بدل عین اصل

شاید یکی از اتفاق های دهه اخیر سینمای ایران ورود تکنولوژی بدلکاری توسط تعدادی از فن آموزهای این رشته از جمله مرحوم پیمان ابدی بود که به فیلم های ایرانی جان دوباره ای بخشید و از حالت خشک و ساکن بیرون آورد.

بدلکاری به طور حرفه‌ای با مرحوم «پیمان ابدی» آغاز شد اما با شاگردانی که وارد این عرصه کرد راهش ادامه پیدا کرد و یاد و خاطره‌اش برای بسیاری از سینما‌گران زنده است.

پیمان ابدی که سال‌ها در کشور آلمان به عنوان بدلکار شناخته می‌شد و در بسیاری از فیلم‌ها و سریال‌های خارجی به عنوان یک بدلکار حرفه‌ای فعالیت می‌کرد سال 1385 به ایران آمد و اقدام به تشکیل گروهی کرد تا به علاقمندان حرفه بدلکاری به صورت اصولی تکنیک‌های این حرفه را بیاموزد و واحد اکشن را در ایران بنیانگذاری کرد.

پیمان ابدی کار اصلی‌اش طراحی و اجرای بدل کاری بوده است و در کشور آلمان قهرمان شیرجه بود. او توانسته بود در رشته شیرجه مدال‌های زیادی کسب کند. به همین خاطر شرکتAction concept  (یکی از 4 تیم برتر اکشن جهان) به او درخواست همکاری داد و وقتی وارد شرکت شد به طور کلی فعالیت خودش را شروع کرد و در بسیاری از فیلم‌های آلمانی و غیر آلمانی مشغول فعالیت شد و کارهای طراحی و اجرا و همچنین سرپرستی گروه را بر عهده داشت و با کوله باری از تجربه به ایران آمد و آن را در اختیار گروه‌های مختلف قرار داد.

ابدی خیلی زود از عرصه بدل کاری کنار رفت. با این حال بعد از او گروه‌هایی به یادش تشکیل شد و همچنان در نقاط مختلف ایران در پروژه‌های سینمایی فعالیت میکنند و با توجه به مشکلاتی که با تهیه کنندگان و سرمایه گذاران دارند همچنان به فعالیت خود ادامه می‌دهند.

ساناز نوروز زاده همسر مرحوم ابدی نیز بعد از فوت پیمان ابدی در سمت «مدیر و طراح اکشن» به همراه گروه ویژه‌اش و همچنین بانوان موتور کراس در فیلم شهر اسفنجی به تهیه کنندگی رضا آشتیانی و کارگردانی قاسم آذینی صحنه‌های اکشن فیلم را خلق کردند و نام خود را به عنوان اولین زن ایرانی تاریخ سینما در زمینه «مدیریت و طراحی صحنه‌های اکشن» ثبت کرد.

کیوان رضایی، شاگرد مرحوم پیمان ابدی عضو  بدل‌کاری در زمینه ورزشی رشته کاراته، عضو انجمن صنفی بازیگران سینما و تلویزیون ایران دارای مدرک آموزش بازیگری در آموزشگاه سینمای آزاد ایران به سرپرستی آقای اصغر محبی است.

اولین بار توسط شخص پیمان ابدی به گروه اکشن پیمان ابدی دعوت شد. در بهمن ماه سال 1385 به عضو تیم اکشن پیمان ابدی با آزمون آیتم‏های آمادگی جسمانی قبول شد.

سرپست گروه نقابدار در خصوص درآمدزایی حرفه بدل کاری معتقد است که در حال حاضر از نظر درآمد‌زایی اکشن آن‌چنان درآمدی ندارد و مخصوصا بعد از فوت پیمان ابدی تهیه‌کننده‌ها زیاد بر اکشن سرمایه گذاری نمی‌کردند با این حال از آن موقعی که آقای ابدی بدلکاری را به صورت حرفه ای وارد ایران کرد وضعیت خیلی بهتر شده است اما نسبت به خرج و مخارجی که دارد تنظیم مسائل مالی آن کمی مشکل است.

رضایی درباره بعضی از این هزینه‌ها می‌گوید: به طور مثال هزینه‌هایی که برای تصادف خود ماشین انجام می‌شود، حرکات نمایشی که باید استفاده کنیم و حتی وسایل‌هایی که برای پایین آمدن از ساختمان مثل طناب‌های مخصوص که مورد استفاده قرار می‌گیرد همگی هزینه‌های بالایی دارد ولی درآمدی آن چنانی باقی نمی‌ماند. از نظر جایگاه بدل کاری در ایران باید گفت تا قبل از سال 85 هیچ جایگاهی برای این رشته نمی‌توانستیم متصور باشیم اما بعد از این سال زمانی که آقای ابدی به ایران آمدند این حرفه را جا انداختند و اگر الان دقت کنید در بیشتر سریال ها، صحنه‌های اکشن را مانند تصادف، فرار و گریز و حرکات نمایشی را در فیلم‌نامه‌هایشان جا می‌دهند تا مخاطب بیشتری جذب شود.

