ما خود حافظ قرآنیم

کتاب هاى آسمانى قبل از قرآن، براى هدایت بشر در زمان پیامبر خاص صاحب همان کتاب نازل شده‏اند. امّا قرآن کریم به عنوان آخرین کتاب آسمانى، هدایت بشر را براى همیشه تاریخ بر عهده دارد. این ابدیت، مصون بودن قرآن از تحریف را نسبت به سایر کتب آسمانى از اهمیت بسیار بالاترى برخوردار مى‏سازد.

دلایل عقلى و نقلى فراوانى مبنی بر عدم تحریف وجود دارد، یکی از بهترین ادله عدم تحریف قرآن آنجاست که خود قرآن زبان می گشاید و بر سلامت خویش را صحه می گذارد : إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّکْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ ; ما قرآن را نازل کردیم و حفظ آن را بر عهده داریم.( سوره حجر، آیه 9.)

آیا چنین کتابى که خداوند حفظ آن را بر عهده گرفته، کسى مى تواند دست تحریف به سوى آن دراز کند؟!

پاسخ به شبهاتی پیرامون عدم تحریف قرآن

مراد از ذکر؛ برخى پنداشته‌اند كه مراد از «ذكر» در آیه إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّکْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ پیامبر (صلی الله علیه و آله) است و آیه، وعده حفظ ایشان را مى‌دهد. این تصور درست نیست چون براى «ذكر» از فعل(نزلنا)- فرو فرستادیم- استفاده كرده است نه «ارسلنا»- یعنى روانه كردیم، فرستادیم. در صورتی که روال قرآن بر آن است که فعل ارسلنا برای ارسال رسول استفاده کند. از طرف دیگر، آیه مزبور پاسخ مشركان را مى‌دهد كه در مقام استهزاى پیامبر گفته بودند: «یا ایُّهَا الَّذى‌ نُزِّلَ عَلَیْهِ الذِّكْرُ انَّكَ لَمجْنُونٌ».

كدام قرآن‌؟

بعضى گفته‌اند كه قرآنى كه در دست ماست تحریف شده و این آیه كه فرموده است: ما قرآن را حفظ مى‌كنیم، نظر به قرآنى دارد كه امیر مۆمنان (علیه السلام) جمع‌آورى كرده و دست به دست گشته تا به دست مبارك امام زمان (عج الله تعالی فرجه الشریف) رسیده است و آن قرآن مصون از تحریف مانده است.

در جواب باید گفت: مصحف امیر مۆمنان (علیه السلام) علاوه بر متن قرآن به ترتیب نزول سوره‌ها، حاوى شأن نزول آیات و بیان ناسخ و منسوخ، مجمل و مبین و عام و خاص بوده است نه اینكه آیاتى بیش از قرآن موجود در دست ما داشته است. بنابراین قرآن موجود تحریف نشده و دلایل نفى تحریف همه به همین قرآن بازمى‌گردد. مثل همین آیه صدر بحث، كه دلالت بر محفوظ بودن قرآن دارد و محفوظ بودن قرآن غیر از محفوظ بودن نسخه‌اى از آن است. افزون بر آن، باید همین قرآن موجود محفوظ باشد تا هدایتگرى و بیان و تبیین صورت پذیرد.

دلایل عدم تحریف‌ قرآن

الف) در این آیه شریفه با توجه به استهزاى مشركان نسبت به قرآن، تصریح مى‌كند كه ما خود قرآن را نازل كردیم و خود هم آن را حفظ مى‌كنیم و در حفظ آن به غیر ما احتیاج نیست و این مضمون را مورد تأكید قرار داده است. (دو بار حرف تأكید «انّ» و یك بار حرف تأكید «لام»). این آیه به بهترین و محكم‌ترین وجه بر مصونیت قرآن از تحریف دلالت دارد، چه تحریف به معناى دستبرد و كم كردن یا زیاد كردن یا به معنى جابجا كردن یا تبدیل كردن.

ب) قرآن در آیات زیادى خود را به «ذكر»، «هدایت»، «بیان»، «نور» و غیر آن توصیف مى‌كند و اگر قرآن تحریف شده بود باید این اوصاف را از دست مى‌داد و حال آنكه همین قرآن موجود این اوصاف را به كامل‌ترین وجه داراست.

