ناشران درباره کم و کیف نمایشگاه بیست و ششم کتاب تهران می‌گویند

---

امتحانات زودهنگام دلیل ریزش مخاطب

محمدباقر محمودزاده، مدیر انتشارات «علم معمار» درباره پاره‌ای از مشکلات ناشران دانشگاهی می‌گوید: طی سال‌های گذشته غرفه ناشران دانشگاهی نزدیک شبستان بود ولی امسال جای آن تغییر کرد و شاید به جرات بتوان گفت 60 درصد مردم نتوانستند نشانی جدید این ناشران را بیابند، ضمن اینکه مکان در نظر گرفته برای ناشران دانشگاهی در نمایشگاه امسال نیز مکان مطلوبی نبوده و بیشتر ناشران از جای تازه خود گله‌مند بودند. برگزاری زودهنگام امتحانات دانش‌آموزان علت ریزش مخاطب در نمایشگاه امسال شده است. از نظر او نمایشگاه امسال روزهای خلوتی را در مقایسه با سال‌های اخیر گذراند و بازدیدکننده به آن شکلی که باید در غرفه‌ها وجود نداشت، چه برسد به خریدار! او به عنوان یک ناشر، مستحکم کردن سازوکار‌های نمایشگاهی، بهبود مشکلات حوزه نشر بویژه بخش ناشران دانشگاهی و... را راهکاری برای خروج از بحرانی می‌داند که در حال حاضر گریبان نشر را گرفته است. افزایش قیمت کاغذ در ماه‌های اخیر موجب شده بیشتر ناشران از تولید آنچنانی دست بردارند و با حداقل امکاناتی که دارند فعالیت کنند. چه‌بسا اغلب ناشران بویژه ناشران دانشگاهی نتوانستند کتاب تازه‌ای در نمایشگاه امسال عرضه کنند و کتاب‌های این غرفه‌ها بیشتر مربوط به چاپ دوره‌های گذشته بوده است.

ناشران دانشگاهی همچنان در انزوا

مدیر انتشارات «علم معمار» با بیان اینکه بن‌کارت‌های تخصیص یافته به دانشگاهیان اندک است، اضافه می‌کند: مبلغی که از طریق بن‌کارت‌ها در اختیار دانشگاهیان قرار می‌گیرد به نسبت قیمت کتاب‌ها اندک است. در عین حال اگر متقاضیان می‌توانستند سال گذشته با 50‌هزار تومان 3 جلد کتاب خریداری کنند امسال شاید با این مبلغ تهیه 2 جلد هم برایشان مشکل باشد. ناشران دانشگاهی به خودی خود در مقایسه با دیگر ناشران از مهجوریت بیشتری برخوردارند. امسال هم جابه‌جایی غرفه‌ها به جنوب مصلا به این انزوا و مهجوری دامن زده است. حتی در سالن ناشران دانشگاهی، غرفه‌هایی به ابعاد 6 متر یعنی 2 در 3 متر به ناشران داده شده و این سوال را مطرح کرده که ناشر در چنین فضای محدودی چطور می‌تواند به عرضه آثار خود بپردازد. اینها مشکلاتی است که ربطی به بودجه ندارد و امکانات زیادی هم نمی‌طلبد بلکه فقط نیازمند برنامه‌ریزی صحیح است تا دیگر شاهد چنین اتفاقاتی نباشیم.

سال بی‌رونق حوزه نشر

محمودزاده نیز مثل دیگر ناشران از قیمت کاغذ گله‌مند است و می‌گوید: انتشارات «علم معمار» اغلب کتاب‌های خود را با کاغذ تحریر یا گلاسه و به صورت رنگی منتشر می‌کند که هزینه زیادی برای ناشر دربردارد. امسال به دلیل مشکلاتی که به اجمال به آنها اشاره کردم، نتوانستیم کتاب‌های چاپ اولی زیادی در نمایشگاه داشته باشیم طوری که فقط با 6 عنوان کتاب که در سال 91 برای نخستین‌بار منتشر شده‌اند حضور یافته‌ایم و 60 کتاب باقی مانده متعلق به سال‌های قبل و غالبا تجدید چاپی بوده‌اند. بی‌تردید نمایشگاه کتاب، نقطه عطف و رویدادی حائز اهمیت برای ناشران کشور تلقی می‌شود. آنچه مسلم است اینکه ناشران در طول نمایشگاه روی فروش نقدی خود برنامه‌ریزی می‌کنند تا بتوانند بر اساس این برنامه‌ریزی، تولیدات تازه خود را در طول سال جدید به ثمر برسانند اما فروش اندک کتاب‌ها در نمایشگاه امسال این نکته را گوشزد می‌کند که امسال نمی‌تواند سال پررونقی برای ناشران باشد، ضمن اینکه این فروش اندک تاثیر مخربی بر حیطه نشر خواهد گذاشت.

