گذری در بازارهای تاریخی ایران(1)
در روزگاری دور که هنوز پاساژها و مراکز خرید چند طبقه، دنیای تجارت شهرها را به تسخیر خود در نیاورده بود، هر شهر برای خود بازاری داشت که مرکز تجاری و صنعتی آن شهر به شمار رفته و بخشهای مختلف شهر را به هم متصل میکرد.
بازارهای قدیم برای خود قوانین و شرایط خاصی داشت، راستههای مجزا و تیمچهها و حجرهها که به یکدیگر متصل میشدند و چهار سوقهای متعددی که بازار را برای خود به دنیایی پیچ در پیچ و سرشار از رنگ و صدا و زندگی تبدیل میکرد.
گاه اگر ناآشنایی وارد بازار میشد، ممکن بود در آن گم شده و ساعتها در راستههای مختلف آن به جستجوی کالای خود بگردد. هرچند ساختار آن بازارها در ظاهر، سردرگم و گیجکننده است، ولی وقتی به نظم و ساختار آن پی ببرید به راحتی میتوان در آن ساعتها جستجو کرد و لذت برد.
امروزه پس از گذشت قرنها از روزگار رونق بازارها، هنوز در بسیاری از شهرهای ایران و حتی سایر کشورهای شرقی، بازارهای قدیمی با گذشت سالیان طولانی پابرجا مانده و برقرار هستند و نقش مهمی در تجارت و بازرگانی شهرها بر عهده دارند. با دیدن این بازارهای قدیمی، علاوه بر در اختیار داشتن طیف گستردهای از مراکز عرضه کالا، با حس و حال شگفتانگیز و متفاوتی برای خرید رو به رو میشوید؛ حس و حالی که سبب شده این بازارها همچنان به حیات خود ادامه دهند.
بازار تهران
بازار تهران از معدود بازارهای سنتی ایران است که هنوز اهمیتی بسیار بالا در اقتصاد و بازرگانی کشور داشته و همچنان پر رونق و آباد است. برای دیدن کامل بازار تهران به زمانی بیشتر از یک روز نیاز است.
بازار تهران از سازههای مربوط به دوره قاجار به شمار رفته و بیش از 200 سال قدمت دارد. بخشهایی از این بازار سنتی به صورت پوشیده و بخشهایی از آن هم به صورت سر باز است و البته به دلیل الحاقاتی که در طول تاریخ به آن صورت گرفته، بازار تهران به صورت پیچ در پیچ است و برای کسانی که با آن آشنایی ندارند میتواند سردرگم کننده باشد.
بازار تهران حتی امروزه نیز ساختار سنتی و راستههای خود را حفظ کرده و از این نظر میتواند شرایط منحصر به فردی برای خریداران به وجود بیاورد، زیرا به دلیل رقابت و تجمع اعضای یک صنف در یک محل، امکان تهیه و خریداری اجناس با کیفیت مطلوب و قیمت مناسبتر وجود دارد.
در کنار بازار تهران، باید به بازار ری (بازار حضرت عبدالعظیم) نیز اشاره کرد که یکی از بازارهای زیبا و پر رونق سنتی ایران به شمار میرود.
بازار زنجان
شهر زنجان با سوغاتیهای مشهورش و بازار چاروق و چاقوهای به نام این شهر و البته ملیلهکاریهایش در بین مردم ایران شهرت خاصی دارد. بدون تردید برای خرید این سوغاتیهای ارزشمند، بهترین مکان، بازار سنتی این شهر است که خرید و گشتوگذار در آن، هم به منزله دیدار یک فضای تاریخی و باستانی است و هم طیف گسترده و متنوعی از محصولات را در برابر شما ارائه میکند.
تاریخچه ساخت بازار زنجان که به روایتی طولانیترین بازار ایران به شمار میرود، به ابتدای عصر قاجار یعنی بیش از دو قرن پیش باز میگردد. این بازار هم مانند سایر بازارهای سنتی ایران دارای راستههای مخصوص به خود است که البته امروزه در حالت اولیه آن کمی دخل و تصرف ایجاد شده است.
مشهورترین این راستهها عبارتند از: راسته کفاشها، زرگرها، چراغ سازها و پارچه فروشها. شهر زنجان به دلیل موقعیت مهم خود در مسیر کاروانهای بازرگانی، دارای تعداد زیادی کاروانسرا بوده که امروزه بسیاری از آنها در این بازار باقی ماندهاند.
بازار نائین
بازار نائین را میتوان یکی از قدیمیترین بازارهای ایران دانست. برخلاف بازار زنجان که پیشینه آن بیش از دو قرن میرسد، قدمت بازار نائین به حدود 800 سال پیش باز میگردد. بازار شهر نائین به صورت خطی مستقیم ساخته شده است. آنچه در ابتدای امر در بازار نائین جلب توجه میکند، نوع معماری آن است، به طوری که همه مراکز محلات، حسینیهها با کوچههای فرعی و اصلی به آن مربوط میشوند.
