بررسی ویژگیهای رمانهای پرفروش

این که می گویند در ایران سرانه ی مطالعه پایین است، حرف تازه ای نیست. آمار و ارقام و پژوهش های دورانی، میدانی و ... این واقعیت تلخ را ثابت کرده اند. البته می بایست خوش بین هم بود که این سرانه در این چند سال اخیر به میزان قابل قبولی، رشد داشته است، اما رشدی اندک ...میزان مطالعه با آثار پرفروش رابطه ای علی و معلولی بر قرار است.هر چه این رابطه محکم ونزدیک باشد،خروجی کار بهتر ومطلوب تر خواهد بود.

 «بررسی ویژگی های رمان پرفروش»

موضوع رمان چه باشد؟ (subject)

این که رمان بر پایه و محور چه  اساسی ترسیم و بنا شده باشد و محور اصلی رمان«چه چیزی باشد»، بسیار مهم است. نویسنده ممکن است برای پیدا کردن تم اصلی رمان، ماه ها و مدت ها فکر و کنکاش و طرح ها و ایده‌ها و موضوعات مختلفی را پیدا کند. اما نکته ی مهم، وسواس و حساسیت فراوان و دقت و توجه رمان نویس به انتخاب موضوعاتی است که خلاقه و نوآور و تازه باشد.

هر چه موضوع رمان، امروزی تر، متناسب با دنیای مخاطب و نیز از جذابیت و گیرایی و کشش برخوردار باشد، می تواند، در مخاطب تأثیر بسیار بگذارد.

آن چه که نویسنده، به دنبال آن است، چیزی است که تا به حال در خصوص آن نوشته نشده و هنوز در ابهام و گم بودگی قرار گرفته. او با کشف و یافتن موضوع ذهن دنیای انسان معاصر، تلاش می کند لایه ای از ابهام و پوشیدگی دنیایش را باز و کشف نماید، زیرا انسان موجودی بسیار پیچیده است.

موضوعی که نویسنده انتخاب کرده باشد، ((چگونه)) نوشته و پرداخته شده باشد؟

نویسنده بعد از پیدا کردن موضوعی مناسب با نحوه ی پردازش آن و چگونگی نوشتن رمان ارتباط نزدیک ومنطبق برقرار می کند،تا پردازش هنرمندانه و خلاق بر موضوع جذاب و تازه به خوبی انجام پذیرد واگر غیر از این باشد،حاصل، رمانی کسل کننده، فرّار و خسته کننده و مخاطب گریز خواهد شد.نویسنده می بایست به گونه ای موضوع را پردازش نمایدکه مخاطب به راحتی با متن اثر ارتباط برقرار و آن را تا آخر پی گیری و دنبال کند.

 موارد مهم در چگونه نوشتن رمان را می توان این گونه بر شمرد:

- رعایت تکنیک و اصول ساختاری رمان

- نثر موفق، قدرت مند، اثرگذار و سالم

- زنده و جذاب بودن زبان نوشتاری

1- عنوان (name):

«خواندنِ عنوان داستان ها مستم می کند» کافکا «عنوان را به حق ویترین کتاب دانسته اند1» یا به تعبیری دروازه ی ورود به اندیشه های نویسنده است.برای این که بتواند مخاطب را به سوی اثر خود جذب و ماحصل کارش را به او عرضه کند، می بایست بسیار تلاش کند تا هوش مندانه، آگاهانه و با رعایت اصول انتخاب اسم، عنوانی را پیدا کند که به قول((کافکا)) خواننده را مست نماید. تازگی،داشتن لحن خوش و گیرا و تفکرانگیزبودن و مرتبط با محتوا و به گونه ای که موضوع را لو ندهد، می‌تواند نقش مهمی در ماندگاری اثر در ذهن مخاطب بگذارد.

البته به قول «کنستانتین پائوتوفسکی» (نویسنده ی روسی):یافتن عنوان خوب برای داستان، امری است [حقیقتاً] دشوار.

2- زبان رمان (Language):

یکی از عناصر مهم تشکیل دهنده ی رمان و داستان کوتاه زبان است. ابزار اصلی نویسنده کلمه است. هر چه قدر این ابزار، غنی، سالم، زیبا، زنده، صحیح و از سلامت ساختار و از پختگی کامل و لازم برخوردار باشد، خواننده بهتر می تواند با محتوا و متن اصلی ارتباط برقرار کند.زبانی که نویسنده آن را در رمانش به کار می برد، می بایست معرف و مشخص کننده ی هویت فرهنگی جامعه باشد و بر اعتلا و غنای فرهنگ اجتماعش بیفزاید.

3- حوادث:

رمانی خواندنی، جذاب، پرکشش و گیراست که از حوادث مقدور، بهره مند باشد. بدون شک، حادثه خود دستخوش جذب و کشش است. طراحی حادثه در رمان، هوش سرشار و توان تحلیل علت و معلولی و قدرت تخیل و تجزیه و علت یابی بسیار برای نویسنده می خواهد. نویسنده ای رمانی پر فروش می‌نویسدکه در لابه لای سطرها و فصل های رمان،حادثه های جذاب  پنهان کرده باشد تا لذت خوانش صد چندان شود.

4- شخصیت پردازی (Characterzation):

«شخصیت چیست؟ جز آن چه[که] حادثه یقین می کند؟ حادثه چیست؟ جز نشان دادن شخصیت؟» هنری جیمز.

شخصیت های رمان، همگی فرمانبران و مجریان اوامر و دستورات نویسنده اند که نویسنده به بعضی ها اختیار تام (شخصیت اصلی) داده و دیگران هم به تناسب نقش و جایگاه در پیش برد اهداف رمان نویس، فعالیت می کنند.(شخصیت های فرعی).

