اگر سواد ندارید وارد نشوید!

امروزه گسترش دامنه ی نفوذ رسانه های اجتماعی در زندگی افراد جامعه اجتناب ناپذیر است، چه به لحاظ فردی و چه در بعد جمعی، در نتیجه روزانه تعداد بیشتری از افراد، کسب و کار ها، موسسات، تشکل ها و دولت ها به سوی استفاده از رسانه های اجتماعی حرکت می کنند. اما حضور در شبکه های اجتماعی برای افراد عادی جامعه بدون تغییر سبک زندگی و فرهنگ نیست، رسانه های اجتماعی به شکلی خاص با سیطره دادن ابعاد گوناگون انسان محوری و اباحه گرایی بر کاربرانشان زمینه تغییر بسترهای فرهنگی جوامع شرقی و غیر لیبرال را فراهم می کنند.

تعاملات میان فرهنگی به خودی خود باعث دگرگونی و تحول در فرهنگ ها خواهد شد چه رسد به اینکه در این میان یکی از فرهنگ ها وجه غالب به خود گرفته و بدون تأثیرپذیری از فرهنگ مقابل تنها به معرفی خود بپردازد. ابزارهای شبکه های اجتماعی، نحوه تعامل در زندگی شخصی مردم را تغییر داده اند و اکنون در حال تغییر زندگی حرفه ای آنها نیز هستند. در حقیقت، این شبکه ها نقش مهمی در نحوه انجام تعاملات شغلی و تجاری نیز ایفا می کنند.

در رسانه های مجازی صدای غالب صدای لیبرالیسم است چرا که اساساً اینترنت زمینی است که در مالکیت تفکر غربی قرار داشته و خشت خشت بناهایی که در این زمین پایه گذاری شده اند- بناهایی نظیر رسانه های اجتماعی- ، مبتنی بر نگاه فیلسوفان غربی کنار یکدیگر هستند. لزوم حضور و فعالیت در فضای مجازی و بویژه رسانه های اجتماعی از یک طرف و ابعاد چالش برانگیز فرهنگی، امنیتی و اجتماعی این حضور از طرف دیگر ملاحظاتی را برای فرد و جامعه بوجود می آورد، حدودی که بدون رعایت آن ها تنها سرمایه های فردی و جمعی یک جامعه است که در رسانه های اجتماعی بر باد داده می شود.

در این میان سواد رسانه ای، اطلاع و آگاهی داشتن پیرامون قابلیت ها و امکاناتی که فناوری های نوین در اختیار انسان قرار می دهند، همچنین رسانه، فرایند انتقال پیام و مولفه های اثرگذاری و نیز فرصت ها و تهدیدهای ناشی از تعامل فرد و اجتماع با رسانه ها را شامل می شود. سواد رسانه ای برای فرد و جامعه مشخص می کند که باید در مقابل امواج کدام رسانه و به چه میزان قرار بگیرند و از پیام های دریافتی چگونه و در چه جهتی استفاده کنند. سواد رسانه ای برای فرد مشخص می کند چه اندازه از زمان خود را صرف رسانه های مختلف کند، و درباره رسانه های اجتماعی، سواد رسانه ای به فرد معیاری برای نحوه حضور و فعالیت در رسانه های اجتماعی و سایت های گوناگون را می دهد.

سواد رسانه ای

سواد رسانه ای (Media Literacy) از ملزومات شهروندی الکترونیک است، شهروندان فضای سایبر نباید مصرف کننده و تولید کننده ی نابینایی باشند که بدون شناخت رسانه در باتلاق جوزدگی خود و دیگران فرو روند، بلکه باید پیچیدگی های فضای رسانه ای حاضر را درک کرده و مبنی بر آن آگاهی و دانش خود در حوزه اثرگذاری و اثرپذیری از رسانه ها را افزایش دهند. سواد رسانه ای برحسب زمان و مکان مولفه های گوناگون و گاه متمایزی را در بر می گیرد، به عنوان مثال پارامترهایی که یک فرد مسلمان ایرانی در تعامل با رسانه ای چون فیس بوک باید در نظر بگیرد متفاوت است از یک فرد بودائی یا سکولار، ژاپنی یا اوکراینی و ... چرا که نوع جهت گیری و اهداف فیس بوک در تعامل با آنها متفاوت است.

به عنوان مثال بسیار اتفاق می افتد که یک فرد عادی جامعه هنگام استفاده از رسانه های اجتماعی به حفظ اطلاعات شخصی خود دقت نموده و لزومی به انتشار ریز جزئیات و روابط خود در رسانه ای که معاند ارزش ها، استقلال فرهنگی و هویت ملی اوست، نمی کند اما در همان زمان یک استاد و یا دانشجوی نابغه رشته کامپیوتر زمان زیادی را صرف بهبود وضعیت پروفایلش کرده و هست و نیست خود را برای همگان آشکار می کند، در اینجا سواد رسانه ای و بینش فرد عادی از استاد، دانشجو و تحصیل کرده ای که بدون توجه به امنیت خود و جامعه اش مشغول بازی خوردن در زمین دشمن است، به مراتب بیشتر است.

فردی که سواد رسانه ای دارد به خوبی می داند انتشار اطلاعات هویتی و شبکه ی ارتباطی وی با دوستانش، تنها به خود او مربوط نمی شود بلکه به جامعه و کشورش نیز مربوط است. اطلاعات هویتی افراد از جمله دارایی های ملی است که همواره دولت ها مسئول حفاظت از آن بوده اند، حال چه اتفاقی افتاده است که افراد کشورهای مختلف از فرهنگ های گوناگون به دست خود اطلاعاتشان را در فضای مجازی منتشر می کنند، در حالیکه همین افراد به هیچ وجه راضی نیستند اطلاعات هویتی خود را بر تکه کاغذی نوشته و در پشت شیشه مغازه ای بچسبانند چرا که از عواقب این کار هراس داشته و تبعات آن را نمی پذیرند. رسانه های اجتماعی بر حسب محتویات متنوع، گوناگون و جذاب خود پتانسیل ایجاد غفلت و اتلاف زمان را دارند، در این بین این کاربران هستند که باید با استفاده صحیح از این رسانه ها علل ایجاد غفلت را کاهش دهند. انسان به گونه ای از سواد رسانه ای نیاز دارد که هنگام استفاده رسانه های اجتماعی، حیات و ممات و هدف زندگی را به یاد او آورد.

فراوری: آزاده مرنی

منابع: مشرق / برسام