تفاوت رجعت با قیامت!

«رجعت» یکی از مراتب روز قیامت است، هر چند از نظر بروز و ظهور حقایق در مرحله پایین‌تری است؛ زیرا در ایام رجعت امکان فساد و فتنه‌انگیزی هست، اما در قیامت شرارت و فساد هم وجود ندارد.

اعتقاد به بشارت‌های پیامبران گذشته و ائمه دین(علیه السلام) افراد با انگیزه و پرتوانی را در جامعه می‌تواند پرورش دهد، باور به حضور امامی ناظر بر اعمال، از جنبه فردی موجب پاک نگاه داشتن روح و پیراستن اعمال از زشتی‌هاست و از جنبه اجتماعی باعث همدلی مۆمنان و ایستادگی در برابر ظالمان می‌شود، کارکرد وسیع و عمیق آموزه‌های مهدوی، جذابیت خاص موضوع را نشان می‌دهد، به همین دلیل، قشرهای مختلف جامعه پرسش‌های بسیاری در این موضوع دارند که لزوم پاسخگویی صحیح به آن‌ها از راهی مطمئن بر کسی پوشیده نیست.

معنای رجعت چیست؟

«رجعت» در لغت به معنای بازگشت است و در اصطلاح کلام و حدیث، به بازگشت گروهی از مۆمنان خالص و کافران شرور پس از مرگ به این جهان، قبل از قیامت، رجعت گفته می‌شود.

در حقیقت «رجعت» جلوه کوچکی از رستاخیز نهایی و قیامت است، تفاوت رجعت با قیامت در این است که در رجعت گروهی از مردم زنده می‌گردند و در قیامت همه مردم بدون استثناء محشور می‌شوند.

علامه طباطبایی می‌فرماید: روایاتی که رجعت را اثبات می‌کنند، اگر چه با هم اختلافی دارند، اما همه آن‌ها در این معنا متحدند که سیر و حرکت نظام عالم به سمتی است که تمام آیات الهی به منتهای ظهور خود برسند و دیگر معصیت خدای سبحان انجام نشود، بلکه به طور خالص و بدون دخالت‌ هوای نفس و وسوسه شیطان عبارت شود، عده‌ای از دوستان و دشمنان خدای تعالی که مرده‌اند به دنیا برگردند و حق و باطل کاملاً از هم جدا و شناخته شوند.

این مطلب می‌رساند که رجعت یکی از مراتب روز قیامت است، هر چند از نظر بروز و ظهور حقایق در مرحله پایین‌تری است؛ زیرا در ایام رجعت امکان فساد و فتنه‌انگیزی هست- اما در قیامت شرارت و فساد هم وجود ندارد - از همین رو، دوران ظهور حضرت مهدی (عج) نیز شاید یکی از مراتب قیامت باشد؛ زیرا در آن روز نیز حق ظهوری آشکار دارد، هر چند که در این جهت روز ظهور باز در مرتبه‌ای پایین‌تر از رجعت قرار دارد. از قول امامان معصوم(علیهم السلام) نیز وارد شده است که «ایام‌الله 3 روز است: روز ظهور، روز رجعت و روز قیامت».

و همین نکته، یعنی یکی بودن حقیقت این 3 روز و اختلافشان در مراتب و درجات، باعث شده است که امامان معصوم(علیهم السلام) بعضی از آیات را گاه به قیامت، گاهی به ظهور و گاهی به ظهور حضرت مهدی(عج) تفسیر فرمایند.

از زنده شدن مۆمنان و انتقام از دشمنان خدا تا لذت درک دولت حق در زمان ظهور

فلسفه و فواید رجعت چیست؟

برخی از فلسفه‌ها و فواید عبارتند از :

- پاداش و کیفردهی

یکی از فلسفه‌هایی که برای رجعت در روایات شمرده و اندیشمندان شیعی نیز به آ‌ن تصریح کرده‌اند، این است که گروهی از شیعیان که پیش از قیام امام مهدی(عج) از دنیا رفته‌اند به دنیا باز می‌گردند تا به پاداش یاری و همراهی و درک ظهور و حکومت آن حضرت برسند. نیز برخی از دشمنان امام مهدی(عج) زنده می‌شوند تا به سزای برخی از اعمال زشت خود برسند و از آنان انتقام گرفته شود.

-خشنودی و ناراحتی از حکومت حق (تکریم مۆمنان):

در برخی روایات آمده است که بازنگشتن مۆمنان خالص به این دنیا، به خاطر شادی و لذت بردن از تحقق دولت حق است و بازگشت کافران شرور، برای ناراحتی و تألم از برپایی حکومت الهی و عادلانه است.

