شفاعت در قیامت برای همه نافع نیست

شفاعت به معنای تقویت و نیرو بخشیدن به شخص ضعیف است و شفیع به کسی گفته می‌شود که نیازمند را کمک کند و او را به اعتدال و عدم نیازمندی برساند.

شفاعت در قیامت برای همه نافع نیست

... یَوْمٌ لاَّ بَیْعٌ فِیهِ وَلاَ خُلَّةٌ وَلاَ شَفَاعَةٌ .. :

قیامت جایی برای كسب و به دست آوردن نیست، جایی برای خرید و فروش نیست، جایی برای فدیه دادن نیست، جایی برای دوست یابی و دوست بازی نیست.

قرآن درباره شفاعت اوّل به عنوان نفی جنس می فرماید: (وَلا شَفَاعَةٌ) یعنی در قیامت شفاعت نیست. بعد فرمود: شفاعت به حال او نافع نیست.

معلوم می‌شود شفاعتی هست ولی عده ای نمی‌توانند از آن استفاده كنند.

در ادامه می فرماید: برای استفاده از این شفاعت باید خداوند اذن بدهد.

شخصی می‌تواند شفیع باشد كه مالك عهد باشد، شخصی می‌تواند مشفوع له باشد كه دینش مرتضیٰ باشد، یعنی مسلمان بمیرد.

حل مسأله شفاعت

قرآن درباره شفاعت در چندین بخش آهسته آهسته مسأله را حل كرد، ثابت كرد كه شفاعت در قیامت حقّ لاریب فیه است، نه تنها نیست بلكه امری است .

در آیات دیگر فرمود: (فَمَا تَنفَعُهُمْ شَفَاعَةُ الشَّافِعِینَ) ؛ (پس آنها را شفاعت شفیعان سودى نخواهد بخشید.)(48 ، مدّثر) از این آیه قرآن فهمیده می شود که در قیامت خیلی از افراد از دیگران شفاعت می کنند ؛ ملائكه شفاعت می‌كنند، اولیاء الٰهی شفاعت می‌كنند، أنبیاء شفاعت می‌كنند و امثال این ها . خیلی‌ها شافعین‌اند، ولی به حال بعضی نافع نیست.

هیچ شفیعی بالاتر از توبه نیست

از طرفی به ما فرمودند: «لاشفیع أنجح من التوبة» (نهج البلاغه، ج3، ص 242)

هیچ شفیعی بالاتر از توبه نیست كه انسان با شفاعت توبه بمیرد. از آن طرف هم فرمودند: یأس به خود راه ندهید چرا که «و آخر من یشفع أرحم الرّاحمین»

چه کسانی شفاعت می شوند؟

شرایط شفاعت شوندگان

تربیت دینى اقتضا می کند اشخاصى که درباره آنها شفاعت می شود معین نباشند، بلکه به صورت مبهم بیان شوند، [المیزان، ج 1، ص 159] چنان که قرآن کریم نیز اشخاص شفاعت شونده را تعیین نکرده، بلکه اوصاف و ویژگی های آنها را بیان نموده است و مى‏فرماید: "كُلُّ نَفْسٍ بِمَا كَسَبَتْ رَهِینَةٌ ، إِلَّا أَصْحَابَ الْیَمِینِ ، فِی جَنَّاتٍ یَتَسَاءلُونَ ، عَنِ الْمُجْرِمِینَ ، مَا سَلَكَكُمْ فِی سَقَرَ ، قَالُوا لَمْ نَكُ مِنَ الْمُصَلِّینَ ، وَلَمْ نَكُ نُطْعِمُ الْمِسْكِینَ ، وَكُنَّا نَخُوضُ مَعَ الْخَائِضِینَ ، وَكُنَّا نُكَذِّبُ بِیَوْمِ الدِّینِ ، حَتَّى أَتَانَا الْیَقِینُ ،فَمَا تَنفَعُهُمْ شَفَاعَةُ الشَّافِعِینَ:

هر كس در گرو كسب خویش است (هر نفسى در برابر واجباتى كه باید كسب كند، و محرماتى كه كسب نموده در گرو است و چون اول را داد و دوم را زدود رها مى‏شود) ،مگر اصحاب یمین (دست راستیان صالح كه از گرو خارج شده‏اند)،كه در بهشت‏ها و باغ‏ها به سر برده، از یكدیگر مى‏پرسند، از حال گنهكاران، (سپس به آنها متوجه شده مى‏گویند) چه چیز شما را به دوزخ درآورد ،گویند: ما از نمازگزاران نبودیم ،و به فقیر و تهیدست طعام نمى‏دادیم ،و با اهل باطل (در كارها و گفتارهاى بیهوده) غور مى‏كردیم ،و روز جزا را تكذیب و انكار مى‏كردیم ، تا آنكه مرگ ما فرا رسید ،پس آنها را شفاعت شفیعان سودى نخواهد بخشید ". [مدثر، 48- 38]

این آیه مى‏فرماید: اهل دوزخ به خاطر داشتن این چهار صفت؛ یعنى ترک نماز، ترک انفاق در راه خدا، فرو رفتگى در دنیا و تکذیب روز حساب، دوزخى شده‏اند. این چهار صفت (رذیله) امورى هستند که ارکان دین را منهدم می سازند.

