کلاف سردرگم زندگی

هر کس کاری را بدون شناخت انجام دهد، تباه کاری او بیشتر است از آنچه سامان می دهد.

شاید خیلی به این موضوع توجه نداشته باشیم، ولی ما در روز تعداد زیادی مسئله حل می‌کنیم. مسائل ریز و درشتی که در زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی گریبان‌گیر‌مان هستند. در واقع زندگی چیزی جز روند پیاپی مواجه شدن با مسایل و مشکلات و تلاش برای حل و فصل آنها نیست. ما ناگزیر هستیم برای هر یک از مسائل و مشکلاتی که در فعالیتهای مختلف زندگی اعم از تحصیلی، شغلی، اقتصادی و ... پیش می‌آید، راه‌حلی بیابیم. وقتی با موقعیتی روبرو می‌شوید که نمی‌توانید با اطلاعات و مهارت‌هایی که درآن لحظه در اختیار دارید به آن موقعیت پاسخ دهید،در واقع شما با مساله روبرو شده‌اید. البته مشکلات انسان ها با هم فرق می کند، مثلاً مشکل یکی مستاجری، مشکل دیگری بیماری و گاهی هم مشکلاتی چون فقر، اختلاف خانوادگی، طلاق و مرگ است. آنچه به شکل مشکل یا سختی زندگی تجربه می‌شود چهره واقعی و منطقی زندگی است و هنر زندگی در توانایی مقابله با مسائل و حل کردن یا کنار آمدن با مشکلات می‌باشد.

مهارت حل مساله رویکردی منظم و متوالی است که به فرد کمک می کند تا به طور موثری مسابل زندگی خود را حل کند.در واقع حل مسئله یک مهارت است که میزان این مهارت در افراد مختلف، عامل مهمی در تعیین کیفیت زندگی و موفقیت آنها در جنبه‌های مختلف زندگی اعم از فردی، تحصیلی، شغلی و اجتماعی است. مهم‌ترین فایده یادگیری مهارت حل مساله این است كه به فرد كمك می‌كند تا هنگام رویارویی با مشكلات راه‌حل‌های متعددی را جستجو كرده آنها را بررسی نموده و پس از تجزیه و تحلیل بهترین راه‌‌حل را انتخاب نماید. افرادی هستند که در برخورد با مسائل احساس ناتوانی می‌کنند ،چنین افرادی بیشتر به ناتوانایی های خود آگاهی دارند تا به نقاط قوتشان و باورهای آنان تعیین کننده ی رفتارشان خواهد بود . افرادی که هنگام مواجه شدن  با مشکلات دچار درماندگی می شوند، معمولاً تنها یک راه حل برای مشکلات دارند و هنگامی که این راه موثر نیست ، راه دیگری را امتحان نمی کنند.افرادی دیگر احساس می‌کنند قادر به حل مسائل خود هستند.نقاط قوت خود را باور دارند و مشکلات را به عنوان فرصتی برای یافتن توانمندی ها و برطرف نمودن ضعف های خود می‌دانند.

آموزش مهارت حل مساله، آموزش تفکر منطقی است به صورت منظم و گام به گام. این مهارت از چندین مرحله تشکیل شده است:

1. جهت گیری صحیح نسبت به مشکل و پذیرش مشکل:

بسیاری از افراد هنگامی که با مشکل یا مسئله ای روبه رو می شوند شروع به سرزنش خود می کنند معمولاً این افراد اعتقاد دارند که:

ـ انسان قوی در زندگی خود دچار مشکل نمی شود.

و یا مکرراً این سوال را در ذهن خود تکرار می کنند که چرا من؟؟؟

مشکلات یا بعضی از مشکلات را نمی توان حل کرد.

اما داشتن این قبیل  افکار و نگرش نسبت به مشکل نه تنها راه حلی پیش پایتان نخواهد گذاشت، بلکه بر عکس بیشتر انرژی و وقت شما را در این نقطه به هدر خواهد داد. و بدیهی است که با وجود استرس و نگرانی نمی‌توان انتظار برخورد مناسب با مشکلات را داشت. به همین دلیل این افراد معمولا در مواجهه با مسائل حالت انفعالی دارند و حتی قادر به حل اصولی ساده‌ترین مسائل نیز نیستند و اغلب از حل مسائلشان طفره میروند و آنها را به تعویق میاندازند .بنابراین وقتی با مشکلی مواجه می شوید، اولین قدم اتخاذ نگرش حل مساله و شناسایی خودگویی های منفی و مبارزه با آنها از طریق گفت و گوی درونی مثبت است.

