اجرام سرگردان: خرده سیارک‌ها
بین مدارهای دو سیاره ی بهرام و مشتری، هزاران خرده سنگ وجود دارند که دور خورشید می گردند. این سنگ های کوچک، سیارات خرد یا سیارک ها نامیده شده اند. سیارک ها بسیار کوچکند و اندازه های گوناگون دارند. نه شکل خاصی دارند و نه چندان پر جرم هستند. آن ها همانند سیب زمینی های سرگردانند.
حتی بزرگ ترین سیارک به قدری رنگ پریده است که با چشم قابل دیدن نیست و با تلسکوپ های کم و بیش بزرگ هم نمی توان بسیاری از آن ها را دید. از این رو اطلاعات ما در رابطه با آن ها کم است. اطلاعات مداری دقیق آن ها را نداریم و درباره ی شکل و اندازه ی آنها تقریبا هیچ چیز نمی دانیم. اما این خرده ریزها با گردش در مدارشان دور تا دور آسمان زمین را طی می کنند و گاه پیش می آید که در مسیرشان در آسمان از مقابل یک ستاره رد شوند. این زمان پدیده ای شبیه کسوف (گرفت) برای آن ستاره دور دست اتفاق می افتد که به آن اختفای سیارکی می گوییم.
اختفاهای سیارکی مهم اند چون جزء معدود روش هایی اند که به منجمان امکان می دهند یک سیارک را به طور مستقیم بررسی کنند. هر داده ای که از رصد یک اختفا به دست آورید بسیار با ارزش است حتی اگر داده شما ندیدن اختفا باشد.
منظومه ی شمسی در ابتدا دارای تخته سنگ های سیارک وار بوده که بیش تر آن ها روی هم انباشته شده وسیاره ها را به وجود آورده اند.
آن چه از آن باقی مانده، سیارک ها هستند که به صورت کمربندی بین مریخ و مشتری به گردش پرداخته اند. پایونیر10 اولین کاوشگر فضایی بود که از کمربند سیارک ها عبور کرد و به سوی مشتری پیش رفت. بعضی از این اجرام قطری به بزرگی 800 کیلومتر دارند و برخی دیگر کم تر از 5/1 کیلومتر هستند. سرس، نخستین سیارکی بود که در سال 1801 با قطری در حدود 1003 کیلومتر کشف شد. پالاس در سال 1802 با قطری معادل 608 کیلومتر و وستا در سال 1807 با قطری برابر 538 کیلومتر کشف شدند. نام را معمولا کاشف برمی گزیند. در آغاز نام های زنانه از اسطوره های یونان و روم انتخاب می شد. بسیاری هم نام دوستان، سگ ها وگربه های خود را برا ی سیاره ها انتخاب می کردند. مانند هی جی ئیا 405 کیلومتری و اوفروسین370 کیلومتری.
عده ی سیارک های شناخته شده بالغ بر ده ها هزار می شود که بسیاری از آن ها شکل های نامتعارفی دارند که ممکن است اجزا و قطعات سیاره ای باشند که بر اثر نیروی جاذبه ی سیاره ی مشتری از هم پاشیده شده باشد.
حضیض، یعنی نزدیک ترین نقطه ی مدار یک سیاره از خورشید. بعضی از سیارک ها مثل ارس، آلبرت و پروکیا در داخل مدار مریخ است و اوج، یعنی دورترین نقطه ی مدار یک سیاره از خورشید. بعضی از سیارک ها مثل هکتور،نستور و پاتروکلوس فراتر از مدار مشتری است.
سیارک ها نیز همگی مانند سیارات در مدارهایی مستقیم، یعنی در خلاف جهت حرکت عقربه های ساعت به دور خورشید می گردند. هزاران سیارک گروه تروژان حدود 60 درجه دورتر از مشتری در مدار این سیاره به دور خورشید در گردش هستند.
گروهی از اختر شناسان آمریکایی و فرانسوی هم به تازگی شواهد رصد جدیدی ارائه کرده اند که نشان می دهد منشا تروژان ها اصلاً کمربند کوییپر است که بعدها به مدار مشتری منتقل شده اند. اختر شناسان با تلسکوپ ده متری در هاوایی تنها تروژان دو تایی شناخته شده، یعنی پاترو کلوس را در پنج شب متوالی رصد کردند و توانستند نخستین محاسبات مستقیم چگالی سیارکهای تروژان را انجام دهند. نتایج به دست آمده از این قرار است که این اجسام بیش تر از یخ آب و پوششی از مواد مخلوط به غبار تشکیل شده اند که این ترکیب اصلی همان اجسام کوچک کمربند کوییپر است.
بخش کودک و نوجوان تبیان
منبع: هدهد
مطالب مرتبط:
