چه بلایی بر سر قطبهای زمین آمده است؟
«جیمز اورلند» و «موین وانگ» پژوهشگران اداره ملی اقیانوس شناسی و اتمسفری آمریكا (NOAA) می گویند: چندین روش متفاوت برای پیش بینی اینكه چه وقت، قطب شمال در تابستان ها تقریبا بدون یخ خواهد بود، نشان می دهند این امر پیش از سال 2050 و احتمالا در طول یك یا دو دهه آینده روی خواهد داد.
روند كاهش سریع یخ های قطبی احتمالا مرئی ترین نشانگر تغییرات اقلیمی جهانی است؛ این امر موجب تغییر در اكوسیستم ها، تغییر در دسترسی اقتصادی و احتمالا تاثیراتی بر روی آب و هوا در سراسر نیمكره شمالی می شود. به گفته اورلند، كاهش اولیه یخ های دریای قطبی نشانه بی واسطه و مستقیم تغییرات اقلیم است.
این دانش پژوهان از روش های متعدد برای پیش بینی كاهش یخ های قطبی از جمله رصد گرایش ها، ثبت تاریخی و مدلسازی رایانه ای اقلیم جهانی استفاده كرده اند. وانگ می گوید: هیچ تك روش كاملی برای پیش بینی روند كاهش یخ های دریا در تابستان های قطب شمال وجود ندارد. از این رو ما از هر سه راهبرد استفاده كردیم كه به ارائه تاریخ های بسیار متفاوتی منجر شد اما هر سه این شیوه های بررسی، حاكی از آن است كه تابستان هایی كه قطب شمال یخ های خود را از دست خواهد داد تا پیش از نیمه قرن جاری فرا خواهد رسید.
به گفته وی، اگرچه چارچوب های زمانی مختلفی وجود دارد اما راهبردهای چندگانه هنوز حاكی است كه كاهش یخ های قطبی آینده در نیمه نخست قرن 21 خواهد بود كه به احتمال زیاد این كاهش یخ طی یك یا دو دهه آینده صورت خواهد گرفت. وانگ افزود: اگرچه ممكن است برخی افراد این تفاوت ها را در تاریخ وقوع رویداد، ناشی از غیرمفید بودن این شیوه های مطالعه تفسیر كنند اما حقیقت خلاف این تصور است.
خبرهایی از قطب شمال و جنوب
مرز قطب شمال به وسیله خطوط همدما تعیین میشود و از آنجا كه در قطب شمال متوسط درجه حرارت در گرمترین ماه سال زیر 10 درجه سیلیسیوس است، بنابراین در نقشه شمالگان، خطی به نام خط همدمای 10 درجه سیلیسیوس ترسیم میشود كه این خط مرز را تعیین میكند. از نظر سیاسی و اجتماعی، هشت كشور به دلیل داشتن مرز مشترك در بخشهایی از این محدوده سهیم هستند.
برآوردها حاكی است بیش از نیمی از ذخایر باقیمانده نفت جهان در زیر یخهای قطب شمال قرار دارند. بهرغم پیماننامههای بینالمللی، خسارات وارده بر محیطزیست قطب شمال به دلیل دخالتهای انسانی كم نبوده است.
براساس پیشبینیهای مركز تحقیقاتی دانشگاه واشنگتن، حجم یخ در قطب شمال احتمالا در شهریور سال 1392 به خط قرمز خود یعنی حدود 3000 كیلومتر مكعب نزدیك خواهد شد.
در عین حال، مركز پژوهشی (اناسآیدیسی) كه به طور خاص در زمینه برف و یخ تحقیق میكند، دادههایی از حجم بالای ذوب یخ در منطقه گرینلند منتشر كرده كه در جای خود نشان از بحرانی تازه دارد.
دكتر لئونید یورگانویچ كه پژوهشهای گستردهای در زمینه سطح گاز متان در قطب شمال انجام داده، به این نتیجه رسیده كه میزان گاز متان در سالهای اخیر بشدت در این منطقه تا 20 درصد افزایش پیدا كرده است. افزایش میزان گاز متان نهتنها چرخه متان را بشدت دستخوش تغییر میكند بلكه بدون تردید بر وضع آب و هوای كره زمین هم تاثیر خواهد داشت.
