ضرورت روش های فعال تدریس
براساس مبانی نظری روش های فعال تدریس می توان گفت تدریس فعال، تدریسی است كه در آن رخدادهای آموزشی به صورت تعامل های علمی، عاطفی و اجتماعی اتفاق می افتد. در تدریس فعال و تعاملی علاوه بر توجه به كسب اطلاعات و مهارت ها، به فرایند تفكر واهداف اجتماعی آموزش تاكید فراوان شده است. نظریه پردازان تدریس تعاملی براین باورند كه كه مهارت های مهم زندگی از طریق تجارب تعاملی تقویت می شود.دراین بخش به برخی از ویژگی های روش های تدریس فعال كه ضرورت استفاده از این روش ها را نمایان می سازند اشاره می گردد:
1- در روش های فعال تدریس یادگیری عبارت است از تغییرات تجربه بر اثر رفتار یادگیرنده و كسب ساخت جدیدی از عملیات ذهنی. در این روش ها یادگیری تابع تحول ذهنی كودك است. و تحول روانی توضیح دهنده یادگیری است .(كریمی،1373)
2- یادگیری در روش های فعال تدریس بر پایه اكتشاف و استقرار است. ولذا در این روش ها چگونه یادگرفتن مهم تر از چه چیز یادگرفتن است. در روش های تعاملی دانش آموزان روش یادگرفتن را نیز یاد می گیرند.
3- ماهیت یادگیری، تعاملی است خلاق كه بدون وقفه بین دانش آموز وموقعیت آموزشی در جریان است. همان طور كه پیاژه نشان داد، بیش تر آموخته های مهم ما حاصل تعامل با دیگران است. در روش های فعال تدریس آن چه دانش آموزان انجام می دهد، سبب یادگیری می شود. یادگیــرنده بر اثر تاثـیر خود بر محیــط و واكنش فعال در برابر عمل محیط به پیـشرفت دست می یابد .
4- معلمان فعالیت های یادگیری از طریق تعاملی را به گونه ای سازمان می دهند كه دانش آموزان حقیقتا به یكدیگر وابسته باشند و هیچ یك از اعضاء گروه نمی تواند موفق شود مگر این كه تمام اعضاء موفق شوند. شعار كلاس تعاملی و همیاری این است: یا همه نجات می یابیم یا همه غرق می شویم. (الیس و والن،1379)لذا در این روش ها جنبه های منفی رقابت دانش آموزان از بین می رود.
5- یادگیری واقعی در این روش ها عبارت است از فرایند تغییر دادن ادراكات جدید برای همخوان كردن آن ها با ساخت های شناختی فعلی از یك سو و تغییر دادن ساخت های شناختی برای همخوان كردن آن با ادراكات جدید.
6- یادگیرنده منبع اصلی تحول خویشتن است. یادگیری فعالیتی است كه از فراگیرنده سر می زند و دایما در حال تحول است. و لذا یادگیرنده هم تجربه را تغییر می دهد و هم خود را براساس تجربه تغییر می دهد.
7- فرایند یادگیری در زمان انجام دادن فعالیت دانش آموزان فرایندی خودگردان، خودفرمان، خودنظم جو و خودرهبر است.
8- در روش های فعال تدریس یادگیری از ثبات وپایداری بیشتری برخوردار است. دانش آموزان اغلب در سطوح بالاترحیطه شناختی درگیر می شوند. و اكتسابات یادگیرنده در عمق حیطه های عاطفی و رفتاری نیز رسوخ می كند. دیوید جانسون(1989) معتقد است: وقتی آن چه را فرامی گیرید برای دیگری توضیح دهید یادگیری شما بسیار بیشتر از زمانی است كه یادگیری فقط از طریق گوش كردن یا خواندن چیزی به تنهایی انجام می شود.
