عریضه نویسی، راهی برای عرض نیاز حاجت

عریضه نویسی یکی از راه هایی است که انسان به وسیله آن، خدمت امام زمان(علیه السلام) عرض نیاز حاجت می کند. همان گونه که به صورت شفاهی و گفتگو، حاجت خود را با آن بزرگوار در میان می گذارد.

 اگر بخواهیم برداشت درستی از عریضه نویسی داشته باشیم اول باید درك صحیحی از دعا پیدا كنیم و بعد مفهوم اصیل "توسل" برایمان قابل فهم باشد.

دعا یك امر فطری و ذاتی بین بشریت است ، انسان دارای هر دین و آیینی كه باشد ناخوداگاه در وقتی كه مضطر و نگران و بی پناه می شود دست به دعا بر می دارد و از قدرت مطلق و بی پایان هستی مدد میخواهد. خوب حال اگر این دعا به جای شفاهی، شكل مكتوب بگیرد. جای تعجب نیست و  نباید تصور كرده اتفاق خاصی افتاده است.

آیا  دعایی كه فرد به شكل شفاهی به محضر خدا می‌گوید نمی تواند آن را مكتوب كرده وبه پیشگاه خداوند عرضه بدارد؟

از طرف دیگر باید به این نكته توجه داشت كه در اسلام و بخصوص شیعه برای كوچكترین و معمولی ترین رفتارها، آدابی تعریف شده ، پس تعریف و آدابی زیبا و ارزشمند برای این امر نیز بدیهی است.

عریضه نویسی» به معنی عرض حال کردن به کسی برای چاره جویی در کاری می باشد که معمولا از سوی فردی که در رتبه پایین تر قرار دارد به کسی که در رتبه بالاتر قرار دارد انجام می گیرد(الرائد، ج 2، ص 1183 ؛  فرهنگ معین، ج 2، ص 2288 (به نقل از عریضه نویسی، سید صادق سید نژاد، ص 15) و در اصطلاح رقعه ای (کاغذی) است که فرد حاجتمند آن را یا خطاب به خدا می نویسد و در آن خدا را به حق و منزلت معصومین برای برآورده شدن حاجتی سوگند می دهد و یا مستقیما خطاب به حضرات معصومین (علیهم السلام) بخصوص امام عصر (عج) نوشته می شود که آنها را واسطه قرار داده و برآورده شدن حاجت و یا رفع گرفتاری خود را از آنها می خواهد، و سپس در آب روان، دریا، چاه آب و … می اندازد.

گاهی افراد جامعه با یک سلسله نیازها و گرفتاری ها مواجه می شوند که برحسب ظاهر، امکان برطرف نمودن آنها از طریق اسباب عادی میسر نیست، یا حداقل بسیار مشکل است؛ در چنین مواردی به جای ناامید شدن و زانوی غم بغل گرفتن، از ناحیه پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) و ائمه اطهار (علیهم السلام) توصیه شده که از اموری نظیر دعا و توسل کمک گرفته شود. آن گاه برای خود توسل نیز شیوه های مختلفی بیان شده است؛ از جملة آنها نوشتن عریضه است که توسط خود آنها توصیه شده است و سیره و سخن علماء این مطلب را تایید می کند.( برای اطلاع از آن به کتاب نجم الثاقب میرزا حسین نوری ص 421 ؛ جنه المأوی، ص 248 ؛ دارالسلام، ج 2، ص 264 مراجعه کنید.)

با در نظر گرفتن مطالب گذشته و تأمل در مضمون آیاتی همانند: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ اتَّقُواْ اللّهَ وَابْتَغُواْ إِلَیهِ الْوَسِیلَةَ وَجَاهِدُواْ فِی سَبِیلِهِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ »( سوره مائده، آیه 35) ؛ (‌ ای کسانی که ایمان آورده‏اید! تقوا پیشه کنید و وسیله‏ای برای تقرّب به خداوند انتخاب‏کنید.)  و آیه «وَمَا أَرْسَلْنَا مِن رَّسُولٍ إِلاَّ لِیُطَاعَ بِإِذْنِ اللّهِ وَلَوْ أَنَّهُمْ إِذ ظَّلَمُواْ أَنفُسَهُمْ جَآۆُوكَ فَاسْتَغْفَرُواْ اللّهَ وَاسْتَغْفَرَ لَهُمُ الرَّسُولُ لَوَجَدُواْ اللّهَ تَوَّابًا رَّحِیمًا »( سوره نساء، آیه 64) ؛ (اگر آنها هنگامی‏که به خود ستم کردند -گناه مرتکب شدند- به سراغ تو آمده، و از خداوند طلب عفو و بخشش می‏کردند، و تو نیز برای آنها طلب عفو می‏نمودی، خداوند را توبه پذیر و رحیم می‏یافتند.) و همچنین از دقت در مضمون روایاتی نظیر این روایت که می گوید: «چون درمانده و گرفتار شدی پس به حجّت استغاثه کن که او تو را در می‏یابد، و حجّت برای کسی که از او استغاثه کند پناه و فریاد رس است»( نجم الثاقب، ص 787) اصل حجیه این عمل کاملا روشن می شود.