ج) اخبار زیادى از رسول خدا رسیده كه به ما دستور مى‌دهد به هنگام بروز فتنه‌ها به قرآن پناه ببرید. اذا التبست علیکم الفتن .... یعنی آنگاه که فتنه ها چونان پاره های شب تیره بر شما مشتبه شدند بر شما باد به قرآن.(مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج 89، ص 17، چاپ بیروت، موسسه الوفاء) این احادیث خود دلیل بر این است كه قرآن در هر عصر محفوظ مى‌ماند و بهترین پناهگاه خواهد بود.

د) اخبار زیادى از پیامبر و امامان رسیده كه به ما دستور داده‌اند روایات نقل شده و منسوب به آنان را به قرآن عرضه كنیم و در صورت مطابقت با قرآن بپذیریم. پس باید قرآن خود محفوظ و در امان از دستبرد باشد تا معیار بودنش ثابت بماند.

ه) در حدیث «ثقلین» پیامبر خدا ما را به تمسك به قرآن و عترت سفارش مى‌كند و معنا ندارد رسول خدا ما را به تمسك به قرآن فرا بخواند در صورتى كه بعدها تحریف خواهد شد. بعلاوه، ائمه معصوم علیهم‌السلام نیز ما را به تمسك به همین قرآن دعوت كرده‌اند. (کنزالعمال ص381/ بحارالانوار،ج92ص13.)

و(در روایات‌ متعددى از امام على و سایر امامان علیهم‌السلام رسیده كه ما را به همین قرآن موجود در دست مسلمانان ارجاع داده و دستور داده‌اند كه پیروانشان هم قرآن را به همان قرائت مشهور بین مردم بخوانند.) قرآن از طرفی، در چندین جا تصریح می کند که کلام خدا و سند نبوت است و کتاب اسلام به شمار می آید، قُلْ لَئِنِ اجْتَمَعَتِ الْإِنْسُ وَ الْجِنُّ عَلى‏ أَنْ یَأْتُوا بِمِثْلِ هذَا الْقُرْآنِ لا یَأْتُونَ بِمِثْلِهِ وَ لَوْ کانَ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ ظَهیراً؛بگو: اگر انس و جن گرد آیند تا نظیر این قرآن را بیاورند، مانند آن را نخواهند آورد، هر چند برخی از آنها پشتیبان برخی [دیگر] باشند. (سوره اسراء, آیه 88)، و از طرف دیگر، دین اسلام را دین خاتم معرفی می کند؛ وَ مَنْ یَبْتَغِ غَیْرَ الْإِسْلامِ دیناً فَلَنْ یُقْبَلَ مِنْهُ وَ هُوَ فِی الْآخِرَةِ مِنَ الْخاسِرینَ (و هر که جز اسلام، دینی [دیگر] جوید ، هرگز از وی پذیرفته نشود، و وی در آخرت از زیانکاران است.) (سوره آل عمران، آیه 85) ، روشن است که معنای خاتمیت، مصونیت از تحریف است. اما سخن در این است که چه چیزی از دین باید مصون از تحریف باشد؟ یقینا" آنچه به نام دین و مجموعه ی هدایت الهی برای یک پیامبر نازل گشته است؛ یعنی کتاب او باید مصون از تحریف باشد و این شرط لازم مصونیت دین از تحریف است. (مجموعه آثار استاد مطهری، ج 2، ص 183 و ج 3، ص 153)

به استناد دلایل یاد شده قرآن موجود همان قرآن نازل شده بر پیامبر است بدون اینكه در آن تحریفى صورت پذیرفته باشد و با اینكه قرآن جمع‌آورى شده توسط امام على با این قرآن از لحاظ ترتیب تفاوت داشته و در آن علاوه بر آیات قرآن، بیان ناسخ و منسوخ و ... هم وجود داشته ولى آیات نازل بر رسول خدا كه در آن ثبت شده همین آیاتى است كه در این قرآن ثبت شده و از این جهت تفاوتى با هم ندارند.

فرآوری: فاطمه سرفرازی

بخش قرآن تبیان        

منبع: اقتباسی از کتاب تعالیم قرآن (ج‏1) به نگارش جمعی از نویسندگان برگرفته از سایت مدرسه فقاهت.