9- در تدریس تعاملی بیشتر بر انتخاب آزاد معیارهاوارزشها برای رسیدن به حقایق علمی-اجتماعی براساس فعالیتی مردم سالارانه تاكید می شود. لذا سه اصل آزادی، مسئولیت و انتخاب نقش اساسی در این روش ها بازی می كنند.(شعبانی،1382)
10- در تدریس فعال و تعاملی هدف كسب حقایق علمی از طریق تحقیق، تفكر، مباحثه واستدلال منطقی، اصلاح و تقویت درك وفهم مهارت های تفكر است. روش های تعاملی فرصت مناسبی برای یادگیرنده ها ایجاد می كنند، تا بتوانند بر تجربه های خود، بازتاب داشته باشند و در نتیجه، قادر شوند تا تضادهای بین فهم و درك های موجود خود را با تجربه های جدید، حل كنند و فهم و درك های بدیل را در نظر بگیرند.(لانیال لاكروكس،1383)
11- روش های تدریس فعال به اصلاح وتقویت مهارت های همكاری و احترام به اندیشه های دیگران، پرورش تفكر انتقادی و تحمل اندیشه های مخالف منتهی می گردد. وقتی دانش آموزان با ویژگی های مختلف در یك گروه كاری برای یك هدف مشترك كار می كنند، آن ها نسبت به یكدیگر علاقه واحترام پیدا می كنند. یادگیری از طریق همیاری از سویی باعث افزایش پذیرش اجتماعی افراد می شود وازسوی دیگر روابط دوستانه بین دانش آموزان را افزایش می دهد.(رابرت سالوین،1990)
12- یادگیری از طریق روش فعال در پرورش اعتماد به نفس دانش آموزان بسیار موثر است. دانش آموزان موفقیت ها وحمایت را در گروه تجربه می كنند و زمانی كه دانش آموزان دیگر از آن ها سئوال می پرسند و به مشاركت آن ها احتیاج دارند خود را با ارزش احساس می كنند.
13-همكوشی به وجود آمده در منظومه های مبتنی بر تشریك مساعی وتعامل بیش از محیط های مبتنی بر رقابت و فردگرایی ایجاد انگیزش می كند.دانش آموزان در این روش ها به منظور رضایت درونی فعال شده و كمتر به مشوق های معلمان وابسته می شوند.
14- مهارت های مهم زندگی نظیر صحبت كردن، گوش دادن،استدلال، و حل مساله از طریق تجارب تعاملی تقویت می شود. اگر ما برای مهارت های اجتماعی لازم، برای یادگیری و كار موثر ومفید با دیگران ارزش قایل هستیم، باید از طریق روش های تعاملی این مهارت های اجتماعی را آموزش دهیم و انگیزه استفاده از این مهارت ها را ایجاد كنیم.
15- حاصل مطالعات پژوهشی بسیاری نشانگر این امر است كه یادگیری از طریق همیاری نسبت به یادگیری انفرادی ویا رقابتی در افزایش موفقیت های تحصیلی كودكان به همراه رشد ادراك آن ها موثرتر بوده است.(دیوید جانسون،1989)درمقایسه با روش تدریس مستقیم، روش فراگیری از راه همیاری كمك موثری در بالا بردن درصد موفقیت دانش آموز و به خصوص بالابردن نمرات امتحان دارد.(كامیاب،1374)
16- از نظر دانش آموزان معلمی كه از شیوه های یادگیری از طریق همیاری در آموزش استفاده می كند منصف تر از معلمی است كه از این شیوه ها استفاده نمی كند. و این معلم را بیش تر دوست دارند. هم چنین وقتی معلم از گروه های همیار استفاده می كند مدرسه را بیش تر دوست دارند.(دیوید جانسون،1988)
17-استفاده اسلوب مند ومكرر از روش گروه های كوچك تاثیر مثبت عمیق بر فضای كلاس دارد،كلاس تبدیل به جامعه ای از یادگیرندگان می شود كه به صورت فعال باهم كار می كنند تا دانش ،صلاحیت ولذت افراد را بالا ببرند. (نیل دیویدسون،1990)
علاوه براین ویژگی ها به ده ها مورد دیگر نیزمی توان اشاره نمود. كه به منظور جلوگیری از اطاله كلام از ذكر آن ها اجتناب می گردد. روش های تدریس فعال و تعاملی بر رشد آگاهی های مربوط به فرایند مردم سالاری و برخی مهارت های شناختی از قبیل تفكر و تحلیل ارزش ها تاكید دارند.
تا امكان مشاركت در رفتارهای مردم سالارانه رافراهم كنند. در این روش ها سه وجه پویا و فعال كاوش، وحدت بخشیدن و تعالی در مركز ثقل فعالیت ها قرار دارند. و از تعامل این سه وجه دانش آموزان در یك فرایند فعال فكری به دانش و معرفت همراه با تعالی و ارزش می رسند. در چنین الگویی، یادگیری یك فرایند تعاملی بین دانش آموزان و محیط با غوطه ور شدن در تضادها و مسایل معما گونه است كلاس درس معمولا منعكس كننده كثرت گرایی، و بررسی آزادانه مسایل و مناظره و مباحثه درباره تضادهای گوناگون موجود است.
امید است کلیه همکاران محترم ومعلمان گرامی بتوانند با به کارگیری روش های فعال تدریس به دانش آموزان یاد دهند که چگونه یاد بگیرند. تا از این طریق موجبات فعال شدن دانش آموزان را فراهم نمایند.
