چه موقع وصیت کردن واجب می شود؟
گرچه وصیت ذاتا از مستحبات مۆكد است، ولى گاه شكل وجوب پیدا مىكند، مثل اینكه انسان در پرداخت حقوق واجب الهى كوتاهى كرده باشد، و یا اماناتى از مردم نزد او است كه در صورت عدم وصیت احتمال مىدهد حق آنان از بین برود، و از آن مهمتر اینكه گاه موقعیت شخص در جامعه چنان است كه اگر او وصیت نكند ممكن است لطمه شدید و ضربه جبران ناپذیر بر نظام سالم اجتماعى یا دینى وارد گردد، در تمام این صورتها وصیت كردن واجب مىشود.
وصایاى واجب و مستحب
وصیت در حال حیات قابل تغییر است
قوانین اسلام شخص وصیت كننده را محدود به آنچه قبلا وصیت كرده نمىكند، بلكه به او اجازه مىدهد مادام كه زنده است در مقدار و چگونگى وصیت و شخص وصى تجدید نظر كند، چرا كه با گذشت زمان ممكن است مصالح و نظرات او در این زمینه دگرگون شود.
ذكر این نكته نیز لازم به نظر مىرسد كه انسان باید وصیت خود را وسیلهاى براى جبران و ترمیم كوتاهیهاى گذشته قرار دهد، حتى اگر كسانى از بستگان نسبت به او بىمهرى داشتند از طریق وصیت، به آنها محبت كند، در روایات مىخوانیم پیشوایان اسلام مخصوصا نسبت براى خویشاوندانى كه از در بىمهرى با آنها در مىآمدند وصیت مىكردند و مبلغى را براى آنها در نظر مىگرفتند، تا رشته گسسته محبت را دو باره برقرار سازند، بردگان خود را آزاد مىكردند یا وصیت به آزادى آنها مىنمودند.
گرچه وصیت ذاتا از مستحبات مۆكد است، ولى گاه شكل وجوب پیدا مىكند، مثل اینكه انسان در پرداخت حقوق واجب الهى كوتاهى كرده باشد، و یا اماناتى از مردم نزد او است كه در صورت عدم وصیت احتمال مىدهد حق آنان از بین برود، و از آن مهمتر اینكه گاه موقعیت شخص در جامعه چنان است كه اگر او وصیت نكند ممكن است لطمه شدید و ضربه جبران ناپذیر بر نظام سالم اجتماعى یا دینى وارد گردد، در تمام این صورتها وصیت كردن واجب مىشود.
بعد از این مقدمه به طرح چند پرسش و پاسخ در این مورد می پردازیم:
سۆال: اگر مقداری از مال میت دردست وصی او تلف شود آیا وصی ضامن است؟
جواب: چنانچه در نگهداری آن كوتاهی كرده باشد و یا تعدی نموده وصی ضامن است والا ضامن نمی‌باشد. (توضیح المسائل حضرت امام (ره), ص2717)
سۆال: اگر كسی وصیت كند كه بعد از فوتش مقداری پول جهت مدرسه سازی صرف كنند آیا می‌شود این پول را در راه دیگری چون حمام سازی و غیره خرج نمود؟
جواب: اگر وصیت صحیح كرده است تغییر وصیت جایز نیست. (برگرفته از استفتاثات امام (ره), ج2, ص441, س76 و ص413, س20)
سۆال: اگر شخصی در مورد قرض یا نذر خود وصیتی نداشت پرداخت آن واجب است یا خیر؟
جواب: بلی, اگر مال معینی را برای موردی نذر کرده باشد البته نذر صحیح شرعی و قبل از وفای به نذر بمیرد باید آن مال را از اصل ترکه اش بپردازند. (تحریر الوسیله, ج2, ص122, م20)
سۆال: اگر شخصی فوت كند و بدهی داشته باشد آیا اقوام او موظف پرداخت آن هستند؟
جواب: اقوام موظف به پرداخت بدهی او از مال خودشان نیستند بلكه اگر مالی از او مانده باید بدهی از اصل همان مال داده شود. (استفتاثات امام (ره), ج3, ص435, س127)
سۆال: چه كسی موظف به عمل كردن وصیت میت است؟
جواب: وصی باید به وصیت عمل كند و دیگران وظیفه‌ای ندارند. (بخش استفتائات سایت اندیشه قم)
سۆال: فرزند شهیدم وصیت كرده كه دو ماه و نیم روزه برای او استیجار شود ولی ایشان نظر به اینكه ماترك نداشته بنده هم فاقد امكانات مالی هستم در این رابطه وظیفه‌ام چیست؟
جواب: با فرض اینكه ماترك ندارد وصیت او نافذ نیست. (استفتاثات امام ج2, ص430)
فرآوری: آمنه اسفندیاری
بخش احکام اسلامی تبیان
منابع:
سایت اندیشه قم
سایت کتابخانه طهور