بر عکس اقامه نماز، انفاق، ترک دنیا و اعتقاد به قیامت، دین خدا را به پا می دارند؛ چون دینداری عبارت است از اقتدا به هادیانى که خود معصوم و طاهر باشند، و این نمی شود، مگر به این که از دل بستن به زمین و زیورهاى فریبنده آن دورى کنند، و به سوى دیدار خدا روى آورند که اگر این دو صفت محقق شود، هم از (خوض با خائضین) اجتناب شده، و هم از (تُکَذِّبُ بِیَوْمِ الدِّینِ)

لازمه این دو صفت توجه به سوى خدا و سعى در رفع حوائج جامعه است که به عبارتى دیگر می توان از اوّلى به نماز و از دومى به انفاق در راه خدا تعبیر کرد.

کسانی که لایق شفاعت شدن هستند

کسى لیاقت شفاعت شدن را دارد که دارای شرایط زیر باشد:

1. ایمان راستین به خدا و انبیاء الهى و روز رستاخیز و آنچه خدا بر پیامبرانش نازل فرموده، داشته باشد؛ چون در آیاتى از قرآن است کـه وقـتـى از کـافران و مشرکان سۆال شوند که چرا در دوزخ گرفتار شدید؟ می گویند : "فَمَا لَنَا مِن شَافِعِینَ : پس (امروز) براى ما هیچ شفاعت‏كننده‏اى نیست."[شعراء، 100]

بنابر این آیه کفار قابلیت شفاعت را ندارند. در سوره انبیاء آیه 28 می خوانیم: "... و آنها جز براى كسى كه خدا (عقاید) او را پسندیده شفاعت نمى‏كنند ،... ؛ ... وَلَا یَشْفَعُونَ إِلَّا لِمَنِ ارْتَضَى ... .از حضرت رضا (علیه السلام) تفسیر این آیه را پرسیدند. امام فرمودند: "مقصود پسندیدگی در امر دین است".

بنابراین، شفاعت مخصوص افراد گناهکار است به شرط آن که در عقیده و دین خود مورد رضایت باشند و معاندان و ناصبان و منکران از آن محروم اند.

2. افرادی که ایمان به حقانیت شفاعت داشته باشند. رسول اکرم (صلی الله علیه وآله) می فرمایند: "خدا کسى را که ایمان به شفاعت من ندارد، مشمول شفاعت من قرار نمى دهد". ["مَنْ لَمْ یُۆْمِنْ بِشَفَاعَتِی فَلَا أَنَالَهُ اللَّهُ شَفَاعَتِی". بحارالأنوار ، ج 8، ص 34]

3و 4. کسانی که اهل نماز و کمک به فقرا باشند.

چنانچه در سوره مدثر [مدثر، 48- 40] علت به دوزخ رفتن مجرمان را، ترک نماز و کمک نکردن به فقرا و تکذیب روز جزا مى شمارد.

حـضـرت صادق (علیه السلام) فرمودند: "به شفاعت ما نمی رسد هر آن کس که نماز را سبک بشمارد". ["إِنَّ شَفَاعَتَنَا لَا تَنَالُ مُسْتَخِفّاً بِالصَّلَاةِ". وسائل‏الشیعة، ج 4، ص 25]

به هر حال شفاعت یک موضوع مطلق نیست، بلکه دارای قیود و شرایطی است - هم درباره گناه و جرم، و هم در جهت شفاعت کننده و هم در جهت شفاعت شونده -. کسانی که معتقد به این اصل هستند برای این که از این فرصت گرانبها استفاده کنند و مشمول شفاعت قرار بگیرند، ناگزیرند که شرایط آن را فراهم سازند و از گناهانی نظیر ظلم و شرک و ... که مشمول شفاعت نمی شود، دوری کنند و یا رفتار خود را طوری تنظیم کنند که مورد عنایات شفاعت کنندگان قرار بگیرند.

منبع: بیانات آیت الله جوادی آملی ،خبرگزاری فارس