رکود فروش کتاب‌ها

علیرضا ربانی، مدیر انتشارات «غزال» با اشاره به اینکه فروش کتاب در مقایسه با سال‌های گذشته تعریف چندانی ندارد می‌گوید: میزان فروش کتاب‌ها رضایتبخش نبود. حتی تعداد مخاطبان نیز برخلاف سال گذشته در نمایشگاه کتاب کاهش یافته و این نشان می‌دهد بازدید‌کنندگان که عامه مردم هستند به دلیل شرایط بد اقتصادی کمتر قادر به خرید کتاب‌های مورد نظر خود هستند.

عدم تعبیه سازوکار برای ارز 2500 تومانی

به خاطرم می‌آید پیش از افتتاح نمایشگاه بیست و ششم، وعده‌هایی مبنی بر تخصیص ارز 2500 تومانی به کتاب‌های خارجی مطرح شد اما با گشایش نمایشگاه این امر تحقق نیافت و خبرها حاکی از این بود که ناشران بخش بین‌الملل کتاب‌های خود را با ارز آزاد به مخاطبان می‌فروشند. ربانی در این باره می‌گوید: در روزهای آغازین نمایشگاه کتاب تخصیص چنین طرحی به دانشجویان شنیده شد اما عملا سازوکاری در این باره تعبیه نشده و می‌بینیم در شرایط فعلی قدرت خرید دانشجویان مانند دیگر اقشار جامعه به نسبت سال‌های قبل کاهش یافته است. امسال حتی صرافی بانک صادرات نیز در نمایشگاه مستقر شده بود اما جالب این است که این صرافی نیز به نرخ آزاد، ارز می‌فروخت. طی ماه‌های اخیر شاهد ورود کتاب‌های افست به بازار کتاب بوده‌ایم. در واقع رشد کتاب‌های افست در مقایسه با سال‌های گذشته افزایش داشته و این اتفاق خوبی برای حوزه نشر قلمداد نمی‌شود چرا که ورود کتاب‌های افست موجب کاهش مشتری شده است.

این بن‌کارت‌های نازنین!

محمود آموزگار، مدیر انتشارات «آمه» نیز در ادامه این بحث با بیان اینکه عدم تخصیص ارز 2 هزار و‌500 تومانی به ناشران بین‌الملل در نمایشگاه بیست و ششم لطمه وارد کرده، می‌گوید: طبعا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تلاش زیادی برای تخصیص ارز با این قیمت به ناشران کرده ولی این امر میسر نشده است. به طور کلی مخاطبانی که به بخش ناشران بین‌الملل می‌آیند به 2‌گروه تقسیم می‌شوند؛ نخست دانشجویان و دانش‌آموزان موسسات و دانشگاه و مراکز آموزشی هستند و 20‌درصد باقی مانده را نیز اشخاصی چون پژوهشگران، استاد دانشگاه، طلاب و... تشکیل داده‌اند. امسال به قشر استادان دانشگاه و پژوهشگران به تبع سال‌های گذشته، بن‌کارت‌هایی داده شده است با این تفاوت که سال گذشته، متقاضی با خرید یک بن‌کارت 20 هزار تومانی می‌توانست تا سقف 40 هزار تومان کتاب آن هم فقط از بخش داخلی خریداری کند اما امسال تفاوت‌هایی در این میان مشاهده می‌شود و آن اینکه متقاضی می‌تواند با بن‌کارت 50 هزار تومانی نیازهای خود را هم از بخش داخلی و هم بین‌الملل مرتفع کند.

با این حال تصور می‌کنم نمایشگاه به لحاظ کیفی در مقایسه با سال‌های گذشته تفاوت چندانی نداشته است. امسال انتقال و جابه‌جایی غرفه ناشران بین‌الملل به جنوب مصلا مشکلات زیادی را در روزهای آغازین نمایشگاه برای بازدید‌کنندگان به وجود آورد، البته این مشکل به مرور با اطلاع‌رسانی کمیته‌های دایر در نمایشگاه حل شد.

