صدقه، راهی برای رفع مشکلات مالی

با توجه به راه کارهایی که از اولیاء الهی به دست ما رسیده است، چرا باید در امور زندگی، به ویژه در مسائل مالی نگران باشیم. اگر به صحت پیام قرآن و سخنان رهبران معصوم(علیهم السلام) اطمینان داریم، باید با عمل به آن دستورات به نتایج آن نیز مطمئن باشیم.

امیرالمۆمنین(علیه السلام) فرمودند: «استنزلوا الرزق بالصدقه» فرود آمدن روزی را با صدقه بخواهید.( نهج البلاغه، ترجمه حسین انصاریان، نشر پیام آزادی حکمت137)

به ما تعلیم داده اند، اگر در امور مالی دچار تنگدستی و فقر و نداری شدید، در راه خدا صدقه بدهید و با او تجارت نمایید تا مالتان برکت و فزونی پیدا کند.( غررالحکم رسولی محلاتی، 2جلدی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، ج1 ص643 و قرآن کریم سوره طلاق آیه3)

اینگونه رفتار ممکن است از جنبه علمی و اقتصادی صحیح نباشد، اما از حیث دینی و اعتقادی کاملا درست است. زیرا در دستگاه الهی، انفاق مال و صدقه دادن آن یک نوع سرمایه گذاری اصیل و پرمنفعت از لحاظ مادی و معنوی به شمار می رود. جهان هستی، جهان ارتباطات است. میان همه اجزاء عالم گونه ای ارتباط عمیق و معناداری برقرار است.

بسیاری از ما از عدم حمایت و کمک دیگران گله مندیم، غافل از اینکه، در پهنه هستی و در روابط کلی موجودات، هرطور رفتار کنی، عکس العملی متناسب با رفتار خود خواهی دید. اگر رحم کنی، به تو نیز رحم می شود. اگر خوش بین باشی، به تو هم خوش بین می شوند. اگر دستها را باز و گسترده نمایی، دست ها برویت باز می شود. اگر گذشت کردی، از شما نیز می گذرند. اگر به دیگری بخشیدی و کمک کردی، به تو نیز می بخشند و کمک می کنند.

چهار هزار دینار در مقابل چهل دینار

به این داستان توجه کنید: یکی از پسران امام صادق(علیه السلام) نامش محمد بود. گاهی از مخارج زندگیش چیزی زیاد می آورد. امام فرمود: چقدر از مخارج زندگیت زیاد آمده؟ عرض کرد: چهل دینار. فرمود: آن را در راه خدا صدقه بده. گفت: غیر از این پولی ندارم. اگر آن را صدقه بدهم چیزی برایم باقی نمی ماند.

فرمود: برو آن را صدقه بده. خداوند عوضش را می دهد. آیا نمی دانی که هرچیزی کلیدی دارد و کلید رزق و روزی صدقه است؟

محمد نصیحت پدر را پذیرفت و آن چهل دینار اضافی را بخشید. از این واقعه ده روز بیشتر نگذشت که چهار هزار دینار برای امام آوردند. امام(علیه السلام) به محمد فرمود: پسر جانم، ما برای خدا چهل دینار دادیم، خداوند به جای آن، چهار هزار دینار (صدبرابر) عنایت فرمود.( یکصد موضوع 500داستان، سیدعلی اکبر صداقت، انتشارات ناصر قم، ص280)

صدقه، مفهومی عام

صدقه منحصر در انفاق مال نیست. بلکه صدقه مفهوم عامی است که انفاق مال یکی از مصادیق آن است. در احادیث آمده: برترین صدقه، صدقه زبان است که با کنترل آن از فتنه ها جلوگیری می کند. همچنین فراگیری علم و آموختن آن به دیگران از بهترین نمونه های صدقه است. کلا هر کار نیکی صدقه است.