-ایجاد امید:

بی‌تردید، همان‌گونه که انتظار فرج عبادتی بس بزرگ است که نقش مهمی در پویایی و تحرک جامعه ایفا می‌کند، اعتقاد به رجعت و بازگشت به دنیا در زمان دولت کریمه نیز می‌تواند نقش برجسته‌ای در نشاط دینی و امید به ظهور در حکومت جهانی حضرت مهدی(عج) داشته باشد؛ چرا که انسان با دیدن افرادی که تمام عمر خود را در انتظار ظهور حضرت مهدی(عج) سپری کرده‌اند و آن گاه بدون درک ظهور از دنیا می‌روند، دچار سرخوردگی شده و حتی در مقام انتظار نیز دچار یأس خواهد شد، اما اگر بداند در هنگام ظهور، در صورت دارا بودن شرایط، امکان بازگشت او به دنیا و حضور در محضر آخرین امام وجود دارد، در امیدواری نقش بسیاری خواهد داشت.

-رسیدن به کمال و مرتبه بالای ایمان:

از آن جا که رجعت کنندگان باید به مرتبه بالای ایمان دست یابند، شخصی که می‌خواهد ظهور را درک کند و از یاوران امام عصر(عج) شود، نهایت تلاش خود را به کار می‌بندند تا به درجه بالای ایمانی دست یابد و از رجعت‌کنندگان شود.

آیت‌الله شاه‌آبادی (استاد عرفان امام خمینی) می‌گوید: «بازگشت مجدد مۆمنان خالص به دنیا به منظور تکمیل حلقه تکاملی است که ناتمام مانده»؛ چرا که کمال نهایی در سایه تربیت مستقیم معصوم و حکومت اسلامی امکان‌پذیر است.

اعتقاد به «رجعت» واجب است

رجعت از اعتقادات مهم شیعه و از ضروریات تشیع به شمار می‌آید، این عقیده در زمان پیامبر اعظم(صلی الله علیه وآله) تاکنون مدنظر علمای دین بوده و ده‌ها کتاب در این زمینه به نگارش در آمده است، فضل ‌بن شاذان که هم‌زمان با امام جواد و امام هادی(علیه السلام) بوده، کتابی در اثبات رجعت نوشته است، حتی برخی از اصحاب پیامبر(صلی الله علیه وآله) مانند ابوالطفیل کتانی و اصبغ بن نباته اعتقاد به رجعت داشتند.

انکار رجعت جایز نیست. در روایتی از امام صادق (علیه السلام) آمده است: از ما نیست کسی که ایمان به بازگشت ما ندارد و در روایت دیگری از امام رضا (علیه السلام) می‌خوانیم: کسی که به چند چیز اقرار داشته‌اند، او مۆمن حقیقی و از شیعیان ما اهل بیت است: اقرار به یگانگی خدا، رجعت، معراج، سئوال قبر، قیامت، شفاعت، حساب و ... همچنین برخی از دانشمندان شیعی اعتقاد به رجعت را واجب دانسته‌اند.

طعم خوش حکومت اسلامی به رهبری ائمه(علیه السلام) در مرحله دوم رجعت احساس می‌شود .

رجعت چند مرحله دارد؟

رجعت 2 مرحله دارد:

مرحله اول، رجعت هنگام ظهور امام زمان(عج) است، در این زمان، تعدادی از افرادی که دارای ایمان کامل هستند، زنده می‌شوند و به این دنیا باز می‌گردند تا امام زمان(عج) را یاری کنند و شوکت و عظمت حکومت جهانی ایشان را ببینند و متنعم شوند، نیز عده‌ای از بدترین کافران منافقان، زنده می‌شوند تا عذاب شوند و به مقداری از سزای کارهای ناشایست خود برسند، پیامبر(صلی الله علیه وآله) و امامان(علیه السلام) نیز در زمان امام مهدی(عج) رجعت می‌کنند و به او یاری می‌رسانند.

مرحله دوم: رجعت پس از دوره حکومت امام مهدی(عج) است، در این نوع رجعت، امامان همراه اصحاب خاص و دشمنان سرسختشان به دنیا باز می‌گردند و دولت کریمه و عادلانه امامان شروع می‌شود، اگر مردم در هزاران سال غالباً حکمرانی حاکمان ستمگر را دیده‌اند، هنگام رجعت امامان، طعم خوش حکومت اسلامی را به رهبری ائمه اطهار(علیه السلام) درک می‌کنند، آری! دنیا اگر مدت زمانی به رهبری نااهلان مدیریت شد، اما پایان تاریخ به نام رهبران شایسته ثبت شده و این سنت الهی است که در نهایت رهبران و حاکمان روی زمین، برگزیدگان الهی‌اند.

منبع: پژوهشکده مهدویت