اکران بی پناه

سینمای دفاع مقدس كه همزمان با هشت سال جنگ تحمیلی به عنوان یك ژانر در سینمای ایران شكل گرفت در هر دهه به نوعی مورد بی مهری و كم توجهی قرار گرفت.

تولید این نوع از سینما كه با شعارهای حمایتی و دهان پر كن انتظار می‌رود بودجه های كلان را جذب كند ، به حداقل خود رسیده و گاه كارنامه سالانه سینما خالی از یك فیلم دفاع مقدس بوده است.

با مروری بر تاریخچه حیات این سینما می توان اكران نامناسب و حتی فهرست بلندی از فیلم های اكران نشده تهیه كرد.

فیلم هایی كه با توجه به حجم بالای تولید سالانه و سینماهای اندك موجود چندان امیدی به اكرانشان نیست. هر چند بهانه كم فروش بودن این آثار را هم نباید فراموش كرد.

اكران نشده ها

فیلم های فراوانی با درونمایه دفاع مقدس در سینما ساخته شده است كه به اكران نرسیدند. «ما ایستاده ایم» (اكبر حر)، «دولتو» (رحیم رحیم پور) و «پیشتازان فتح» (نادر مهدی پور) از تولیدات دفاع مقدسی سال 63 هستند كه رنگ پرده سینماها را ندیدند، اما در تلویزیون پخش شدند.

ما ایستاده ایم (1363) داستان مردی به نام یوسف است كه با وجود مخالفت همسرش، با یكی از دوستان خود عازم جبهه می شود تا هدایای مردمی را به رزمندگان خط مقدم برساند. اصغر همت، فرنوش آل احمد و محسن صادقی نسب بازیگران این فیلم هستند.

پیشتازان فتح با بازی پرویز پرستویی، رحمان باقریان، فرهنگ حیدری همراه بود و توسط معاونت سینمایی وقت به صدا و سیما فروخته شد. این فیلم داستان موتورسواران همراه شهید چمران در جبهه است كه اطلاعات عملیات هستند.

«كیلومتر پنج» ساخته حجت الله سیفی فیلم دفاع مقدسی تولید سال 61 است كه تاكنون اكران نشده و به دلیل كم فروش بودن فیلم های دفاع مقدسی روی پرده سینما قرار نگرفت و در آرشیو فیلم های اكران نشده باقی ماند.

فیلم داستان سوزنبان پیری است كه سربازان جنگ را بدرقه می كند. هدایت اله نوید، افسانه بایگان و پریدخت اقبال پور در این فیلم بازی كرده اند.

فیلم سینمایی «در مسلخ عشق» ساخته كمال تبریزی كه سال 69 كلید خورد، از جمله فیلم های دفاع مقدسی است كه با مشكلات ممیزی روبه رو شد و به نمایش درنیامد. این فیلم كه به جریان روی مین رفتن رزمندگان جنگ می پردازد، به دلیل سیاست به نمایش در نیاوردن تصاویر تلخ از اكران بازماند. در این فیلم علی بی غم، امیر یزدانی و حسین یاری بازی داشتند.

«تركش های صلح» (1379) ساخته علی شاه حاتمی هم بعد از 13 سال هنوز به اكران عمومی در نیامده است.

این فیلم موفق به كسب پنج جایزه اصلی جشنواره دفاع مقدس، جایزه ویژه هیات داوران جشنواره فیلم رشد شده و بیش از 50 حضور بین المللی داشته است.

تركش های صلح به ناهنجاری های بعد از جنگ می پردازد و داستان منطقه آلوده به مینی را روایت می كند كه پر از بمب های خوشه ای عمل نكرده است. این فیلم فصل دروی مین ها را به تصویر می كشد.

«پروانه ای در مه» (1384) ساخته جواد كاسه ساز یكی از تولیدات دفاع مقدسی است كه هرگز به اكران عمومی درنیامد و پنج سال بعد یعنی سال 89 از تلویزیون پخش شد.

در این فیلم مرحومه عسل بدیعی، كیهان ملكی، زهره صفوی و برزو ارجمند بازی دارند و فیلم قصه مهرانه همسر شهید مفقودالاثری است كه منتظر بازگشت همسرش است.

سال 79 هم فیلم دفاع مقدسی «سفر سرخ» به كارگردانی حمید فرخ نژاد ساخته شد كه با وجود ویژگی های خاصی كه در تصویر كردن جنگ داشت به نمایش درنیامد.

این فیلم سرانجام در جشنواره بیست و نهم فیلم فجر روی پرده رفت، ولی با انجام اصلاحات هم موفق به اكران عمومی نشد. حبیب دهقان نسب، صادق صفایی، برزو ارجمند و غزل صارمی در این فیلم بازی كرده اند.

