تبیان، دستیار زندگی
اگر كسی پول خود را به گونه ای خرج كند كه مصداق اسراف و زیاده روی باشد در این صورت نیز باید خمس آن مقدار اسراف شده را بپردازد چرا كه در واقع بیش از مؤونه سال او بوده است.
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : حمید حاج علی
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

آیا وام یا قرض خمس دارد؟

خمس


بسیاری از مردم فكر می كنند كه اگر پولی به طور ثابت در جایی بماند مشمول خمس خواهد بود و اگر دست به دست بچرخد و به اصطلاح با آن كار شود و یا به دیگران قرض داده شود و مشكلات عده ای حل شود ، دیگر مشمول خمس نخواهد بود!

قرض گرفتن یا قرض دادن كه از آن تعبیر به وام هم می شود یكی از معاملات و عقود شرعی هست كه از شرائط ویژه ای برخوردار است.

اما سۆالی كه در این زمینه مطرح است و به باب خمس نیز بی ارتباط نمی باشد این است كه نحوه تعلق خمس به پولی كه قرض داده می شود یا قرض گرفته می شود و همچنین نحوه پرداخت آن چگونه است؟

پاسخ به یك توهم:

نخست به توهمی در این زمینه پاسخ بگوییم و آن این است كه بسیاری از مردم فكر می كنند كه اگر پولی به طور ثابت در جایی بماند مشمول خمس خواهد بود و اگر دست به دست بچرخد و به اصطلاح با آن كار شود و یا به دیگران قرض داده شود و مشكلات عده ای حل شود، دیگر مشمول خمس نخواهد بود!

در صورتی كه این توهم اشتباه است و به هر پولی كه پس انداز شود در سر سال خمسی ، خمس تعلق می گیرد چه آن پول در گوشه ای مخفی مانده باشد و كسی به آن دست نزده باشد و چه این كه به كسی قرض داده شده باشد یا این كه به كسی به عنوان مضاربه یا مشاركت یا سائر عقود، داده شده باشد و خلاصه مادامیكه صاحب اولیه پول هنوز مالك آن است و آن را از ملك خود اخراج ننموده است و سر سال خمسی فرا برسد آن پول مشمول خمس خواهد بود .

اگر كسی مالی را كه به دیگری قرض داده به او بخشید و قصد پس گرفتن ندارد در صورتی كه بعد از گذشت سال خمسی چنین قصدی پیدا نموده خمس آن مال بر گردن او واجب است و اگر قبل از فرا رسیدن سال خمسی چنین قصدی نموده و چنین بخششی در شأن و جایگاه اجتماعی او می باشد خمس آن مال بر او واجب نیست

بلكه در بعضی از موارد با این كه آن پول از ملك مالك خارج می شود، مشمول خمس خواهد بود مثل اینكه آن پول را به كسی هدیه دهد به گونه ای كه آن هدیه از شأن او خارج باشد و به اصطلاح بیش از حد متعارف باشد مثل اینكه كسی كه ماهیانه 500 هزار تومان درآمد دارد، هدیه ای 1 میلیون تومانی به كسی دهد كه در این صورت باید خمس آن مقدار از هدیه كه خارج از حد متعارف است را بپردازد .

و همینطور است اگر كسی پول خود را به گونه ای خرج كند كه مصداق اسراف و زیاده روی باشد در این صورت نیز باید خمس آن مقدار اسراف شده را بپردازد چرا كه در واقع بیش از مۆونه سال او بوده است .

اصل مطلب:

پولی را كه انسان قرض می گیرد دو صورت دارد:

1-      یا برای گذراندن مخارج متعارف سال خود است مثلا برای علاج بیماری یا خورد و خوراك مورد نیاز كه در این صورت نه به خود پول دریافتی و نه به اقساط آن كه پرداخت می نماید، خمس تعلق نمی گیرد .

2-      و یا برای اموری غیر از مخارج مورد نیاز زندگی است كه در این صورت به اصل پول دریافتی خمس تعلق نمی گیرد لكن به آن مقدار از اقساطی كه تا سر سال خمسی پرداخت نموده است خمس تعلق می گیرد به طور مثال اگر یك ملیون تومان قرض گرفت و تا سر سال 300 هزار تومان را به عنوان اقساط پرداخت نمود باید خمس 300 تومان را كه 60 هزار تومان می شود بپردازد و خمس بقیه اقساط را در سر سال بعدی محاسبه می نماید .

البته مورد دوم دارای یك استثنا می باشد كه در رساله تمامی مراجع تقلید موجود است و آن این است كه اگر مال یا پولی كه قرض نموده در بین سال از بین رفت یا دچار آسیب شد و ناچار به پرداخت آن قرض بود در این صورت می تواند از درآمد سال، قرض خود را ادا نماید بدون این كه به آن اقساط، خمسی تعلق بگیرد .

در بعضی از موارد با این كه آن پول از ملك مالك خارج می شود، مشمول خمس خواهد بود مثل اینكه آن پول را به كسی هدیه دهد به گونه ای كه آن هدیه از شأن او خارج باشد و به اصطلاح بیش از حد متعارف باشد مثل اینكه كسی كه ماهیانه 500 هزار تومان درآمد دارد، هدیه ای 1 میلیون تومانی به كسی دهد كه در این صورت باید خمس آن مقدار از هدیه كه خارج از حد متعارف است را بپردازد

پولی كه آن را قرض می دهند:

و پولی را كه از درآمد سال است و قبل از رسیدن سال خمسی انسان آن را به عنوان قرض به دیگری می دهد اگر قبل از فرا رسیدن سال آن را پس بگیرد و در مۆونه خود خرج نماید خمس ندارد و اگر بعد از فرا رسیدن سال آن را پس بگیرد همان موقع باید خمس آن را بدهد و در واقع سر سال خمسی آن پول مشمول خمس می شود چون تا سر سال در محل مورد نیاز مصرف نشده است لكن پرداخت خمس آن مال وقتی واجب می شود كه پس گرفتن آن ممكن باشد اگر چه كه هنوز پس نگرفته باشند مثلا اگر پولی را به كسی قرض دادیم و آن شخص شرط نمود كه 10 ماه بعد آن را پس دهد تا قبل از گذشت 10 ماه، پرداخت خمس آن مال بر ما كه قرض دهنده هستیم واجب نیست و بعد از گذشت 10 ماه اگر پس گرفتن آن پول ممكن است، پرداخت نیز واجب و اگر غیر ممكن است مثل این كه آن شخص توانایی پرداخت آن قرض را ندارد در این صورت تا زمان پیدا كردن توانایی پرداخت خمس واجب نیست .

دو نكته:

اگر كسی مالی را به دیگری قرض داد و موعدی را برای پس گرفتن مقرر ننمود باز هر گاه كه پس گرفتن ممكن شد پرداخت خمس واجب می شود .

اگر كسی مالی را كه به دیگری قرض داده به او بخشید و قصد پس گرفتن ندارد در صورتی كه بعد از گذشت سال خمسی چنین قصدی پیدا نموده خمس آن مال بر گردن او واجب است و اگر قبل از فرا رسیدن سال خمسی چنین قصدی نموده و چنین بخششی در شأن و جایگاه اجتماعی او می باشد خمس آن مال بر او واجب نیست .

حمید حاج علی                 

مدرس دانشگاه و حوزه          

بخش احکام اسلامی تبیان       


منابع: كتاب توضیح المسائل مراجع نشر جامعه مدرسین

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.