سرپرست گروه نقابدار با توجه به جایگاه بدلکاری در سینمای ایران می‌گوید: به جرات می‌توانم بگویم که تاسیس اکشن و بدل کاری حرفه‌ای از سال 85 آغاز شد و از نظر درآمد هم تا بخواهد جا بیافتد  و تا ما به تهیه‌کننده ثابت کنیم که می‌توانیم این کارها را انجام بدهیم کمی طول می‌کشد. بدل کاری هم علم است و هم هنر چون رشته بدل کاری فقط یک رشته نیست، بدل کاری یک تک حرفه نیست. یک بدلکار حرفه‌ای باید به تمام زمینه‌ها و رشته‌های رزمی آشنایی داشته باشد.

او از تفاوت رشته بدلکاری در ایران و سینمای جهان می‌گوید و معتقد است راه طولانی‌ای در پیش روی سینمای صنعتی ایران وجود دارد: در مورد تفاوت بدل کاری در ایران با کشورهای دیگر باید گفت که ایران نزدیک به 50 درصد پیشرفت کرده و در خارج از ایران بدل کاری 100 درصد پیشرفت را داشته است. اما در ایران با توجه به آموزش‌هایی رشد پیشرفت این رشته در سینمای ایران رشد قابل توجهی است.

مشکل بزرگی که وجود دارد کم بودن دوربین در موقعیت ساختن صحنه‌های اکشن است که فقط با یک دوربین قرار است صحنه گرفته شود و اگر نهایتاً خیلی تهیه کننده بخواهد برای فیلمش خرج کند سه دوربین برای صحنه می‌آورد. وقتی تک دوربین کار می‌شود ممکن است مثلاً پرت شدن از ماشین با 8 برداشت گرفته شود در حالی که وقتی با سه دوربین این کار انجام می‌شود این میزان کمتر شده و درصد خطا و خطر برای بدلکاران کاهش پیدا می‌کند. در ایران خیلی کم پیش می‌آید که بخواهند با دو دوربین کار کنند. با اینکه این کار به نفع تدوین‌گر و حتی کارگردان است که با داشتن سه زاویه برداشت خوب و حرفه‌‌ای را بگیرند اما بعضی اوقات برای تصویربرداری از برخی صحنه‌ها مجبور هستیم از شش زاویه دوربین یک حرکت را انجام دهیم.

ارشا اقدسی، همکار و شاگرد پیمان ابدی که در حال حاضر گروه بدلکاران 13 را سرپرستی میکند در خصوص آشنایی خود با پیمان ابدی می‌گوید: در اواخر سال 84 بود که پیمان می‌خواست یک گروهی را تشکیل بدهد و از بین افرادی که حضور داشتند تعین سطح گذاشت و برای گروه اعضا را انتخاب کرد. در سال 85 توسط پیمان به عنوان سرپرست گروه ابدی به این گروه پیوستم. اوایل ورزشگاه زیتون واقع در شهرک غرب بودیم و یک سری تمرینات را آنجا انجام می‌دادیم و بعد از یک سال یک کار خیابانی را با یک دوربین خیلی معمولی با آقای مازیار فرزانه شروع کردیم.

ارشا اقدسی جایگاه حرفه‌ای امروز بدلکاری را مدیون تلاش‌های پیمان ابدی می‌داند: جایگاه بدل‌کاری در ایران کاملاً مدیون پیمان ابدی است. به خاطر اینکه موجی که پیمان ابدی شکل داد تا این حرفه در شان یک بدل کار باشد بسیار با ارزش بود. قبل از پیمان بودند شرکت‌هایی که همچنان هم مشغول به فعالیت هستند. این گروه‌ها بیشتر به کتک خورهای سینما معروف بودند که ورود مرحوم ابدی به این صنعت این حرفه شکل کاملاً حرفه‌ای به خود گرفت.

علیرضا فتحی، رئیس انجمن بدل‌کاران درباره وضعیت این روزهای بدلکاری می‌گوید: من به عنوان مسئول بدل‌کاران تعهدی برای بیمه آن‌ها ندارم و نمی‌توانم هر کسی را بیمه کنم. افرادی که برای‌شان کارت عضویت صادر کردم، زیر نظر خانه سینما بیمه هستند. البته یک سری آقایان یک ساک دست‌شان می‌گیرند و از این دفتر به آن دفتر می‌روند و خودشان را بدل کار معرفی می‌کنند. 90 درصد جوانان کشور علاقه مند هستند بدل کار شوند.

بدل کاران به خاطر عشق و علاقه، به این حرفه وارد شده‌اند و به همین سبب تمامی خطرهایش را به جان می‌خرند. در صورتی که از وضعیت دستمزدها و از همه مهم‌تر نداشتن امنیت شغلی، بیمه و بازنشستگی گله دارند. آن‌ها نمی‌دانند اگر روزی اتفاقی برای‌شان افتاد، آیا امنیت شغلی و بیمه‌ای وجود دارد که ادامه زندگی بدهند یا خیر؟ نمونه بارزش فوت پیمان ابدی بدل کار کشورمان بود. روزهای اردیبهشت بعد از آنکه پیمان ابدی در سال 88 بر اثر حادثه جان خود را از دست داد؛ برای بدلکاران روزهای سخت و ناراحت کننده‌ای را رقم زده است. روزهایی که به آینده کاری‌شان با بیم و امید نگاه می‌کنند و به خیلی از اتفاق‌های این رشته امیدوارانه نگاه می‌کنند .

بخش سینما و تلویزیون تبیان

منبع: سینما پرس