلام با هرگونه تکبر و برتری جویی است که در سیره رسول خدا (صلی الله علیه وآله) و ائمه هدی (علیهم‌السلام) درخشش خاصی دارد.

استکبار چهره‌های گوناگون دارد و در هر لباسی که ظهور کند باید با آن مقابله کرد. این اصل به معنای درگیری پیوسته حق و باطل است. مقابله آنان که ولایت الهی را پذیرفته‌اند با آنان که تحت ولایت شیطان هستند که اگر انسان‌های الهی با چهره‌های گوناگون استکبار مقابله نکنند و تباه گری و ستم پیشگی آن‌ها را دفع ننمایند، زمین را تباهی و ستم پر خواهد ساخت .

«... وَلَوْلاَ دَفْعُ اللّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَّفَسَدَتِ الأَرْضُ وَلَـكِنَّ اللّهَ ذُو فَضْلٍ عَلَى الْعَالَمِینَ : ... و اگر نبود بازداشتن خداوند برخى مردم را به وسیله برخى دیگر حتما فساد زمین را فرا مى‏گرفت و لكن خداوند داراى فضل بر همه جهانیان است .»( بقره /251)

عقل و شرع، بر ضرورت مبارزه با استکبار حکم می‌کنند و مستضعفان و آزادگان را موظف می‌دانند که به رویارویی با مستکبران بپردازند. در اینجا برخی از اصول این مبارزه را بیان می‌کنیم:

1- خودباوری و اعتماد به نفس

وَلاَ تَهِنُوا وَلاَ تَحْزَنُوا وَأَنتُمُ الأَعْلَوْنَ إِن كُنتُم مُّۆْمِنِینَ : و هرگز (در برابر دشمن) سست نشوید و (از مصائبى كه بر شما وارد مى‏شود) غمگین مباشید كه شما برترید اگر مۆمن (واقعى) باشید .(آل عمران ،آیه 139)

یکی از روش‌های غلبه مستکبران بر توده مردم و به استضعاف کشیدن آنان، تلقین این مطلب است که توده مردم بدون تکیه بر ثروتمندان، صاحب منصبان و قدرتمندان قادر به ادامه حیات نیستند ، تا آنجا که فراعنه، خود را خدای مردم در روی زمین و ربّ برای مردم معرفی می‌کردند.

پیامبران الهی، در برابر این سیره مستکبران، همواره در پی زدودن جهل و نادانی از مستضعفان و القای روحیه و اعتماد به نفس و توکل بوده‌اند.

مقارن با ظهور اسلام، مردم از ناحیه قدرتمندان و ثروتمندان فریب خورده بودند و به چیزهایی معتقد بودند که تصور باطل بودن آن‌ها به ذهنشان خطور نمی‌کرد، تا آنکه پیامبر اکرم (صلی الله علیه واله و سلم) ماهیت قوانین حاکم بر جامعه را آشکار کرد و برتری نداشتن صاحب منصبان بر توده مردم و تساوی سفید و سیاه و قریشی و غیر قریشی را به اثبات رساند و مردم باور کردند که آنان نیز شخصیتی مساوی با شخصیت صاحب منصبان اجتماعی دارند.

در عصر ما نیز مستکبران این پندار نادرست را بر ملت‌ها تحمیل کرده‌اند که شرق بدون تکیه بر غرب نمی‌تواند به حیات خود ادامه دهد.

2- برخورد تهاجمی با استکبار

الَّذِینَ آمَنُواْ یُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِ اللّهِ وَالَّذِینَ كَفَرُواْ یُقَاتِلُونَ فِی سَبِیلِ الطَّاغُوتِ فَقَاتِلُواْ أَوْلِیَاء الشَّیْطَانِ إِنَّ كَیْدَ الشَّیْطَانِ كَانَ ضَعِیفًا : كسانى كه ایمان آورده‏اند در راه خدا مى‏جنگند، و كسانى كه كفر ورزیده‏اند در راه طاغوت (هر طغیانگر نافرمان حق) مى‏جنگند، پس شما با یاران و دوستان شیطان بجنگید، كه بى‏تردید مكر و فریب شیطان همواره (در برابر تدبیر الهى) ضعیف است.(نساء ، آیه 76)

روحیه ای حیوانی در رفتار مستکبران

مستکبران همانند آن حیوانی هستند که هرگاه بدو حمله کنی عقب می‌نشیند و هرگاه بگریزی در پی‌ات می‌دود. وجود این روحیه در مستکبران اقتضا می‌کند که مردم مستضعف، همواره در برابر آنان، موضعی تهاجمی اختیار کنند، تا آنان زمینه پیشروی نیابند.

افزون بر آن، مستکبران، اهل شفقت و دلسوزی نیستند تا چنانچه ملتی را در ضعف و ناتوانی مشاهده کنند، به رحم آیند و از استثمارش دست بردارند، بلکه آنان همچنان به ظلم خود ادامه می‌دهند.

