كودكانی كه از صحبت كردن در جمع می ترسند

كلمات خجالتی

«علی» هشت ساله در حالی كه سر كلاس نشسته است، امیدوار است كه معلم اسمش را نخواند. او پاسخ سؤال معلم را می داند، اما از اینكه بخواهد در برابر همه دانش آموزان كلاس صحبت كند، هراسان است. او در برابر دیگران نه تنها پاسخ سوال را فراموش می كند بلكه دچار تپش قلب و خشكی دهان می شود پاسخ اشتباه با خنده های زیرزیركی همكلاسی ها به تجربه بسیار تلخی می انجامد كه اضطراب كودك را در حین صحبت كردن میان عموم تشدید می كند.

برای برخی كودكان، صحبت كردن در جمع فرصتی برای نشان دادن افكار آنهاست، ولی برای برخی دیگر، یك فشار روانی شدید است.

بسیاری از بزرگسالان ترس «علی» را درك می كنند. در صورت عدم درمان ، این ترس می تواند بقدری شدت یابد كه به فوبی (ترس غیرواقعی) تبدیل می شود. این نوع ترس یكی از معمولترین ترسهای كودكان و حتی بزرگسالان به شمار می رود كه معمولاً از دبستان شروع می شود. بدین صورت كه چند بار تپق زدن هنگام خواندن متن درس با صدای بلند آغازگر اضطراب است. بعضی از دانش آموزان به عمد پشت سر قدبلندترین دانش آموز كلاس می نشینند تا معلم آنها را نبیند. ما حتی دانشجویانی را دیده ایم كه برای دفاع از پایان نامه كه محتاج صحبت كردن در جمع است هنوز فارغ التحصیل نشده اند. از آنجا كه این نوع ترس موجب فشار روانی شدیدی است و می تواند به آسانی به دوره بلوغ و پس از آن نیز كشیده شود كمك به فرزندتان در غلبه بر آن بسیار اهمیت دارد. كسب آرامش را به كودك بیاموزید؛ گام آغازین در غلبه بر این نوع نرس آموختن روشی است كه واكنشهای اضطراب را كنترل می كند.

بر روی روشهای كنترل تنفس بیشتر تأكید كنید. سپس كودك را مجبور كنید تا آرام تنفس كند. بدنش را شل كند و نزد خود كلمه ای (نظیر آروم باش) را زمزمه كنند و پس از آن بایستد و شروع به صحبت كند.

علت ترس را تشخیص دهید

بكوشید علت ترس كودك را از صحبت كردن در جمع دریابید آیا از اینكه تپق بزند نگران است و یا از اینكه احمق یا عصبی به نظر برسد؟ عامل ترس كودك را معین كنید . برای بعضی از كودكان خواندن یك متن با صدای بلند در حضور دیگران نگران كننده است اما برای برخی دیگر، صحبت كردن بدون داشتن نوشته ای كه به آن مراجعه كنند، عامل اصلی اضطراب است. در اغلب موارد تعداد حاضران هم در این میان نقش مؤثری ایفا می كند. هر چه تعداد آنها بیشتر شود كار كودك سخت تر خواهد شد و گاهی از نوجوانی این ترس به شكل ترس از صحبت كردن با نوجوانان و یا بزرگسالانی از جنس مخالف بروز می كند. كودك را زیر نظر داشته باشید و در صورت لزوم، معلمش را در جریان بگذارید. كودك ممكن است مانند یك هنرپیشه نقش بازی كند و شما نتوانید به نگرانی او پی ببرید. اما گاهی ترس او آن چنان شدید است كه كودك آن را بروز می دهد.

آموزش مهارت صحبت كردن

با افزایش اعتماد به نفس كودك و تقویت توانایی هایش به او كمك كنید تا بر این ترس غالب شود. برای صحبت كردن فرصتهایی را در اختیار كودك قرار دهید از همان سنین كم از او بخواهید سر میز شام چیزی را برای دیگران تعریف كند تا علاوه بر تمرین در صحبت كردن احساس كند كه افكارش برای دیگران اهمیت دارد.

اكثر بچه های كوچك به خودنمایی علاقه دارند. بنابراین بكوشید از این علاقه آنها سود ببرید بگذارید در حضور خانواده شعر بخوانند یا لطیفه تعریف كنند. این تجربیات از آنجا كه مفرح هستند بهتر می توانند اعتماد به نفس را در كودك شكل دهند.

كودك را برای صحبت كردن در جمع آماده كنید. اگر هنوز مشكل كودك برطرف نشده است مهارت های پایه را به او بیاموزید. او را تشویق كنید تا موضوعی را كه هم دوست دارد و هم درباره آن اطلاعاتی دارد انتخاب كند. درباره مواردی كه یك سخنرانی یا گزارش را برای شنوندگان جالب توجه می كند، صحبت كنید. مطمئن شوید كه او می داند درباره چه موضوعی می خواهد صحبت كند. سپس اطلاعات مورد نیاز را روی كاغذ بنویسید و از او بخواهید چندین بار آنها را تمرین كند.