2. تعریف دقیق مشکل یا مساله :

در مورد مساله خود فکر کنید و دریابید که مساله شما چیست؟

و پس از اینکه  توانستید به تعریفی از مساله  خود برسید،فکر کنید که چه عواملی باعث ایجاد آن شده است.

مساله را به صورت دقیق مشخص کنید.

برای تعریف مشکل به این 4 سوال توجه داشته باشید:

1-    مشکل چیست؟

2-    مشکل از چه زمانی ایجاد شده است؟

3-    مشکل در چه موقعیت مکانی و در کجا به وجود آمده است؟

4-    چه کسانی در ایجاد مشکل یا گسترش آن دخالت دارند؟

3. ارائه راه حل های متعدد و فراوان:

پس از آن که مشخص شد مشکل چیست، سپس، باید برای حل آن مشکل راه حل های متعدد و فراوان ارائه شود. در این مرحله از تکنیک «بارش ذهنی» استفاده می شود یعنی آن که فرد هرچه در ذهن دارد بدون سانسور و بدون این که به درست و غلط آن فکر کند، آنها را به روی کاغذ «می بارد». اعتقاد بر آن است کمیت  ، کیفیت  می آفریند یعنی افراد بتوانند بیست راه حل مطرح کنند حتی اگر پانزده راه حل مفید نباشد، پنج راه حل مفید برای او باقی می ماند اگر اولی، دومی، سومی و حتی چهارمی مفید نباشد راه حل پنجم مفید خواهد بود. بنابراین نباید در تولید و ارائه ایده خساست به خرج داد. حتی اگر برخی از ایده‌ها غیرمنطقی و غیرعملی به نظر برسند.

هر چه بتوانید راههای بیشتری، برای حل مشکل خود پیدا کنید، در حل مشکلات موفق تر خواهید بود.

4. ارزیابی راه حل ها

هنگامی که گروه یا فرد راه حل های زیادی بدست آورد با استفاده از تفکر نقاد شروع به ارزیابی آنها می کند. در این مرحله، لازم است از بین راه حل های فهرست شده، بهترین راه حل را انتخاب کنید. برای این کار از خود سوال کنید: اگر از این راه حل استفاده کنم چه اتفاقی خواهد افتاد و پیامد یا نتیجه آن چه خواهد بود؟

آیا انجام این راه حل خاص باعث ضرر یا دردسر من می شود؟

• آیا انجام این راه حل خاص باعث ضرر یا دردسر دیگری می شود؟

• آیا انجام این راه حل خاص باعث ضرر یا دردسر جامعه می شود؟

• آیا می توانم به خانواده یا نزدیکانم بگویم که چنین کاری کرده ام؟

• آیا عملی است؟

5. انتخاب و اجرای راه حل

پس از آن که راه حلی انتخاب شد مراحل اجرای آن باید روشن شود. بهترین راه حل هم اگر اجرا نشود فایده ای نخواهد داشت. بر ای اجرای درست راه حل انتخابی، به طور دقیق مشخص کنید که اجرای نقشه ی شما مستلزم چه چیزهایی است، چه کاری، کجا، چه موقع و توسط چه کسی باید انجام شود و چه موادی لازم است.

6. ارزیابی

اگر راهكار شما موفقیت‌آمیز بود چه بهتر، در غیر این صورت باید مراحل حل مساله را مجدد مرور كنید. معمولاً اشکال در آن است که یا صورت مساله را به خوبی تعریف نکرده است یا در طی زمان، مشکل تغییر یافته است و مشکل دیگری بر مشکلات فرد اضافه شده است.

شما باید پذیرای همه راه‌حل‌ها باشید و همیشه به خاطر داشته باشید كه یك مشكل‌گشا هستید.

به طور كلی می‌توان گفت عدم برخورد درست با مشكلات و عدم توانایی حل مساله ممكن است مشكل را پیچیده‌تر نماید. بنابراین به منظور افزایش سطح سلامت روان افراد و پیشگیری از آسیب‌های اجتماعی لازم است آموزش این مهارت مهم برای تمامی افراد در سنین مختلف در نظر گرفته شود تا با فراگیری آن توانایی لازم برای برخورد منطقی با مسائل را داشته باشیم.

منابع:

1-سایت کانون- نجمه اصغری

2-چگونه مسایل سازمان را حل کنیم- ادوارد آنتونی گیلبرت

3-جام جم- معصومه اسدی

4- مهارت حل مساله- جلال مرادی

5-سایت فرهنگی –آموزشی علامه طباطبایی- دکتر ربابه نوری

6-سایت معلم خلاق

7- مهارت حل مساله-  هسته مشاوره دانشگاه پیام نور قوچان