نبض مامایی کند می‌زند

به مناسبت روز جهانی مامایی

«جهان اكنون به ماما بیشتر از هر زمان دیگری نیاز دارد.» مامایی رشته ای است كه در ایران نیز قدمتی كهن دارد و شروع فعالیت های آكادمیك آن به سال 1308 برمی گردد؛ رشته ای كه در طول زمان به جای پیشرفت با مشكلات زیادی روبه رو بوده است و به رغم كهولت سن هنوز نتوانسته دانشكده مستقلی به نام مامایی داشته باشد. از جمله مشكلات این حرفه معضلات آموزشی دانشجویان و مربیان مامایی است. سیده طاهره میرمولایی نایب رئیس جمعیت مامایی ایران در رابطه با مشكلات آموزشی این رشته اظهار كرد: «عدم استفاده ماماها در امور ریاست یا معاونت آموزشی دانشكده های موجود (در بسیاری از موارد) باعث شده است كه این رشته از ارتقای علمی لازم برخوردار نبوده و قدرت اجرایی لازم را در امور مرتبط به مامایی نداشته باشد و این در حالی است كه در زایشگاه های آموزشی سراسر دنیا ماماها از قدرت اجرایی بالایی برخوردارند.

آنها ضمن این كه به پذیرش بیماران می پردازند مسئولیت زایمان و آموزش دانشجوها را نیز به عهده دارند. اما در بیمارستان های آموزشی ایران به رغم این كه انجام زایمان طبیعی جزء شرح وظایف ماما است، ماماها اجازه زایمان ندارند. با وجود چنین مشكلاتی هنوز ماماهای كشور خواهان ادامه تحصیل هستند اما زمینه ادامه تحصیل در مقطع دكترا برای رشته مامایی فراهم نیست و برخلاف سایر رشته های پزشكی در مقطع كارشناسی ارشد متوقف شده است. در تشریح این مسئله میرمولایی اظهار كرد: «به رغم تلاش های 10 ساله ای كه برای تصویب دوره دكترا انجام شده است هنوز این مقطع راه اندازی نشده است، اگرچه دكترای بهداشت باروری جهت ادامه تحصیل ماماها به تصویب رسیده است اما تاكنون مجوزی از سوی وزارت بهداشت برای دانشكده های متقاضی (تهران، شهید بهشتی، اصفهان و اهواز) صادر نشده است.»

افزایش زمینه اشتغال

در سال های گذشته جذب بی رویه دانشجویان مامایی و همچنین تربیت افرادی كه به نوعی در خدمات مامایی اشتغال دارند (نظیر كاردانان بهداشت خانواده) و عدم تناسب مراكز بهداشتی با این ازدحام باعث شده است تا امروز از 47 هزار مامای فارغ التحصیل تنها 13 هزار ماما جذب كار شوند كه از این تعداد ده هزار نفر در بخش های دولتی مشغول به كار هستند. میرمولایی در این زمینه می گوید: «در سراسر دنیا ماماها علاوه بر فعالیت در حیطه شرح وظایف خود گام را فراتر نهاده در قالب فعالیت های مشاوره ای طیف وسیعی از خدمات بهداشت باروری را نیز انجام می دهند، در حالی كه در ایران ماما اجازه ندارد حتی كاری را كه جزء وظایف تعریف شده اش است، انجام دهد.» وی در ادامه تصریح كرد: «پیشنهاد جامعه مامایی گسترش خدمات جدید بهداشت باروری در كشور است تا در كنار ارتقای كیفیت خدمات به مردم، زمینه اشتغال برای ماماهای فارغ التحصیل فراهم شود. «بنا بر اظهارات وی در راستای اشتغال زایی راه اندازی مراكز زایمانی از دیگر پیشنهادات مطرح شده است، مراكزی كه تحت پوشش بیمارستان بوده و به طور كامل توسط ماماها اداره می شوند و محیط آن طوری طراحی شده است كه خانواده زائو می توانند كنار زائو حضور داشته باشند. مراكزی كه ضمن اشتغال زایی، محیط خوشایندی را برای زائو فراهم كنند كه متأسفانه این پیشنهاد هم توسط مسئولین پذیرفته نشد. در راستای كاهش بیكاری ماماها، شاه محمدی اعلام داشت: «از سال 85 قرار بر این شده است كه دانشگاه ها در مقطع كاردانی، ماما جذب نكنند، ضمن این كه امسال همچون سال های قبل در دانشگاه های دولتی حداكثر بیست دانشجوی كارشناسی جذب می شوند.»