او را از پیش برای تپقها آماده كنید. به او بگویید در صورتی كه مطلبی را فراموش كند و دستپاچه شود چه كار كند راه حل آن است كه نفس عمیقی بكشد و سپس جمله آخرش را دوباره تكرار كند و یا به مطالبی كه روی كاغذ نوشته است مراجعه كند. او می تواند به سادگی اعتراف كند كه حرفش را فراموش كرده است و یا حتی با حضار چنین شوخی كند «من همیشه از صحبت كردن در جمع می ترسیدم» این روش موجب نزدیك تر شدن ارتباط شنوندگان با او می شود اما در هر صورت باید سخنرانی را ادامه دهد. برای آمادگی كودك چندین بار روی این وضعیت تمرین كنید. حتی می توانید خودتان نقش كودك را بازی كنید و كودك نقش شنونده را.

كودك را به ترس مقاوم كنید

الف. فهرستی تهیه كنید: فهرستی از موقعیت هایی را كه كودك از صحبت كردن در آنها می ترسد، تهیه كنید و آن را براساس میزان ترس كودك به كار گیرید كار را از پایین فهرست آغاز كنید. برای مثال اگر فرزندتان از بلند خواندن می ترسد موقعیت هایی را برایش مهیا كنید تا بر روی این مهارت تمرین كند. در ابتدا خواندن یك داستان با صدای بلند برای برادر كوچكترش می تواند تمرین خوبی باشد سپس شما هم به جمع شنوندگان اضافه شوید تا این كه بتدریج با افزایش تعداد شنوندگان كودك را عادت دهید.

ب. قبل از هر كار كودك را وادارید تا با انجام روشهای كسب آرامش از نظر روانی خود را آماده كند. در هنگام اجرای آن از او بخواهید در صورتی كه احساس ناراحتی می كند تمرین را قطع و خود را آرام كند. از او بخواهید خود را در حال صحبت میان جمعی كه از آن می ترسد تصور كند. برای مثال ابتدا در ذهنش تصور كند كه برای معلمش صحبت می كند. بعد برای معلم و یك دانش آموز و پس از آن معلم و 2 دانش آموز و... سپس به دنبال كاهش اضطراب به تمرین ادامه دهد.

ج. كلاس درس را در خانه بازسازی كنید. وقتی كودك با موفقیت مراحل قبل را پشت سر گذاشت. 10 سوال از درسش طرح كنید تا در مورد آنها مطالعه كند و پاسخ ها را بیابد، سپس نقش معلم را در مدرسه بازی كنید. بدین صورت كه نام و نام خانوادگی فرزندتان را با صدای بلند بخوانید. سپس از كودك بخواهید بایستد و به سوالات شما یكی یكی پاسخ دهد. صدایش را ضبط كنید و بگذارید قبل از پاسخگوییی به سوال بعدی چندی بار آن را گوش دهد. در صورت امكان بهتر است به جای ضبط كردن صدای كودك از او فیلمبرداری كنید تا بتواند چهره و حركات خود را نیز مشاهده كنند. بتدریج از كودك بخواهید خلاصه یك كتاب داستان و یا بخشی از كتاب درسی اش را به صورت سخنرانی در حضور افراد خانواده ارائه دهد. همیشه او را تشویق كنید تا از روشهای كسب آرامش استفاده كند. ضبط صوتی و یا تصویری از سخنرانی های تمرینی، كودك را در اصلاح نواقصش كمك خواهد كرد.

د. مثبت نگر و صبور باشید. او را تشویق كنید تا به جای تكرار جمله های منفی بر راه حل ها تمركز كند. به جای این كه بگوید من نمی تونم حتماً خراب می كنم، بگوید می دونم كه سخته اما باید سعی كنید كودك را تحت فشار نگذارید، بلكه بكوشید اعتماد به نفسش را افزایش دهید.

كاهش حساسیت كودك

وقتی كودك بتواند خود را در حال صحبت كردن در جمع تصور كند بكوشید حساسیت او را به اشتباهات گفتاری اش كاهش دهید. به كودك بگویید كه همه مردم از آن كه احمق یا كودن به نظر بیایند می ترسند اما گفتار هیچ یك از آنها عاری از اشتباه نیست.

توجه او را به اشتباهات گفتاری دیگران جلب كنید از كودك بخواهید با دقتت به صحبت كردن معلم، شخصیت های تلویزیونی، بستگان و سایر كودكان، گوش دهد. اگر كودك از لرزش صدا یا دستهایش در حضور دیگران می ترسد از او بخواهید قبل از سخنرانی یا صحبت كردن در حضور دیگران در تنهایی حالات فوق را به صورتی مبالغه آمیز از خود نشان دهد و در حین صحبت كردن نیز با خود بگوید هر كسی ممكن است اشتباه كند و یا اگه دستام بلرزه، بازم همه دوستم دارن. به كودك بیاموزید در صورتی كه مرتكب اشتباهی می شود به شوخی بگوید «می خواستم ببینم حواستون هست یا نه» این روش رابطه احساسی كودك را با جمعی كه در حال صحبت كردن با آنها است، تقویت می كند.

تمرین در موقعیت های واقعی

اكنون وقت آن رسیده است تا كودك پیشرفته های خود را در موقعیت های واقعی نشان دهد. از معلم فرزندتان بخواهید شما را در این زمینه یاری كند. برای نمونه در چند هفته اول فقط سوالهایی با پاسخهای كوتاه از او بپرسید و یا از او بخواهید بخشهای كوتاهی از كتاب درسی را با صدای بلند برای سایر همكلاسی ها بخواند. سپس به تدریج مدت زمان صحبت كردن كودك را در كلاس طولانی تر كنید تا جایی كه بتواند در مقابل گروهی از دانش آموزان كنفرانس بدهد.

منبع: جام جم