دو محقق چینی در بهمن ماه گذشته اعلام كردند طبق اندازهگیری آنها، حجم متان به دام افتاده در یخهای قطب شمال چند برابر متان موجود در جو زمین است. معنی روشن این جمله این است كه در صورت ادامه روند آب شدن یخهای قطبی، حجم گاز متان اتمسفر زمین كه یكی از عوامل اصلی گرمایش جهانی است، ناگهان چند برابر خواهد شد و روند كنونی گرم شدن زمین، شتاب بیشتری خواهد گرفت.
یخ نقشی اساسی در بلوكه كردن متان دارد؛ با ذوب شدن یخها و نازك شدن آنها، متان موجود در لایههای سطحی یخ بسرعت در واكنشهای بیوشیمیایی و فتوشیمیایی مشاركت خواهد كرد و شرایط را برای جذب بیشتر نور خورشید بر سطح یخهای قطب شمال پدید خواهد آورد.
قطب جنوب یا جنوبگان كه در اقیانوس منجمد جنوبی واقع شده، حدود 20 درصد از نیمكره جنوبی زمین را در بر گرفته است. بخش اعظم قطب جنوب در پایین عرض 60 درجه جنوبی واقع شده كه از نظر بینالمللی نیز تحت نظام معاهداتی قطب جنوب قرار دارد.
قطب جنوب تنها نقطه روی كره زمین است كه كشوری نمیتواند رسما ادعای مالكیت آن را داشته باشد. كشورهای گوناگون تنها با هدف تحقیقات و تحت پیماننامه قطب جنوب میتوانند به تحقیقات و پژوهشهای خود در این منطقه ادامه دهند.
در بهمن ماه گذشته دانشمندان اعلام كردند برای نخستین بار توانستهاند نشانههایی از حیات را در اعماق یخهای قطب جنوب پیدا كنند. این شكل خاص از حیات میكروبی ظاهرا تنها از طریق خوردن سنگها انرژی لازم را به دست میآورد و ارتباط آنها با سطح، فوقالعاده ناچیز است. محققان امید دارند نحوه زیست این نوع از میكروارگانیسمها بتواند معماهای حیات در قمرهای سیارههایی مثل برجیس (مشتری) و كیوان (زحل) را تا حدی روشن كند. حیات در شرایطی كه موجودات زنده هیچنوع دسترسی به كربن ندارند، همیشه برای محققان جالبتوجه بوده است.
یك مساله مهم دیگر كه در قطب جنوب همیشه خبرساز است، سوراخ لایه ازن است. ازن یك ماده شیمیایی است كه در ارتفاع خاصی از زمین پراكنده است و ضمن یك واكنش شیمیایی، اشعه مخرب ماورا بنفش خورشید را جذب میكند. لایه ازن در قطب جنوب در ابعاد وسیعی دستخوش ویرانی شده است تا جایی كه دانشمندان وسعت شكاف لایه ازن را در قطب جنوب تا سه برابر مساحت كشور آمریكا میدانند. اما در پاییز گذشته، ناسا (سازمان ملی هوانوردی و فضایی آمریكا) عنوان كرد میانگین مساحت سوراخ لایه ازن در قطب جنوب بار دیگر كوچكتر شده است اما دانشمندان اعلام كردهاند شرایط لایه ازن در قطب جنوب حداقل تا 50 سال دیگر به وضع مناسبی باز نخواهد گشت.
گونههای جانوری قطب جنوب همیشه برای محققان از اولویتهای تحقیقاتی بالایی برخوردار بودهاند. متاسفانه شرایط آب و هوایی و دخالتهای انسانی در این نقطه از كره زمین نیز تاثیرات منفی خود را بر جا گذاشته و بسیاری از گونههای شاخص در وضعیت بحرانی قرار گرفتهاند. دی ماه گذشته تیمی از دانشمندان از كشورهای استرالیا، نیوزیلند، شیلی و انگلستان طرحی را آغاز كردند تا وضع نهنگهای آبی را در قطب جنوب بدقت بررسی كنند.
این نهنگها كه بالغ بر 180 تن وزن و بیشتر از 30 متر طول دارند، یكی از شاخصترین گونههای جانوری قطب جنوب هستند و حدس زده میشود تغییر شرایط اقلیمی، سفره غذای آنها را كوچكتر كرده باشد.
فرآوری: م.ح.اربابی فر
بخش دانش و زندگی تبیان
برگرفته از:
جام جم آنلاین ، مهر