سینما پیاده رو

فروش نسخه قاچاق «حوض نقاشی» و «رسوایی» در خیابان‌های تهران

در حالی در آخرین روزهای هفته گذشته اخباری مبنی بر پخش غیرقانونی دو فیلم اکران روی پرده در بساط دست فروشان منتشر شد اما با اقدام به موقع تکثیر این آثار با ناکامی مواجه شد. در میدان ولیعصر و میدان تجریش  به صورت محدود نسخه هایی از دو فیلمی که از پر فروش های نوروز بودند به چشم می خورد که با قیمت دو هزار تومان عرضه می شود و البته مشتاقان زیادی دارد.

پس از آنکه در بهار سال گذشته فیلم‌ سینمایی «خصوصی» سر از پیاده‌رو‌های تهران در آورد و در بعضی نقاط نسخه‌های قاچاق فیلم سینمایی «گشت ارشاد» فروخته شد؛ و در اقدامی مشابه فیلم سینمایی «قلاده‌های طلا» نیز به بساط دستفروشان و حتی فروشگاه‌های عرضه محصولات فرهنگی راه پیدا کرد، فروشندگان غیرمجاز محصولات فرهنگی در حرکتی شبیه به سال گذشته قصد داشتند که باز از این راه سودی به جیب بزنند و سینمای ایران را دچار زیان کنند.

حال سئوال اینجاست که چطور و بعد از اقدامات چندین ساله نیروی انتظامی برای برخورد با قاچاق محصولات فرهنگی؛ باز هم این نطفه‌ی شوم بر پیکره‌ سینمای ایران رسوب کرده و دارد شیره‌ آن را می‌خورد؟

پیش از آنکه قاچاق فیلمهای سینمایی در بهار سال 1386 به بحرانی جدی برای سینمای ایران تبدیل شود و همزمان با اکران آثار، نسخه‌های آن در کنار خیابانها به فروش برسد، قیمت فیلمهایی که به صورت قانونی در شبکه نمایش خانگی ارائه میشد، حدود 3000 تومان بود که در آن مقطع از سوی برخی این رقم بالایی تلقی میشد. اینها در مقطعی بود که بلیت سالنهای سینما بین 1500 تا 2000 تومان به فروش میرفت. در مقطع اوجگیری قاچاق فیلمها، یکی از دلایل گرایش افراد به خریداری فیلمهای قاچاق قیمت پایین‌تر آنها نسبت به نسخه‌های قانونی بود. سی‌دی‌های هزار تومانی کنار خیابان بیش از فیلمهای قانونی که فقط در مرکز پخش‌های مشخص به فروش می‌رسیدند، مورد استقبال قرار میگرفت و این روز به روز بازار قاچاق را قدرتمندتر از قبل می‌کرد و همه اینها موجب افزایش نگرانی میان سینماگران بود.

تا اینکه کاهش قیمت فیلمهایی که به صورت رسمی در شبکه نمایش خانگی ارائه میشدند، به عنوان یکی از راهکارها اجرایی شد و قیمت سی‌دی‌های قانونی به 1500 تومان رسید. این اقدام در کنار مقابله جدی پلیس و ستاد مبارزه با قاچاق فیلم مقطعی توانست به صورت جدی این معضل را از سینمای ایران دور کند و وضعیت بهبود پیدا کند، اما مشکل از جای دیگری سر باز کرد.

نخستین موارد از قاچاق فیلم‌های جدید ایرانی با توزیع غیرقانونی کپی وی‌اچ‌اس فیلم‌های شب‌های زاینده‌رود و نوبت عاشقی (محسن مخملباف، 1369)، آدم برفی (داود میرباقری، 1372) و زیر درختان زیتون (عباس کیارستمی، 1372) آغاز شد که یا اجازه ی پخش در سینماها را نیافته بودند یا اگر هم اکران شده بودند، شایعه ی سانسور شدن‌شان چنان قوی بود که بازار غیررسمی گسترده‌ای برای دیدن «نسخه ی اصلی بدون سانسور» آن ها به وجود آورده بود.

