شرایط تغییر مرجع تقلید

در ادامه مباحث مربوط به تقلید در مقاله قبل در این نوشتار به بحث در مورد ادله آن می پردازیم:

فقها بدون استثنا تقلید را جایز می‌دانند و ادله‌ای برای آن اقامه كرده‌اند، كه به آنها اشاره می‌شود:

دلیل اول: فطرت

مرحوم آخوند خراسانی می‌فرماید:

«تقلید و رجوع جاهل به عالم یك امر بدیهی و فطری است كه احتیاج به دلیل ندارد.»[2]

دلیل دوم: قرآن

در قرآن هم آیاتی است كه مسأله تقلید و جواز آن را می‌رساند، آیاتی مثل آیه «نفر» كه می‌فرماید: «سزاوار نیست كه تمامی مۆمنین كوچ كنند و باید از هر فرقه‌ای چند نفر برای تفقه در دین بروند و پس از كسب معارف، مردم را انذار كنند. باشد كه از لغزش و انحراف دوری نمایند».[3] این آیه دلالت می‌كند كه وقتی فقیه انذار می‌نموده و حكم شرعی را بیان می‌نماید، بر مردم لازم است كه از او پیروی كرده و به دستورات دین كه از طریق عالم دینی به آنها منتقل می‌شود، عمل نمایند.

دلیل سوم: روایات

یكی دیگر از ادله تقلید، روایات اهل بیت ـ علیهم السّلام ـ می‌باشد كه اظهر روایات در این زمینه، روایت اسحاق بن یعقوب می‌باشد: «... و امّا الحوادث الواقعه فارجعوا فیها الی رواه حدیثنا...»؛[4] یعنی نسبت به حوادثی كه رخ خواهد داد، به فقهاء و راویان احادیث ما مراجعه نمایید.

این حدیث و احادیث فراوان دیگری كه امر به مراجعه به فقهاء و عالمان شیعه می‌نماید بیانگر لزوم تقلید و سۆال از مسایل شرعی و انجام واجبات و تكالیف دینی با پیروی از عالمان دینی است.

دلیل چهارم: عقل

یكی دیگر از دلایل تقلید، عقل می‌باشد كه مرحوم شیخ محمد حسین اصفهانی، دلیل عقلی را چنین بیان نموده است: بعد از پذیرفتن مبدأ هستی و ارسال انبیاء و این كه بندگان خدا بی‌هدف آفریده نشده‌اند، عقل اقرار می‌كند كه اطاعت از خدا ضروری و نافرمانی او موجب خروج از بندگی است و كیفیت اطاعت احكام الهی مبتنی بر علم به احكام است و این علم یا از طریق شنیدن سخن معصوم ـ علیه السّلام ـ و یا به اجتهاد و یا با تقلید حاصل می‌شود، راه اول برای مردم زمان غیبت ممكن نیست و راه دوم برای عموم مردم میسر نیست، پس عقل حكم می‌كند كه باید تقلید كرد.[5] (به مجتهد رجوع نمود)

بعد از این مقدمه چند پرسش و پاسخ را در این رابطه مطرح می کنیم:

جواب: اگر یقین به اعلمیت مجتهدی پیدا كردید باید از او تقلید نمائید و چنانچه یقین به اعلمیت مجتهد خاصی پیدا نشد با احتمال اعلمیت هم می‌توان تقلید نمود و چنانچه بعداً یقین به اعلمیت مجتهد دیگری پیدا شد عدول مانعی ندارد. (توضیح المسائل امام خمینی(ره), م4)

عدول از مرجع تقلید زنده به مرجع تقلید زنده دیگر در صورتی كه مرجع دوم اعلم باشد، لازم است و اگر مرجع دوم اعلم نباشد خلاف احتیاط وجوبی و به نظر برخی از فقهاء جایز نیست هر چند برخی عدول به مساوی را جایز می‌دانند. (بخش استفتائات سایت اندیشه قم)

اگر مرجع تقلید شما در مسأله‌ی نماز و روزه دانشجو احتیاط نموده و فتوا نداده باشد می‌توانید در این مسأله‌ی احتیاطی به مرجع دیگری رجوع نمائید و همچنین است اگر مرجع تقلید شما و مرجع دیگری از حیث اعلمیت مساوی باشند در بعضی از مسائل عمل نكرده می‌توانید از مرجع دوم تقلید نمائید. (توضیح المسائل امام خمینی(ره), م2 و استفتائات جدید امام خمینی(ره), ج1,س8)

پی نوشتها:

[1] . وسائل الشیعه، ج 27، ص 24، كتاب القضاء، باب 4، حدیث 11.

[2] . كفایه الاصول، ص 539.

[3] . توبه، 122.

[4] . وسائل الشیعه، ج 27، ص 14، حدیث 9.

[5] . بحوث فی الاصول، بحث اجتهاد و تقلید.

منبع: سایت اندیشه قم