فن کلیدی در موفقیت تبلیغ

همان كسانی كه پیام‌های خدا را ابلاغ می كنند و از او می ترسند و از هیچ كس جز خدا بیم ندارند. و خدا برای حسابرسی كفایت می كند.

هر عملی آداب خاص خود را دارد که برای بهتر انجام دادن آن عمل باید رعایت گردد.

تبلیغ نیز به عنوان مهم ترین وظیفه روحانیت و در عین حال کار بسیار حساس، آداب خاص خود را دارد. ائمه علیهم السلام همانطور که الگوی ما در همه زندگی هستند بهترین الگو در این راستا یعنی آداب تبلیغ می باشند.

"عن عبد السلام بن صالح الهروی قال: سمعت ابا الحسن الرضاعلیه السلام یقول: رحم الله عبدا احیا امرنا، فقلت له: فكیف یحیی امركم، قال علیه السلام: یتعلم علومنا ویعلمها الناس، فان الناس لو علموا محاسن كلامنا لا تبعونا"(٢)

"عبد السلام بن صالح هروی می‌گوید: از امام رضاعلیه السلام شنیدم كه فرمود: خداوند رحمت كند بنده‌ای را كه امر ما را زنده كند. گفتم: چگونه امر شما را زنده می‌كند؟ فرمود: علوم ما را فرا گرفته و به مردم یاد می‌دهد. به درستی كه اگر مردم خوبی‌های گفتار ما را بدانند، از ما پیروی می‌كنند.‌"

تبلیغی که با عنایت به سنت و سخن ائمه اطهار علیهم السلام انجام شود قطعا می تواند پیروی از ایشان را به همراه داشته باشد. کلام و کردار ایشان علاوه بر نورانیتی که در آن نهفته است، می تواند خود به تنهایی اثربخش بوده و مخاطب را در مسیر پیروی از خدا و اهل بیت علیهم السلام کمک کند.

باید به سخنان و رفتار و کردار ائمه علیهم السلام مراجعه کنیم تا ببینیم ایشان چه آدابی را در امر تبلیغ لازم و ضروری می دانند.

تبلیغ با توجه به اهمیتی که دارد باید به بهترین نحو انجام شود چرا که در غیر اینصورت می تواند اثر عکس داشته باشد و نه تنها فردی را به دین نزدیک نکند، بلکه اورا دور ساخته و موجبات بدگمانی او به دین و روحانیت را فراهم آورد.

لذا بر ما لازم است تا اصول تبلیغ و آداب آن را بدانیم و در سیره ائمه اطهار علیهم السلام جستجو کرده و آداب تبلیغ را بیابیم.

تبلیغ از بخش های متعددی تشکیل شده است که گفتار، رفتار، منش و علم مبلغ از جمله آن هاست.

اما گفتار مبلغ به عنوانی مهم ترین و معمول ترین رکن فرد مبلغ باید به طور جداگانه بررسی شود. در ادامه به بیان بعضی آداب تبلیغ کلامی از منظر ائمه علیهم السلام می پردازیم؛

1- شروع کلام با نام خدا

در باب اهمیت و فضیلت بسم الله و شروع کلام به آن احادیث و روایات بسیاری بیان شده است که به ذکر بعضی از ان ها اشاره می کنیم؛

رسول خدا صلی الله علیه و آله می‌فرماید: «قَالَ اللهُ تَبارَکَ‌و تَعالی کُلُّ‌أَمرٍ‌ذِی بَالٍ‌لا یُذکَرُ‌بسم الله فیه فَهُوَ أبتَرُ؛

خداوند متعال می‌فرماید: هر کار مهمی که در آن «بسم الله» ذکر نشود، بی‌فرجام است.»(٣)

تبلیغ دین یکی از مهم ترین کار هاست که نتیجه آن بسیار ارزشمند است و با توجه به حدیث فوق هر کار مهمی که بدون نام خدا شروع شود ابتر و بدون نتیجه باقی می ماند.

پس در تبلیغ کلامی و سخن تبلیغی باید شروع کلام با نام خداوند بوده تا نتیجه مطلوب حاصل گردد.

امام صادق علیه السلام فرمود:

"لا تدع بسم الله الرحمن الرحیم و ان کان بعده شعر"

بسم الله را رها نکنید حتی اگربخواهید بعد از آن شعر بخوانید.(٤)

تبلیغ دین با توجه به محتوایی که دارد و سر منشأ آنچه مبلغ در مورد اسلام می گوید وحی الهی است باید با نام خداوند آغاز شود. اما صادق علیه السلام در حدیث مذکور برای شعر خواندن هم توصیه می کنند به گفتن بسم الله، چه برسد به مسائل دینی و تبلیغی که خود رنگ و بوی الهی دارد.

اگر به قرآن نیز بنگریم می بینیم که هر سوره قرآن با بسم الله شروع می شود و این حکایت از این جمله عظیم دارد. خداوند برای رساندن سوره و پیام قرآنی خود به انسان، با بسم الله الرحمن الرحیم ذهن ها را متوجه می سازد.

بسم الله و بیان ذکر خدا در آغاز کلام موجب از بین رفتن مسائل و افکار دنیوی مخاطب شده و قلب او را برای شنیدن کلامی از خدا می کند.

مخاطبی که برای شنیدن کلام الهی و معارف دینی گوش به سخن مبلغ دین و روحانی حوزوی می دهد، خواطر و مشغولیات دنیوی زیادی در ذهن دارد که ابتدا باید حداقل کمی از آنها دور شود تا بتنواد قلبش را به طور کامل در اختیار این معارف دینی قرار دهد. لذا نام خدا و شروع به اسم الهی می تواند بهترین پل ارتباطی بین ذهن و قلب مخاطب و خداوند بوده و از طرفی همه ی پل های ارتباطی دنیوی را قطع کند.

پی نوشت ها:

(١)احزاب، 39

(٢) معانى الأخبار ، ص 180، ح 1.

(٣) تفسیر منسوب به امام حسن عسگری علیه السلام، ص95.

(٤)کلینی، الکافی، ج2، ص672.

منابع:

١.معانی الاخبار

٢.تفسیر منتسب به امام حسن عسکری علیه السلام

٣.اصول کافی

تهیه و فرآوری:احمد اولیایی-گروه حوزه علمیه تبیان