بعدها فیلم‌های طعم گیلاس (1376)، مصایب شیرین (1377)، شوکران (1377)، دایره (1378)، شور عشق (1379)، طلای سرخ (1381)، مارمولک (1382)، مهمان مامان (1382) و کما (1382) هم دچار چنین سرنوشتی شدند.

در این‌میان توزیع غیرقانونی «مارمولک» در نوع خود بی‌نظیر بود. این فیلم که نوروز 1383 در تهران مخاطبان بسیاری را به سالن‌های سینما کشانده بود پس از فقط بیست روز و با فروش 700 میلیون تومان، به طور ناخواسته و تقریباً به اجبار، به علت حساسیت‌های به وجود آمده، از پرده‌ها پایین آمد. این توقیف خودخواسته فضا را برای عرضه‌کنندگان سی‌دی‌های فیلم در پیاده‌روها آماده ساخت. مارمولک ابتدا در قالب نسخه‌ای برگرفته شده از پرده ی سینما که به وضوح صدای خنده ی تماشاگران در سالن را به همراه داشت توزیع شد و حتی با این کیفیت صدای نامطلوب هم به سرعت در بازار غیررسمی به فروش رفت. گفته می‌شود در چند روز پایانی نمایش عمومی فیلم که شایعه ی توقیفش به تدریج قوت می‌گرفت، سی‌دی‌های بی‌کیفیت مارمولک حتی در پیاده‌روهای مقابل سینماهای نمایش‌دهنده نیز به فروش می‌رسید ولی پس از توقیف فیلم سروکله ی سی‌دی و دی‌وی‌دی با کیفیت هم پیدا شد که از روی نسخه ی اصلی کپی شده بودند.

جنجال‌ها و اتفاقات ناگوار هر روز ابعاد وسیع‌تری به خود می‌گرفت. به حدی که فیلم‌های سینمایی حتی قبل از حضور بر پرده سینما در بساط دستفروشان فروخته می‌شدند و این اتفاق قدرت عجیب مافیای قاچاق را نشان می‌داد.

در نوروز سال 86 و با قاچاق نسخه سینمایی فیلم «اخراجی‌ها» اتفاق‌ها طور دیگری رقم خورد. سینمای ایران نوروز این سال را با نمایش موفق اخراجی‌ها آغاز کرد که تنها در سه روز نخست نمایش نزدیک به 65 میلیون ‌تومان فروخت و در ادامه ی اکران، رقم یک میلیارد تومان را هم پشت سر گذاشت و اگر عرضه ی نسخه ی قاچاق این فیلم اتفاق نمی‌افتاد چه بسا رکوردی بالاتر هم ثبت می‌شد. اما پخش شایعاتی در زمینه ی سانسور بخش‌هایی از فیلم، هم‌زمان با نمایش عمومی آن، مشتریان نسخه ی غیرمجاز آن را بیشتر کرد.

در واقع اخراجی‌ها فیلمی بود که دو اتفاق مهم سینمایی سال 86 را رقم زد. فیلم علاوه بر شکستن رکوردهای فروش، به دلیل پخش گسترده ی نسخه ی غیرقانونی‌اش هم در صدر خبرهای آن زمان قرار گرفت.

عرضه گسترده و غیرقانونی نسخه‌های نسبتاً با کیفیت فیلم‌های موفق در حال نمایش همچون آتش‌بس، مهمان، پارک‌وی و نقاب در سال 1385 و 1386 در تاریخ سینمای ایران بی‌سابقه بود. توزیع نقاب (کاظم راست گفتار) به حدی غیرمنتظره بود که دست‌اندرکاران فیلم در واکنش به توزیع سی‌دی‌های آن با پخش حلوا و خرما، مراسم ختم نمادینی برای فیلم خود و سینمای ایران برگزار کردند.

حال و پس از گذشت 5 سال از اقدامات خوب ستاد مبارزه با قاچاق محصولات فرهنگی به نظر می‌رسد یکی از مولفه‌های اصلی موفقیت چنین طرح‌هایی یعنی حفظ و تداوم طرح به خوبی قبل اجرایی نشده است و زمزمه‌های قاچاق فیلم‌ها باز هم بلای جان سینمای ایران شده است.

بخش سینما و تلویزیون تبیان

منبع:سینما پرس