حکم اعمال قبلی کسی که تازه مرجع انتخاب کرده چیست؟
به لحاظ اینكه در اصول دین، یقین و اعتقاد و باور، معتبر است و عمل در این امور دخلیتی ندارد لذا جواز تقلید، در مسائل عملیه است نه اعتقادات. بنابراین تقلید در اصول دین جایز نیست و قرآن كریم نیز در سوره زخرف آیه 23 مقلدین در اصول دین را مذمت نموده است.
مرجع تقلید و شرایط آن
در مقالات قبلی مربوط به تقلید ثابت شد که تقلید یكی از ضروریات دین است.
حال باید بدانیم كه از چه كسی و با چه شرایطی میتوان تقلید كرد.
مرجع تقلید در فرهنگ شیعه دارای ویژگیهای مهمی است كه كمتر در رشتههای علمی دنیا یافت میشود. لذا مرجع تقلید باید دارای شرایط و ویژگیهای خاصی مانند اعلمیت، عدالت، حیات، تقوی و دوری از گناه و... باشد و با فقدان هر یك از این شرایط نمیتوان از آن شخص تقلید نمود.
موارد تقلید
حال باید به این نكته توجه داشت كه تقلید هم مواردی دارد و در همه جا نمیشود تقلید نمود. موارد وجوب افتاء و تقلید عبارت است از امور شرعی كه فقیه از قول شارع نقل میكند.
امّا تقلید در اصول دین؛
به لحاظ اینكه در اصول دین، یقین و اعتقاد و باور، معتبر است و عمل در این امور دخلیتی ندارد لذا جواز تقلید، در مسائل عملیه است نه اعتقادات. بنابراین تقلید در اصول دین جایز نیست و قرآن كریم نیز در سوره زخرف آیه 23 مقلدین در اصول دین را مذمت نموده است.
بعد از این مقدمه به چند پرسش و پاسخ در این رابطه می پردازیم:
سوال: بعضی از زنان و مردان پیر تا به حال مرجع تقلیدشان را به علت عدم آگاهی لازم، نشناختهاند، حال چگونه باید در مسأله تقلید عمل نمایند؟
باید در حد مقدور تحقیق نمایند و مرجع تقلید اعلم را برای خود انتخاب نمایند و از او تقلید كنند و یا اگر به تحقیق كسی كه از او مطمئن هستند، اطمینان حاصل نمایند، میتوانند از مرجع تقلیدی كه آنها معرفی میكنند، تقلید نمایند.
سوال: آیا تقلید ابتدایی از میت جایز است؟ حال اگر شخصی در زمان حیات مرجعی از او تقلید میكرده است، اكنون میتوان بر تقلید از مرجع میت باقی بماند؟
تقلید ابتدایی از میت جایز نیست ـ در جواب سئوال دوم باید گفت كه شما میتوانید با رجوع به یك مجتهد زنده اعلم و عمل به گفتهی او در مسألهی بقاء بر تقلید از مرجعی كه میت است و از او تقلید میكردهاید، بر تقلید خود باقی باشید. (توضیح المسائل امام خمینی(ره), م9)
سوال: آیا كسی كه مقلد مقام معظم رهبری است میتواند از رسالهی عملیهی امام راحل ـ ره ـ استفاده نماید؟
برای کسی که مقلد امام _ رحمه الله _ می باشد بقاء بر تقلید ایشان و عمل به فتوای ایشان جایز می باشد اما کسانی که باقی بر تقلید ایشان نیستند یا مقلد ابتدائی هستند باید به معظم له رجوع کنند و نمی توانند از فتوای امام _ رحمه الله _ استفاده نمایند. (توضیح المسائل دوازده مرجع, ج1, ص37, استفتائات مقام معظم رهبری)
سوال: شخصی مدتی بدون تقلید عمل میكرده، بعد متوجه شده كه باید تقلید میكرده، حال كیفیت و حكم اعمال سابقش را نمیداند كه آیا صحیح است یا خیر؟
اعمال كسی كه مدتی را بدون تقلید گذرانده است در صورتی صحیح است كه:
الف) عمل او مطابق با احتیاط باشد.