فاکتور خرید به اضافه کارت شناسایی= تخفیف

مدیر انتشارات «نشر ویژه» یکی دیگر از ناشرانی است که با او درباره برخی مشکلات نمایشگاه هم‌صحبت می‌شویم. او می‌گوید: استادان دانشگاه‌ها و اصولا اعضای هیات علمی می‌توانند پس از خرید کتاب‌های خود، فاکتورهای خرید را به اضافه کارت‌های شناسایی‌شان به ستاد نمایشگاه برده و بخشی از مبلغ را پس بگیرند، یعنی به نوعی با این کار به آنها تخفیف داده می‌شود. البته میزان این تخفیف‌ها متفاوت است و بستگی به تحصیلات و درجه‌بندی شغلی این قشر دارد. اگر بازدید‌کنندگان عادی بخواهند در بخش بین‌الملل به خرید کتاب بپردازند ناچارند نیاز خود را از طریق ارز آزاد برطرف سازند و به طور قطع قیمت کتاب‌ها در چنین شرایطی به آنها فشار‌می‌آورد.

احد رضایی به تغییر ناشران خارجی و سردرگمی بازدید‌کنندگان اشاره کرده و خاطرنشان می‌کند: بعد از افتتاح نمایشگاه بازدید‌کنندگان به خیال آنکه جای ناشران بین‌الملل مثل سال‌های گذشته جنب شبستان است به آنجا می‌آمدند اما با تغییر و جابه‌جایی مواجه می‌شدند، البته بالاخره جای فعلی ناشران بین‌الملل را پیدا می‌کردند اما همین رفت و آمد آنها را خسته می‌کرد. با وجود آنکه بیش از 25 دوره از برگزاری نمایشگاه کتاب می‌گذرد اما نمی‌توان در یک جمع‌بندی این برگزاری را رضایتبخش و مطلوب ارزیابی کرد.، چون هنوز برخی مشکلات به قوت خود باقی است. از اینها گذشته طی ماه‌های اخیر قیمت کتاب افزایش یافته و به همان نسبت قدرت خرید مردم پایین آمده است. گرانی کتاب صرف‌نظر از اینکه موجب می‌شود مخاطبان کمتر به خرید کتاب دست بزنند موجب رکود و کاهش جهش‌های پژوهشی نیز می‌شود.

کمبود کتاب‌های چاپ اولی

مهدی عمرانلو، مدیر نشر «آوند دانش» نیز به این نکته اشاره می‌کند که اغلب ناشران به دلیل مشکلات مالی نتوانسته‌اند در نمایشگاه به ارائه کتاب‌های تازه و چاپ اولی خود بپردازند. او عدم اطلاع‌رسانی و جابه‌جایی غرفه برخی ناشران را نیز از دیگر مشکلات نمایشگاه امسال عنوان می‌کند.

حذف کتاب از سبد خانوار

پریسا کاشفی، مدیر انتشارات «حوا» به این نکته اشاره می‌کند که با وجود اینکه سال گذشته این انتشارات به عنوان ناشر برگزیده بخش کودک و نوجوان شناخته شد اما امسال رونق چندانی در نمایشگاه ندارد. او استقبال بازدید‌کنندگان و همین‌طور میزان فروش کتاب‌ها در نمایشگاه بیست و ششم را اسفبار می‌داند و می‌گوید: استقبال اندک از نمایشگاه موجب دلسردی ناشران شده است، البته باید به بازدید‌کنندگان حق داد که در شرایط نامساعد اقتصادی نتوانند به خرید کتاب بپردازند. از اینها گذشته، فضای سیاسی و برگزاری انتخابات طی ‌ماه آتی تاثیر بدی روی نمایشگاه گذاشته زیرا امتحانات مدارس قرار است زودتر از حد معمول برگزار شود و همین مساله دانش‌آموزان که قشر همیشگی نمایشگاه بوده‌اند را تاحدودی خانه‌نشین کرده است. در عین حال، ناشرانی چون کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، قدیانی، پنجره و... که از پرفروش‌ترین ناشران کودک و نوجوان بوده‌اند امسال از رونق خوبی برخوردار نیستند. نه‌تنها ناشران که برخلاف سال‌های گذشته، غرفه‌های اغذیه‌فروشی نیز مشتری چندانی ندارد. کاملا مشهود است که کتاب از سبد خانوار حذف شده و دیگر در اولویت نیست، در حالی که نخریدن کتاب فقط به ضرر ناشر نیست بلکه آسیب نخریدن کتاب و اصولا کتاب نخواندن یک جامعه را تهدید می‌کند؛ تهدیدی که می‌تواند تبعات ناخوشایندی در پی داشته باشد.