«آن مرد آمد» ساخته حمید بهمنی كه سال 86 تولید شد، جزو فیلم هایی است كه اكران نشده وارد شبكه نمایش خانگی شدند.

این فیلم قصه یك جانباز شیمیایی است كه سال ها پس از جنگ، جواب سوال خود را كه چرا در یك عملیات همه دوستانش بجز او شهید شده اند، از دختر جوانش می شنود.

كورش تهامی، آتنه فقیه نصیری و علی دهكردی بازیگران این فیلم هستند. فیلم دیگر بهمنی «آخرین نبرد» هم با دو سال تاخیر اكران شد.

اكران مهجور

تعداد فیلم های دفاع مقدسی كه در اكران با بی توجهی مواجه شدند، كم نیست”‹ ولی از این میان «ستارگان خاك» (1373)ساخته عزیزالله حمیدنژاد هم با گذشت دو سال از تولیدش امكان اكران پیدا كرد و در اكران هم مهجور واقع شد.

این فیلم قصه تصمیم اهالی روستایی است كه پس از ده سال از شهادت عبدالنبی در جنگ، قصد دارند مزار او را عوض كنند. مهدی قلی پور، محمد كمالی، ناصر ندافیان و مهدی فقیه بازیگران این فیلم هستند.

فیلم سینمایی «هور در آتش» (1370) این كارگردان هم دوهفته روی پرده سینماها اكران شد اما همچون «ستارگان خاك» بارها از تلویزیون به نمایش در آمد و در ذهن مخاطب ماندگار شد. هر چند فیلم سینمایی «اشك سرما» (1382) هم شرایط مناسبی در اكران عمومی نداشت و بدون تبلیغات روانه پرده سینماها شد.

«حماسه مجنون» و «عملیات كركوك» (جمال شورجه)، «سجده بر آب» (حمید خیرالدین) و «براده های خورشید» (محمدحسین حقیقی) هم با فاصله یكساله به اكران عمومی درآمده اند، اما از این میان فیلم عملیات كركوك در گیشه”‹ توفیق یافت و «حماسه مجنون» جایزه ویژه هیات داوران و بهترین بازیگر مكمل مرد (جعفر دهقان) را از دوازدهمین جشنواره فیلم فجر دریافت كرد.

«فرزند خاك» (محمدعلی باشه آهنگر)، «جایی برای زندگی» (محمد بزرگ نیا)، «پیك نیك در میدان جنگ» (سیدرحیم حسینی)، «دفتری از آسمان» (پرویز شیخ طادی)، «شكوفه های سنگی» (عزیزالله حمیدنژاد)، «سایه های هجوم» (احمد امینی) و... هم اكران چندان قابل قبولی نداشتند. فیلم های شناخته شده تری هم با تعویق اكران روبه رو بودند كه «باشو غریبه كوچك» (بهرام بیضایی) و «سفر به چزابه» (رسول ملاقلی پور) جزو آنها هستند.

كاهش تولید؛ اكران نامناسب

در سال های اخیر هم با وجود كاهش تولید فیلم دفاع مقدس با این تئوری كه پرهزینه و كم بازده هستند، فیلم های اندك باقی مانده شرایط مطلوبی برای اكران ندارند. روزهای زندگی، ضدگلوله، سیزده 59، شورشیرین، گلوگاه، به كبودی یاس، كودك و فرشته و روز سوم فیلم هایی هستند كه در چند سال اخیر ساخته شدند ولی آنچنان در اكران به زمین كوبیده شدند كه درآمد حاصل از آن در بهترین شكل اش متوسط یك فیلم معمولی بوده است.

اكبر حر، كارگردان و نویسنده درباره اكران نشدن این فیلم ها می گوید: دهه 60 دوران سینمای روشنفكری و كم توجهی به سینمای دفاع مقدس بود.

در این دوران سینمای دفاع مقدس را به دلیل كم فروش بودن به حاشیه راندند. در این محدوده زمانی برخی فیلم های دفاع مقدسی توسط معاونت سینمایی ارشاد به صدا و سیما فروخته و از تلویزیون پخش شد.

او می افزاید: اما دهه 70، بخصوص دوره مدیریت آقای مهندس ضرغامی در سال 75 حدود 22 فیلم دفاع مقدس ساخته شد كه ركورد فروش را زدند و این نشان می دهد سینمای دفاع مقدس، هم فروش می كند و هم مخاطب خود را دارد.

بخش سینما و تلویزیون تبیان

منبع: جام جم