نویسندگان خلاق و اندیشمند، با طراحی رفتار،گفتگو، کنش ها و واکنش ها، جدل برای شخصیت ها و تبدیل آن ها به شخصیت های ساده (Flat) و کامل (Round) رمان را به گونه ای تنظیم می کند و بار اجرای رفتارهای انسانی را چنان بر دوش آن ها می گذارد که حاصلش جذب خواننده و همراهی او با شخصیت ها می شود تا رمان پرخواننده، جذاب باشد.

نویسنده با شگردهایی که دارد، اهداف و اندیشه های خود را از زبان شخصیت ها جاری می کند. البته نبایست از یاد برد که:

«درطول تاریخ، ادبیات داستانی شخصیت هایی را آفریده است،که الگو و سرمشق توده ها بوده اند.توده ها در هنگام درد و تنهایی با شخصیت های داستانی یکی شده اند. از لذت شان، لذت برده اند و از اندوه شان، اندوهگین شده اند. از دلاوری شان در هنگام سختی آموخته اند و از امیدشان در شب های تیرگی زندگی روشنی گرفته اند2»

5- گفتگو (Dialogue):

گفتگو در رمان می بایست از چنان قدرت جذب و توجه انگاری برخوردار باشد که خواننده،خود را به عنوان کسی که مشغول صحبت با شخصیت های رمان است، بپندارد. رمانی موفق و مخاطب پسند که عنصر گفتگو ، با زبانی استوار و محکم، بیان شده و برای خواننده قابل باور و پذیرش باشد.

گفتگوی میان شخصیت های رمان، می بایست ضمن داشتن تناسب،از ساختار ادبی و تکنیکی مناسب با کل رمان هم برخوردار و اصول دستوری هم در آن رعایت شده باشد. توجه به جایگاه های شخصیت ها در رمان نیز می بایست مد نظر رمان نویس  قرار گیرد. نکته ی کلیدی در گفتگوها که کشش و گیرایی را در خواننده تقویت نماید، داشتن «جدل» است.

6- فضا(Atmosphere):

قدرت طراحی، معماری و ساختمان سازی نویسنده می بایست چنان باشد که اسکلت و طراحی جذاب و زیبایی را پی ریزی نموده باشد و رمان را در آن معماری و طرح بنا نموده باشد.رمان نویس، معمار هم هست. منتهی معمار کلمات و سازنده فضایی که قرار است نویسنده مخاطب و شخصیت های رمان، در یک زمان مشخص در کنار هم قرار دهد تا نفس بکشند و با هم حرکت کنند.

رمانی ماندگار و جذاب و پرفروش است که دارای فضاهایی تأثیرگذار، خلاق و برطرف کننده حس کنجکاوی و نوجویی مخاطب باشد.

7- نثر رمان (Prose):

رمان نویس در مقابل ادبیات ملی سرزمینش وظیفه و تعهد دارد. هر کلمه و جمله ای که او می آفریند، بر صفحات کتاب ادبیات ملی می افزاید. او می بایست پاسداری امین،جدی، دلسوز،خلاق و متعهد به زبان و ادب فارسی باشد و تلاش نماید کلمات و جملاتی را در رمان به کار ببرد، ضمن تقویت حس لذت خوانش در خواننده، دایره و مخزن لغات و کلمات خواننده را هم پرحجم کند و گسترش دهد. نثر رمان، رابطه ی قوی میان میزان قدرت مندی قلم و تسلط رمان نویس بر واژه گان واصطلاحات وکلمه سازی دارد، از همین عناصر می توان به توان مندی و اثر بخشی رمان و قدرت اعجاز رمانش بر مخاطب، پی برد.

8-تعلیق (Suspense):

اثری در ذهن و اندیشه ی مخاطب باقی خواهد ماند که خواننده برای رسیدن به پایان (Ending) آن، شوق و هیجان زیاد داشته باشد،که در نهایت و پایان چه اتفاقی خواهد افتاد و حادثه ای که آن را دنبال می کند، به چه سرانجامی خواهد رسید، گام به گام با نویسنده حرکت کند.

نویسنده هم می بایست تعلیق را به گونه ای تنظیم و طراحی و اجرا نماید که تا آخرین سطر و پاراگراف رمان، حس کنجکاوی خواننده را هم چنان برانگیخته شده و لذت کشف و شهود و تلاش برای زودتر رسیدن به انتهای رمان؛ هم چنان برقرار باشد.

و در نهایت...

9- طرح روی جلد:

به قول موریس سنداک «وظیفه ی تصویرگر و طراح جلد، گسترش معنا و روشن فکری است». «تصویر روی جلد» ارتباط عمیقی با «عنوان» رمان دارد. اگر متن و عنوان روی جلد و کتاب قابل ترجمه باشد، تصویر روی جلد، ابداً نیازی به ترجمه ندارد، زیرا به راحتی و امکان ،هویت دنیای رمان را بر روی جلد به زبان رنگ و طرح و تکنیک و تصویر، فریاد می زند.

تصاویری که قدرت اثرگذاری مستقیم و مۆثر بر مخاطب دارد. هرگاه با عنوانی زیبا و جذاب همراه شود، بی شک، مخاطب را به سوی خود می کشاند.بسیاری از رمان های پرفروش، مدیون عنوان های جذاب و تصاویر زیبا و دوست داشتنی بوده اند.

پی نوشت:

1- رجبعلی،باقر(1381)،راهنمای داستان نویسی جوان،کتاب نیستان، تهران.

2- محمدی،محمدهادی (1387)،روش شناسی نفد و ادبیات کودکان،انتشارات سروش تهران، چاپ اول.

منبع: خبرگزاری هنر (آرتنا) - مرتضی حاتمی