تعرفه ها

در ادامه شاه محمدی ضمن اشاره به عدم دریافت تعرفه مامایی در بخش دولتی تصریح كرد: «به رغم این كه ماماها طیف متنوعی از خدمات را در بخش های دولتی ارائه می دهند تعرفه ای در ازای این خدمات دریافت نمی كنند.» سپس در ادامه افزود: «از سال 1382 قرار شد كه به ازای هر زایمانی كه ماما و پزشك به طور مشترك انجام می دهند ده درصد حق الزحمه پزشك به ماما اختصاص داده شود، این مسئله كه منجر به ترویج زایمان طبیعی می شود متاسفانه در بیش از 50 درصد بیمارستان های كشور اجرا نمی شود و انگیزه كاری را از ماماها سلب كرده است.» در ادامه شاه محمدی ضمن اشاره به بیمه مسئولیت حرفه ای اظهار داشت: «با توجه به این كه در ارتكاب خطای پزشكی هزینه سنگینی بر فرد مرتكب شده تحمیل می شود امیدواریم در بخش های مختلف خصوصاً در بخش دولتی بیمه مسئولیت حرفه ای با حمایت مراكز درمانی فراهم شود.»

بازنشستگی

به رغم این كه اداره بهداشت محیط حرفه ای وزارت بهداشت مامایی را از مشاغل سخت و زیان آور معرفی كرده است هنوز سازمان مدیریت و برنامه ریزی در این راستا اقدامی نكرده است و در حال حاضر ماماها با سی سال سابقه كار بازنشسته می شوند.

حذف اداره مامایی

در سال های اخیر اداره مامایی در وزارت بهداشت حذف شد. این حذف اعتراضات زیادی را دربرداشت، چرا كه جامعه مامایی معتقدند فقدان اداره مامایی در سطح وزارت بهداشت می تواند مشكلاتی را برای این گروه كثیر در زمینه سیاستگزاری و برنامه ریزی ایجاد كند. از سال 1374 كه ماماها به عنوان اعضای رسمی سازمان نظام پزشكی درآمدند هنوز این سازمان ها از عقد قرارداد با این قشر دریغ می كند.

از آنجا كه خدمات مامایی ارتباط مستقیمی با سلامت زنان، دختران و نوزادان دارد امیدواریم در ایران از تخصص ماماها در جهت ارتقای كیفیت سلامت كشور استفاده بیشتری شود.

از سویی دیگر در سالهای اخیر و با مطرح شدن طرح پزشک خانواده و نظام ارجاع زمزمه استفاده از ماما ها در این طرح به گوش می رسید که این نوید را می داد تا استفاده از این افراد در این طرح بازار کار بهتری ومطمئن تری را برایشان فراهم آورد . اما والیانی از تنزل جایگاه ماما به انجام تزریقات و پانسمان در طرح پزشک خانواده می گوید : طرح پزشك خانواده به دلیل اینكه یك ماما و پزشك را برای ارائه بهتر خدمات به مردم در كنار یكدیگر قرار میدهد در یك نگاه كلی  طرح خوبیست اما از آنجا كه در این طرح تعریف حرفه ای برای ماما نشده جایگاه وی را زیر سوال میبرد .وی در توضیح اظهاراتش افزود اموری مانند مشاوره در قبل وبعد از ازدواج ،بار وری ،تنظیم خانواده ،آموزش شیر دهی وارائه خدماتی از این قبیل از وظائف یك ماما میباشد كه باید در این طرح نیز به انجام انها بپردازد اما در این طرح از ماما به عنوان یك بهیار استفاده میشود چنانچه وی در این طرح اموری مانند تزریقات وپانسمان را انجام میدهد وبه طور كلی جایگاه ماما در این طرح از  پزشك عمومی پایین تر است.

این در حالی است که زهرا مدرسی عضو شورای عالی نظام پزشکی  درباره درخواست های جامعه مامایی برای اعمال تغییراتی در جایگاه مامایی در مدل جدید نسخه 02 برنامه پزشک خانواده و نظام ارجاع می گوید:

در شرایطی تاکید می کنیم ماما در این طرح قرار گیرد که جایگاهی مستقل برای وی تبیین شود؛ مانند پزشک که شرح وظایفی مستقل و جداگانه دارد. اگر مامایی از نظر تخصیص اعتبار، بیمه و جایگاه در طرح پزشک خانواده و نظام ارجاع به صورتی واقعی مستقل در نظر گرفته شود، موافق هستیم که در این طرح ماما باید حضور داشته باشد؛ در غیر این صورت در حق ماماها اجحاف می شود؛ چه ماماهایی که در این طرح وارد شده اند و چه ماماهایی که خارج از طرح هستند.

نماینده گروه مامایی در شورای عالی نظام پزشکی افزود: تنها زمانی وجود ماما در طرح پزشک خانواده و نظام ارجاع مثمرثمر و مفید خواهد بود که جایگاه ماما از لحاظ شرح وظایف، بیمه و تخصیص اعتبار مستقل در نظر گرفته شود. در غیر این صورت متاسفانه وجود ماما نه نفعی به حال قشر محروم جامعه دارد و نه جامعه مامایی.

منابع:افسانه بهرامی/ روزنامه شرق/نسل فردا/آفتاب