روحانی از طرف هاشمی می‌آید؟

با نزدیک شدن به روزهای انتخابات در حالی که کمتر از دو ماه به روز رای گیری باقی مانده است، هم چنان گمانه زنی ها درباره نامزدها و ائتلافها ادامه دارد. یکی از ویژگی های این دوره انتخابات تداوم برخی عدم شفافیتها درباره نامزدهای نهایی انتخابات و گرایشهای جناحی و حامیان آنها است. در شرایطی که هنوز نامزد نهایی ائتلاف پیشرفت(سه گانه) مشخص نشده است و هنوز سوگیری نهایی حامیان دولت و هم چنین طیف پایداری آشکار نشده است، گمانه زنی ها درباره کنش انتخاباتی اصلاح طلبان و هم چنین آیت الله هاشمی رفسنجانی ادامه دارد.

اما به نظر می رسد پنج شنبه هفته گذشته یک نقطه عطف در مشخص شدن آرایش انتخابات ریاست جمهوری یازدهم بود. این نقطه عطف نامزدی حجت الاسلام حسن روحانی در جمع حامیان و طرفدارانش بود که ترکیب اصلی آنها را برخی مدیران دولتهای سازندگی و اصلاحات و اعضای حزب اعتدال و توسعه تشکیل می دادند.

در واقع تحلیل گران سیاسی بر این باورند که آیت الله هاشمی رفسنجانی نهایتا تصمیم خود را درباره انتخابات ریاست جمهوری یازدهم گرفت و از میان تمام گزینه های موجود  ذیل نهایتا  یکی را انتخاب کرد:

1-شرکت به عنوان نامزد در انتخابات:  برخی از حامیان هاشمی بر این باور بودند که آمدن خود هاشمی بهنرین گزینه برای شرکت در انتخابات است.  هم هاشمی برای تایید صلاحیت مشکلی ندارد و هم از حمایت احتمالی اصلاح طلبان برخوردار خواهد شد. اما هاشمی  هم به خاطر سن و سال بالای خود (78 سال) و هم به علت تغییرات جدی در ساختار و فرهنگ سیاسی امروز ایران به نیکی می داند، انتخابات بسیار دشوار و غیر قابل پیش بینی ، پیش رو خواهد بود.

2- حمایت از سید محمد خاتمی : گزینه دوم حمایت رسمی و جدی از نامزدی خاتمی در انتخابات بود. اگرچه برخی تحلیلگران از احتمال جدی بروز مشکل در تایید صلاحیت آقای خاتمی صحبت می کردند، اما برخی با توجه به سخنان نوروزی رهبرمعظم انقلاب از وجود احتمال تایید صلاحیت وی   سخن می گفتند. اما به هر حال آمدن خاتمی به صحنه انتخابات مجددا سوالهایی را درباره حوادث تلخ پس از انتخابات سال 88 به میان می آورد که نه خاتمی و  طرف مقابل خواستار طرح مجدد آن نیست. به علاوه خاتمی درباره امکان رای آوری و هم چنین آینده  با فرض رییس جمهور شدن ابهامات و تردیداتی دارد که وی را به عدم نامزدی تشویق می نماید.

3-حمایت از یک گزینه رده دوم از حزب کارگزاران و یا مدیران دولت اصلاحات:  حزب کارگزاران سازندگی که حیات سیاسی خود را مدیون هاشمی هستند مرکب از مدیرانی می باشند که که هر دو دولت سازندگی و اصلاحات را تجربه کرده اند.  بسیاری از آنها در دولت اصلاحات اول حضور داشتند اما نهایتا  برخی از آنها توسط عناصر تندروی مشارکتی حذف شدند. برخی دیگر نیز با ماجراهای قضایی روبرو و برخی دیگر در دولت ماندگار شدند. به هر حال نامزدی یکی از آنها مانند محمد علی نجفی یا اسحاق جهانگیری که در حد میانه حامیان هاشمی و اصلاح طلبان بود از گزینه های دیگر پیش روی آیت الله هاشمی بود. علی رغم احتمال بالای تایید صلاحیت این افراد،  اما به علت عدم اجماع، تردیدهای خود این گزینه ها و احتمال پایین رای آوری این گزینه نیز به نظر می رسد، حذف شده است.

4-حسن روحانی گزینه ای خارج از مجموعه اصلاح طلبان: اگرچه برخی رسانه های اصولگرا می کوشند حساب آیت الله هاشمی رفسنجانی و اصلاح طلبان را کاملا یکی فرض کنند اما واقعیتهای سیاسی نشانگر این است که بین طیفهای افراطی اصلاحات و هاشمی که همواره شعار اعتدال و میانه روی می داده است، اختلافات جدی وجود دارد. ماجرای حملات رسانه ای روزنامه های دوم خردادی علیه هاشمی ، حذف نام هاشمی از لیست مشارکت در انتخابات مجلس ششم و نهایتا مشکلات شمارش ارا انتخابات تهران به ضرر هاشمی که با ابطال صندوقهایی از سوی شورای نگهبان روبرو شد و جایگاه هاشمی و حداد را در شمارش ارا کاملا جابجا کرد ،نشان دهنده این امر است که ناهمگونیهای جدی نیز میان آنها وجود دارد.