13غرفه تعطیل شد

در ششمین روز برپایی بیست ‌و ششمین نمایشگاه کتاب تهران، 13 ناشر عمومی با حکم هیات رسیدگی به تخلفات ناشران به خاطر عرضه کتاب‌های دیگر ناشران از نصف روز تا 2 روز محکوم به تعطیلی غرفه‌هایشان شدند اما نام این ناشران اعلام نشد. به گزارش ایسنا، در این روز تعدادی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی و اعضای کمیسیون آموزش و تحقیقات از نمایشگاه بازدید کردند. آنها هدفشان از حضوردر نمایشگاه کتاب را شنیدن دیدگاه بازدیدکنندگان و مسۆولان نمایشگاه عنوان کردند.

کاهش 50 درصدی فروش

برخی ناشران بخش بین‌الملل اعلام کردند، نسبت به سال گذشته حدود 50 درصد کاهش فروش داشته‌اند. غرفه‌های این بخش مانند روزهای گذشته بازدیدکننده‌ کمی داشت. در حالی که پایان روز کاری نمایشگاه ساعت 20 اعلام شده بود، متصدیان سالن در بخش بین‌الملل از ساعت 19 مانع ورود اندک بازدیدکنندگانی می‌شدند که قصد حضور در سالن‌های بخش بین‌الملل را داشتند. محمدرضا وصفی درباره کاهش 50 درصدی فروش کتاب در بخش ناشران بین‌الملل به ایسنا گفت: دلیل کاهش فروش امسال را باید از جیب مردم پرسید، ضمن اینکه حقیقتا من آمار فروش را ندارم ولی کاهش فروش کتاب با توجه به شرایط اقتصادی یک سال گذشته طبیعی است. من توقع خیلی پایین‌تر این از را داشتم و اگر کاهش فروش در حد 50 درصد نسبت به سال گذشته باشد، با توجه به وضع اقتصادی باید اظهار خوشبختی کنیم که با همه‌ سختی‌ها و گرفتاری‌ها باز هم گردشی رخ داده است.

معرفی ناشر و غرفه برتر در مراسم اختتامیه

معاون امور نمایشگاهی نمایشگاه کتاب از معرفی ناشر و غرفه برتر در آیین پایانی نمایشگاه کتاب خبر داد. محمد اللهیاری، معاون امور نمایشگاهی نمایشگاه کتاب تهران در جمع خبرنگاران اظهار داشت: یکی از اتفاقاتی که در روز اختتامیه نمایشگاه کتاب می‌افتد، انتخاب غرفه برگزیده است. در حال حاضر بر اساس آیین‌نامه‌ای که وجود دارد و ملاک‌های داوری و بازخوردی که از مردم نسبت به نحوه عملکرد غرفه‌ها، نحوه پاسخگویی یا تکریم مردم گرفته شده است، تشکل‌های چهارگانه در حوزه داخلی و بین‌المللی داوری‌ها را انجام می‌دهد تا در مراسم اختتامیه غرفه‌های برگزیده معرفی شود. در حوزه ناشر برتر سال نیز جلسات کمیته‌های داوری در حال تشکیل است. در حوزه بزرگسال و در حوزه کودک و نوجوان مانند سال‌های گذشته گروه‌های داوری از پیش از نمایشگاه تشکیل شده و مراحل نهایی خود را طی می‌کند، امیدواریم در اختتامیه ناشران برگزیده و برتر در نشر بزرگسال و کودک و نوجوان معرفی شوند.

پیش‌بینی رئیس اتحادیه ناشران

رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران گفت: به نظر می‌آید نمایشگاه امسال کتاب تهران با افت 20 تا 30‌درصدی بازدیدکننده همراه بوده و به همین میزان هم فروش آن کم شده است. نادر قدیانی، رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران در گفت‌وگو با مهرگفت: به نظر می‌آید نمایشگاه امسال با افت 20 تا 30 درصدی بازدیدکننده همراه بوده و به همین میزان هم فروش آن کم شده است. شاید دلیل این مساله آن است که امسال امتحانات دانش‌آموزان را به خاطر انتخابات ریاست‌جمهوری عقب کشیدند و لذا دانش‌آموزان الان در خانه مشغول مطالعه برای امتحان هستند. شاید هم یک دلیلش این باشد که بخش بین‌الملل را از مصلا برده‌اند بیرون و شاید هم دلیل دیگرش مسائل اقتصادی مردم باشد، از طرفی ممکن است تبلیغات کم نمایشگاه کتاب در صدا و سیما هم باشد.

وطن امروز- آزاده صالحی