ب) عمل او مطابق حكم واقعی شرعی باشد.
ج) عمل او مطابق نظر مرجعی باشد كه لازم بوده است از او تقلید كند و یا مطابق نظر مرجع تقلید فعلی او باشد. (توضیح المسائل دوازده مرجع ج1 , م14 و ص32 استفتائات مقام معظم رهبری,س7)
سوال: اگر كسی در عدالت اعلم شك داشته باشد آیا میتواند بر تقلید خود باقی بماند؟
خیر ـ یكی از شرایط مرجع تقلید عدالت میباشد كه انسان باید احراز عدالت كند، كه در غیر این صورت نمیتواند تقلید كند. بله، اگر پس از احراز عدالت شك در بقاء عدالت داشته باشد، لازم نیست به شك اعتنا كند و میتواند تقلید را ادامه دهد. (بخش استفتائات سایت اندیشه قم)
سوال: پسران و دختران از چه سالی مكلف میشوند و خود را برای تقلید آماده میكنند؟
سن بلوغ پسران 15 سال قمری است یعنی از 15 سال شمسی 163 روز و 6 ساعت كمتر است و سن بلوغ دختران 9 سال قمری است یعنی از 9 سال شمسی 97 روز و 22 ساعت و 48 دقیقه كمتر است. (جامع المسائل آیة الله فاضل لنکرانی ره)
سوال: فردی كه قبل از رسیدن به سن تكلیف برابر فتوای امام ـ ره ـ عمل مینموده و در زمان رسیدن به سن تكلیف امام ـ رحمه الله ـ ارتحال فرمودند آیا میتواند از امام تقلید كند یا خیر؟
بنابر نظر مقام معظم رهبری اگر تقلید شخص غیر بالغ از مجتهد جامع الشرایط به نحو صحیح محقق شده باشد تقلید وی در زمان حیات مجتهد برای باقی ماندن بعد از بلوغ بر تقلید همان مجتهد بعد از فوتش كافی است. (توضیح المسائل دوازده مرجع, ص34, س21, فتوای مقام معظم رهبری)
سوال: آیا انسان میتواند در نماز و روز مقلد دو مرجع باشد، به این معنی كه نمازش را در محل كار شكسته بخواند و روزهاش را به فتوای مرجع دیگر بگیرد؟
با علم به اینكه یكی از دو فتوا صحیح نیست، نمیتواند به این دو فتوا عمل كند و باید تقلید از اعلم یا محتمل الاعلمیه نماید و اگر ممكن نیست به فتوای یكی عمل كند. (استفتائات جدید امام خمینی(ره),ج1,س9)
سوال: آیا بقاء بر تقلید میت اعلم جایز است؟ در صورت جواز، نسبت به مسائل مستحدثه كه نمیتوان نظر مجتهد را راجع به آن به دست آورد چگونه باید عمل كرد؟
اشكال ندارد و نسبت به مسائلی كه فتوای میت معلوم نیست باید از حیّ اعلم تقلید كند. ولی در هر صورت در این زمینه آراء مختلف است. .(استفتائات جدید امام خمینی(ره), ج1,س20)
سوال: زن شوهردار چگونه باید تقلید كند و آیا میتواند مجتهد دیگری داشته باشد و اگر میتواند منافاتی با لزوم اطاعت زن از شوهر دارد یا خیر؟
زن در تقلید مستقل است ولی در امور زناشویی باید از شوهر اطاعت كند و بدون اجازه شوهر نمیتواند از منزل خارج شود. .(استفتائات جدید امام خمینی(ره), ج1,س25)
فرآوری: آمنه اسفندیاری
بخش احکام اسلامی تبیان
منبع: سایت اندیشه قم