چرا برای صحبت با امام زمان(عج) عریضه نویسی كردن وارد شده است؟

مرحوم حاج شیخ عباس قمى در كتاب مفاتیح‏ الجنان مى‏فرماید در كتاب تحفة الزائر از حضرت صادق(علیه السلام) نقل شده است كه هرگاه تو را حاجتى به سوى خداى تعالى باشد یا از امرى خائف باشى در كاغذى این عبارات را بنویس «بسم اللَّه الرحمن الرحیم اللهم انى اتوجه الیك» تا آخر كه در مفاتیح هست و در آخر آن حاجت خود را بنویس و آن را پیچیده در گلوله‏اى از گِل قرار بده و در آب جارى (مثل آب رودخانه) یا در چاهى بینداز (انشاءاللَّه) خداوند به زودى گشایش در كارت ایجاد مى‏كند، (مفاتیح‏الجنان، ص 974) ولى در روایات صحبت از چاه خاصى مثل چاه جمكران نشده است و در این خصوص مستندی نداریم.

راه های توسل به امام زمان –عج- گوناگون است ؛ گاهی حال انسان به گونه‌ای است که دوست دارد با زبان و لهجه و حال خود با آن عزیز و مولا درد دل و ترنمی داشته باشد و گاهی ترجیح می دهد با دعاها و زیاراتی که از طرف آن سرور و یا پدران گرامی اش به ما رسیده به آن حضرت متوسل شود و زمانی عریضه نوشتن و عرض حاجت و خواسته خو د با نامه نگاری و عریضه نویسی را تر جیح می دهد . هر کدام از اینها وسیله و راهی برای توسل و تقرب به آن عزیز مصر وجود و آرزوی دل همه انبیا و اولیا است .

گاهی انسان درد دل و حاجتش را با نامه نوشتن بهتر و راحت تر از گفتگوی مستقیم و بی واسطه بیان می کند چنان چه گاه ترجیح می دهد مطلبی را به کسی به وسیله تلفن بیان کند تا این که رو در رو به او بگوید . در واقع اولیای الهی حالات مختلف روانی انسان را در نظر گرفته اند و متناسب با آن ابزار و وسائل توسل مختلفی را به ما معرفی کرده اند.

از طرفی چون دستور عریضه نوشتن از طرف خود معصومین و در روایات مختلف آمده است شاید نکته و اثر خاصی در برآورده شدن حاجات داشته باشد که ما از آن آگاهی نداریم. برخی از این روایات در کتاب ارزنده منتهی الآمال تالیف مرحوم شیخ عباس قمی در بخش مربوط به زندگی امام زمان  علیه السلام آمده است.(منتهی الامال,انتشارات هجرت ، ص 869)

آیا عریضه نویسی یک عمل شرعی است و در روایات آمده است؟

هیچ شکی نیست که روایاتی مبنی بر شرعی بودن اصل عمل عریضه نویسی در کتابها آمده است مثلا در کتاب بحارالانوار(بحارالانوار، ج‏99، ص 231)، بابی است تحت عنوان «کتابة الرقاع للحوائج إلى الأئمة صلوات الله علیهم و التوسل و الاستشفاع بهم فی روضاتهم المقدسة و غیرها» ؛ (باب نوشتن عریضه برای برآورده شدن حوائج به ائمه علیهم السلام و توسل به آنها و طلب شفاعت از آنها در حرم آنها و موضوعات دیگر) و در آن چند روایت از کتابهای «مصباح الزائر و المصباح کفعمی و البلد الامین» در مورد عریضه آمده است و در کتاب «المصباح» کفعمی هم نظیر چنین بابی وجود دارد(المصباح، الکفعمی، ص 396 ، «الفصل السادس و الثلاثون فی صلاة الحوائج و الأدعیة فی ذلک و رقاع الاستغاثات) و ذیل آن چند روایت آمده است.

آیا باید عریضه را در چاه انداخت؟

به همان روایات مراجعه می کنیم در یکی از روایات پس از نقل متن عریضه می فرماید: «…ثم تطوی الرقعة و تجعلها فی بندقة طین ثم اطرحها فی ماء جار أو فی بئر فإنه سبحانه یفرج عنک» نامه عریضه را می پیچی و در میان گِل قرار می دهی و در آب جاری یا در چاهی می اندازی همانا خدای سبحان گشایشی حاصل می فرماید. همچنین در روایت دیگری آمده است: «…ارمها فی النهر أو البئر أو الغدیر تقضى حاجتک إن شاء الله تعالى» عریضه را در نهر آب یا در چاه و یا چشمه ای می اندازی خداوند انشاءالله حاجت شما را برآورده می کند.» و در روایات دیگری هم تعبیر: «…ثم ترمی فی بئر عمیقة أو نهر …» چاه عمیق آمده است، بنا براین انداختن عریضه در چاه هم عملی شرعی است و در روایات به آن دستور داده شده است.

آیا باید عریضه را در چاه جمکران انداخت و آیا این چاه به دستور امام زمان(عج) حفر شده است؟

همچنان که در آن محل هم نوشته شده است، این چاه موضوعیت ندارد و چاه امام زمان عجل الله نیست و به هیچ وجه توسط ایشان یا به دستور ایشان حفر نشده است بلکه یک چاه معمولی است و لازم نیست حتما در این چاه انداخته شود بلکه در هر چاهی یا آب روانی می توان انداخت.

فرآوری: زهرا اجلال

بخش مهدویت تبیان

منابع:

سایت پرسمان

پایگاه اطلاع رسانی مهدویت

سایت مصاف با شیطان

گروه تحقیقات معارف اسلامی