در همان ایام نیز حزب اعتدال و توسعه با محوریت حسن روحانی و با حمایت کامل از هاشمی ایجاد شد که گفتمان اعتدال را در برابر گفتمان تند و افراطی جبهه مشارکت و طیفهای رادیکال جبهه دوم خرداد مطرح نماید. اما عملا با انصراف هاشمی در آن انتخابات ، عملا این طیف در محاق سیاسی رفت. نهایتا در سال 84 بود که پس از تفرقه سیاسی اصلاح طلبان ، مشارکتی ها حمایت از معین، طیفی حمایت از کروبی  و خود خاتمی به ویژه  در مرحله دوم حمایت از هاشمی را در دستور کار قرار دادند.  البته حزب اعتدال و توسعه در انتخابات ریاست جمهوری 84 از هاشمی حمایت کرد و دبیرکل آن  نوبخت در مناظره ها به نمایندگی از هاشمی شرکت می جست.

در حال حاضر پس از انتخابات سال 88 و حوادث پس از آن ظرفیتهای سیاسی اصلاح طلبان کاهش چشمگیری یافته است . لذا هاشمی احتمالا به گذار از اصلاحات می اندیشد. در واقع ائتلاف سیاسی که مبتنی بر عملگرایی دو طرف بود هم اکنون با کاهش ظرفیت سیاسی اصلاح طلبان شکل جدیدی به خود می گیرد. به نظر می رسد آیت الله هاشمی تا این لحظه استراتژی "احیای میانه سیاسی" را   دنبال می کند که حسن روحانی نماد آن می باشد.

حرکت به سمت "میانه سیاسی" به این معناست که احتمالا هاشمی می کوشد با ایجاد فاصله با طیفهای تند اصلاحات، از طریق روحانی، گروههای معتدل و در چارچوب نظام اصلاحات، حزب کارگزاران به عنوان بال چپ و حزب اعتدال و توسعه به عنوان بال راست و حتی برخی اصولگرایان را در یک جبهه متمرکز ساخته و با طرح شعار اعتدال و آشتی ملی پا به عرصه انتخابات بگذارد.

حسن روحانی به عنوان فردی خارج از جبهه اصلاحات که سابقه همکاری طولانی با هاشمی دارد و به عنوان یک روحانی مجتهد و در عین حال حقوقدان عضو مجلس خبرگان رهبری است ، می تواند گزینه خوبی برای تحقق این مهم باشد . در واقع بر خلاف برخی رسانه های حامی هاشمی و یا اصلاحات که تلاش می کردند نشان دهند ارتباط جدی میان کاندیداتوری روحانی و هاشمی وجود ندارد اما مصاحبه یاسر هاشمی فرزند آیت الله هاشمی که از قضا خود در مراسم نامزدی روحانی حاضر بود نشان دهنده هماهنگی سیاسی این دو چهره است:

"آقای روحانی در چند مرحله با آقای هاشمی مشورت کرده‌اند و فکر می‌کنم اگر فضای انتخاباتی به همین شکل باقی بماند این مشورت‌ها تا زمان انتخابات هم ادامه پیدا کند. آقای روحانی درخصوص مسائلی چون ارتباط و همکاری با نیروهای شاخص، احزاب و گروه‌های سیاسی با آقای هاشمی مشورت کرده و همین‌طور جلساتی برای تنظیم برنامه‌های خود نیز در همین خصوص با آقای هاشمی داشته است".

آیا روحانی می تواند گزینه اصلاح طلبان باشد؟

اصلاح طلبان در این برهه کنونی هم چنان در تردیدهای جدی انتخاباتی به سر می برند. گروهی به دنبال نامزدی سیدمحمد خاتمی و گروهی به دنبال نامزدهایی چون عارف و طیفی نیز برنامه مشخصی برای انتخابات ندارند. اما  برخی مشاوران عملگرای این طیف به آنها توصیه کنند ، در انتخابات فعلی به جای معرفی نامزد از آقای روحانی حمایت کنند. اگرچه هیچ گاه روحانی اصلاح طلب نبوده و بر عکس عضو جامعه روحانیت مبارز نیز هست، اما سابقه همکاری او به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی در دوران اصلاحات که پلی میان رهبرمعظم انقلاب و دولت بود و هم چنین مواضع سیاسی وی در پرونده هسته ای او را به عنوان گزینه ای قابل قبول برای اصلاح طلبان بدل کرده است.  اگرچه هم چنان سخن از نامزدی عارف و شریعتمداری به گوش می رسد اما در صورت عدم نامزدی و یا انصراف آنها ، می توان حدس زد که ممکن است آنان برداشت کرده باشند که نظر آیت الله هاشمی و یا اجماع اطلاح طلبان بر عدم حضور آنها و حمایت از روحانی است.

حرف آخر:

اگرچه حسن روحانی که دارای ظرفیتهای سیاسی و انتخاباتی مانند اجتهاد،عضویت در مجلس خبرگان، سابقه در شورای امنیت ملی، داشتن دکترای حقوق و هم چنین پذیرش در میان برخی مدیران دولتهای اصلاحات و سازندگی است اما به نظر می رسد چالشهای جدی پیش روی داشته باشد. مثلا بسیاری از تحلیلگران بر این باورند روحانی میان توده مردم شناخته شده نیست و هم چنین دارای ظرفیت خوبی برای رای سازی و بسیج توده ها نمی باشد.

به علاوه طیفهای مقابل وی به ویژه میان اصولگرایان انتقادات جدی به مدیریت وی در پرونده هسته ای ایران در دوره اصلاحات و روند مذاکرات با کشورهای غربی دارند که به نظر می رسد امکان رای آوری وی را در میان حامیان اصولگرایان بسیار کاهش می دهد. نهایتا مردم ایران نشان داده اند در انتخابات نگاه به جلو آینده دارند و تکرار شعارها و شخصیتها برای آنها فاقد جذابیت است. آیا روحانی می تواند فراتر از تکرارها عمل کند؟