در امتداد راسته بازار، دو چهار سو وجود دارد که محل تقاطع بازار با دو معبر است. بازار نائین تا چندی پیش دایر بود و در آن فعالیتهای بازرگانی انجام میشد، اما در حال حاضر با از رونق افتادن بافت قدیم شهر و کوچ ساکنان آن به بافت جدید، تقریباً به حالت نیمه متروک در آمده است. طول این بازار حدود یک کیلومتر است و امروزه بیش از 170 حجره و مغازه در آن وجود دارد.
مهمترین محور بازرگانی و تجاری شهر قدیم نائین در گذشته، بازار این شهر بوده است که خود یکی از کهنترین بازارهای ایران محسوب میشود. ورودی اصلی بازار نائین از یکی از دروازههای مهم و اصلی شهر یعنی دروازه تاریخی چهل دختران، عبور کرده و به داخل بازار میرسیده است. انتهای بازار تاریخی نائین به مسجد تاریخی خواجه خضر و نارین قلعه منتهی میشده است. این بازار در دورههای مختلف تاریخی شکل گرفته ولی مهمترین بخش آن متعلق به دوره ایلخانی است.
بازار کرمانشاه
بازار سرپوشیده شهر کرمانشاه با آن کلوچهها و نانهای مشهور کرمانشاهی در کنار طعم بینظیر دندهکباب که در هیچ جای دیگری مشابه آن را نخواهید یافت، به روایتی بزرگترین بازار سرپوشیده ایران به شمار میرود. قدمت این بازار به دوره قاجاریه بازمیگردد.
فراموش نکنیم که منطقه کرمانشاه، از نظر جغرافیایی دروازه ورودی بینالنهرین به ایران بوده و از دیر باز اهمیتی فراوان داشته است، به ویژه کاروانهای زیارتی به مقصد کربلا و نجف، اغلب از این شهر عبور میکردند. به همین دلیل در بازار قدیمی کرمانشاه، تعداد زیادی کاروانسرا و مسجد و حمام وجود دارد که در حین بازدید و خرید از این بازار سنتی میتوانید از آنها نیز دیدن کنید. برای افرادی که به دنبال امتحان کردن طعمها و مزههای متفاوت و جدید هستند هم دیدار از راستههای کلوچه پزان و ادویه فروشها را توصیه میکنیم. البته در کنار این راستههای خوش طعم و بو، دیدار از راسته مسگرها، آهنگرها و زرگرها نیز جذابیت خاص خود را دارد.
امروزه و با گذشت سالهای متمادی از ساخت این بازار، هنوز یکی از اصلیترین مراکز اقتصادی کرمانشاه به شمار میرود و دارای راستهها و سراهای متعددی است. این بازار را میتوان قلب تپنده بخش قدیمی شهر دانست که چنان باتار و پود شهر درهم تنیده شده که نمیتوان آنها را از هم جدا کرد. در انتها نیز باید اشاره کرد که این بازار یکی از مراکز اصلی تولید و ارائه گیوه (پاپوش سنتی ایران) است که با خرید آن میتوانید یادگاری زیبا و متفاوتی از سفر به کرمانشاه داشته باشید.
بازار قزوین
شهر قزوین یکی از شهرهای زیبا و تاریخی ایران به شمار میرود و مانند سایر شهرهای تاریخی ایران، دارای بازاری تجاری در میانه شهر خود بوده است. قدمت نخستین بازار قزوین به قرون چهارم و پنجم میرسد ولی آنچه امروزه در این بازار موجود است، بیشتر مربوط به دوران صفویه و عصر قاجار است.
قزوین در ابتدای روزگار صفویه مدتی به عنوان پایتخت ایران مطرح بود و به همین دلیل در طی این مدت، آثار و ابنیه فراوانی در آن ساخته شد که بازار قزوین از این جمله است. بازار این شهر بخش بزرگی از مساحت شهر را اشغال کرده است و آسانترین مسیر دسترسی به آن از طریق خیابان امام خمینی است.
در بازار زیبا و دیدنی قزوین انواع آثار و صنایع دستی، محصولات منطقهای، میوهجات و تمامی ملزومات و وسایل مورد نیاز مردم و گردشگران ارائه میشود. از بخشهای معروف بازار قزوین، قیصریه است که در گذشته دارای شهرت و اعتبار بسیاری بوده و امروزه نیز بخشهایی از آن پابرجا باقی مانده است.
از دیگر بخشهای متمایز و خاص بازار قزوین سرای سعد السلطنه است که با وسعتی در حدود 5.2 هکتار، از بزرگترین مراکز بازارهای سنتی ایران به شمار میرود. از دیگر بخشهای دیدنی این بازار میتوان به سرای رضوی، سرای وزیر، تیمچه سرباز و تیمچه درویش مهدی اشاره کرد.
جام جم
قسمت دوم این مقاله را در اینجا مطالعه نمایید.
باشگاه کاربران تبیان - ارسالی از: samane_azad
مطالب مرتبط:
بازارهای تاریخی ایران در گذر تاریخ (2)
لذت زندگی ایرانی در خانه ایرانی
باشگاه کاربران در شبکه اجتماعی