مانند: کمک به ضعیفان- کار برای مردم- برداشتن سنگی از سرراه (منتخب میزان الحکمه ، محمد ری شهری، دارالحدیث، ج2، صص576-577)

- عیادت از مریض- تشییع جنازه- جواب سلام دادن- اصلاح میان طرفین دعوا.( طرائف الحکم، احمد آشتیانی، نشر جعفری راد، ج1 ص249تا 254)

نان دهی از بهر حق نانت دهند

جان دهی از بهر حق جانت دهند(مثنوی دفتر اول 2236)

تأثیرات صدقه

عامل اصلی سعادت در دنیا و آخرت بویژه توفیق در امور زندگی این جهان از منظر قرآن فقط «تقوی» است.( قرآن کریم، طلاق آیه2و 3- اعراف آیه69)

واژه تقوی مفهوم گسترده ای است که مراتب و مصادیق فراوانی دارد. مثلا نماز- روزه- حج- صله رحم و... هر کدام از مراتب تقوی بشمار می رود. صدقه نیز از مراتب بسیار مهم آن است که می تواند در تعادل روابط اجتماعی و تنظیم زندگی افراد جامعه دینی، نقش بسیار مۆثری را ایفاء کند. مهمترین تأثیرات صدقه در روابط اجتماعی عبارتند از:

آزادکردن فرد از صفت بخل و تنگ نظری

رشد روحیه تعاون و همدردی و همکاری در میان افراد جامعه و پرورش انگیزه مشارکت فعال در امور اقتصادی و اجتماعی.

ارتقاء سطح زندگی افراد ضعیف و گسترش عدالت در میان آنان.

بیمه کردن سرمایه مادی و معنوی خود و خانواده با دستگاه بیمه الهی.

حضور فعال در عرصه ارائه الگوهای صحیح مصرف.

در تعالیم اسلامی صدها روش برای افزایش مال و فراوانی روزی وجود دارد که صدقه با آن همه برکات، فقط یکی از آنهاست.( رجوع شود به: وسعت رزق، رضا توحیدی، نشر عصر جوان، (در این کتاب بیش از صد راه کار عبادی و غیرعبادی برای حفظ رزق و افزایش آن با استفاده از منابع اسلامی بررسی شده است.))

مفهوم روزی

از دیدگاه اسلامی، رزق (روزی) معنای وسیعی دارد که شامل همه مزایای زندگی اعم از مال، علم، مقام، قدرت، جمال، زن و فرزند، خانه، دوستان و... می شود.( ترجمه تفسیر المیزان، علامه طباطبائی، دفتر انتشارات اسلامی، ج3 ص214) و در قرآن از آن با تعابیر مختلفی مانند:

رزق حلال و طیب(قرآن کریم، مانده88- بقره168- انفاق 96- نحل114)، رزق حسن(هود88- احزاب13)، رزق کریم، نامبرده می شود. بنابراین هنگامی که از خداوند طلب رزق و روزی می کنیم، صرفا افزایش و زیادی روزی را نمی خواهیم بلکه روزی حلال و روزی طیب و روزی نیکو و ارجمند (حسن و کریم) را درخواست می نماییم.

این کیفیت از روزی می تواند در جهت رشد انسان و صلاح او بکار آید. و اگر روزی دارای این سه ویژگی نباشد قطعا موجب فساد و طغیان آدمی می گردد و در نهایت او را به سوی دوزخ و عذاب الهی سوق می دهد.

هر که کارد، گردد انبارش تهی

لیک اندر مزرعه باشد بهی

(همان، ابیات 2237- 2238- 2239)

فوائد صدقه و انفاق

در روایات، آثار بسیار ارزشمندی برای صدقه ذکر شده است، مانند: فرونشاندن خشم و غضب خدا، بسته شدن هفتاد درب بدی به روی انسان، شفا یافتن بیمار، جلوگیری از پیشامدهای ناگوار و مرگ های بد، افزایش طول عمر، افزایش حسنات، رهایی از آتش جهنم،(منتخب میزان الحکمه ، همان ص575- معراج السعاده ، ملااحمد نراقی، دفتر نشر مصطفی، ص835- 935) برکت در مال، نزول رحمت خدا، نابود کننده صفت بخل(غررالحکم، همان ج1 ص443) از بین برنده فقر و تنگدستی و حفاظت از مال و دارایی( طرائف الحکم، همان ص409-366)