سیره پیامبران در برخورد با مستکبران، سیره ای تهاجمی بوده است. پیامبر اکرم (صلی الله علیه وآله) در نامه‌هایی که به سران ایران و روم و برخی کشورهای دیگر فرستاد، با آنان از موضعی برتر سخن گفت. در نامه آن حضرت به کسری، پادشاه ایران، آمده است:

مسلمان شو تا در سلامت باشی و اگر ابا کنی، گناه مجوس بر عهده تو است.

جمله «مسلمان شو تا در سلامت باشی» در نامه‌های آن حضرت به قیصر روم، پادشاه مصر و نجاشی دوم و پادشاه یمامه نیز به چشم می‌خورد. (ر. ک مکاتب الرسول علی احمدی میانجی، ج1، ص90، 97، 105)

3- شکیبایی و پایداری در مبارزه

یَا أَیُّهَا النَّبِیُّ حَرِّضِ الْمُۆْمِنِینَ عَلَى الْقِتَالِ إِن یَكُن مِّنكُمْ عِشْرُونَ صَابِرُونَ یَغْلِبُواْ مِئَتَیْنِ وَإِن یَكُن مِّنكُم مِّئَةٌ یَغْلِبُواْ أَلْفًا مِّنَ الَّذِینَ كَفَرُواْ بِأَنَّهُمْ قَوْمٌ لاَّ یَفْقَهُونَ : اى پیامبر، مۆمنان را به جهاد ترغیب كن، كه اگر از شما بیست نفر شكیبا باشند بر دویست نفر غلبه مى‏كنند، و اگر از شما یك صد تن باشند بر هزار تن از كسانى كه كفر ورزیده‏اند پیروز مى‏گردند، زیرا آنها گروهى هستند كه نمى‏فهمند (فهم عمیقى از توحید كه سبب تقویت صفات روحى چون شجاعت و غیره باشد ندارند)(65 ، انفال)

الآنَ خَفَّفَ اللّهُ عَنكُمْ وَعَلِمَ أَنَّ فِیكُمْ ضَعْفًا فَإِن یَكُن مِّنكُم مِّئَةٌ صَابِرَةٌ یَغْلِبُواْ مِئَتَیْنِ وَإِن یَكُن مِّنكُمْ أَلْفٌ یَغْلِبُواْ أَلْفَیْنِ بِإِذْنِ اللّهِ وَاللّهُ مَعَ الصَّابِرِینَ

: اكنون خداوند بر شما (از ایجاب مقابله یك با ده و تحریم فرار یك از ده) تخفیف داد و دانست (علم ازلیش تحقق خارجى یافت) كه در شما ناتوانى ( روحى و عددى) است، پس اگر از شما صد نفر شكیبا باشند بر دویست نفر غلبه مى‏كنند، و اگر از شما هزار نفر باشند بر دو هزار نفر به اذن (و توفیق) خدا پیروز مى‏شوند، و خدا با شكیبایان است.(66 ، انفال)

سومین اصل اساسی که باید در مبارزه مد نظر باشد، شکیبایی و بردباری در برابر مشکلات و گرفتاری‌هاست. روشن است که ابعاد پیروزی در مبارزه با قدرتمندان و مستکبران به تناسب توان قدرت و ایادی آنان در ابعاد مختلف و نیز به تناسب میزان قدرت مستضعفان در مصاف با مستکبران، متفاوت است و بسا که مبارزه ملتی ده‌ها سال طول بکشد، در چنین شرایطی، نیل به پیروزی و استقلال کامل، نیاز به شکیبایی و پایداری دارد.

خداوند سبحان در قرآن کریم پیروزی بنی اسرائیل بر فرعونیان را محصول صبر و شکیبایی آنان در مبارزه معرفی نموده است. (اعراف 7، آیه 128)

خداوند در آیات مورد بحث نیز به همین مسئله اشاره دارد و می‌فرماید که هر نفر از مۆمنان مستضعف توان غلبه بر ده نفر از کافران مستکبر را دارد، زیرا آنان بینش صحیح ندارند و عاملی آنان را در صحنه‌های خوف و خطر به مقاومت نمی‌خواند ولی شما از بینش عمیق بهره‌مندید و می‌توانید با نیروی صبر و مقاومت، آنان را از میان ببرید.

البته در آیه بعد یادآور شده که چون در گذر زمان شما ناتوان شده‌اید و از صبر و قدرتتان کاسته شده، بنابراین توان دارید که دو برابر خودتان را از میان بردارید و به پیروزی برسید.

رمز پیروزی دیگر پیامبران نیز شکیبایی و پایداری معرفی شده است. قرآن کریم می‌فرماید:

و پیش از تو نیز پیامبرانی تکذیب شدند، ولی بر آنچه تکذیب شدند و آزار دیدند شکیبایی کردند تا یاری ما به آنان رسید. (انعام 6، آیه 24)

منابع:

كتاب «استضعاف و استكبار در قرآن» نوشته حجج اسلام محمد سروش و احمد حیدرى

سایت حوزه