3اصل ارزشمند برای رسیدن به آرامش

رسیدن به آرامش از اهداف ارزشمند و مهم زندگی انسان و متقابلاً گرفتار شدن در ورطه اضطراب و تلاطم روحی از آفات فرساینده و پرهزینه انفسی و روانی برای آدمی به حساب می آیند و به یقین می توان گفت : كمتر مۆلفه ای در زندگی آدمی به اندازه آرامش اهمیت دارد كه در صورت فقدان آن، سایر داشته ها از ارزش و حلاوت چندانی برخودار نخواهند بود.

سه ارزش بسیار مهمی که پیاده کردن آن در زندگی به انسان در رویارویی با مسائل کمک می کند از دیدگاه امام علی علیه السلام به این شرح است.

1.امیدواری به خداوند

در مشکلات و سختی ها باید به لطف و قدرت بی منتهای الهی توجه کرد و از آنها نهراسید. در این صورت، آدمی با توکل و روح امیدوار، بر همه مشکلات غلبه می کند. اما اگر تکیه گاه انسان غیر خدا باشد، به یقین سودی نمی‌برد. در این باره، آیت الله العظمی اراکی رحمة الله فرمود:

من به سفر حج که مشرف شدم، بسیار مشتاق بودم که حجرالاسود را استلام کنم. یک روز با جمعی از دوستان همراه، برای طواف رفتیم که شاید به کمک و یاری آنان، جمعیت قدری راه دهند و ما بتوانیم برای یک بار حجر را استلام کنیم. همین که با آن همراهان و یاوران به نزدیک حجر رسیدیم و نزدیک بود استلام کنیم، ناگهان یک فشار انبوه جمعیت، چنان ما را از آنجا به کنار زد که هر کدام به گوشه ای پرتاب شدیم. این، نتیجه نبریدن از غیر خدا و اعتماد و اتکایی بود که به آن همراهان داشتیم.

حضرت علی علیه السلام می فرماید: «لایَرْجُوَنَّ اَحَدٌ مِنْکُمْ اِلاّ رَبَّهُ؛ هیچ کس از شما به غیر از پروردگار خود، به کسی امیدوار نباشد».

باور همه اندیشمندان بر این است که امیدوار بودن، شرط اول در کسب موفقیت های بزرگ است. بدین ترتیب، با تقویت روح امیدواری، باید با هرگونه ناامیدی مبارزه کرد.

بنده شایسته خدا، نیازمندی ها را با حضرت حق در میان می گذارد و راه چاره را از او می خواهد. خداوند نیز به مصلحت خویش، او را از مشکلات می رهاند؛ آن گونه که حضرت یونس علیه السلام را در قعر دریا بر اثر توجه به خدا، از شکم ماهی نجات داد. (انبیا: 88)

2.واقع بینی و ترک آرزوهای منفی

کسانی که واقع بین نیستند و منفی بافی می کنند یا به دنبال آرزوهای دراز هستند، از شخصیت پسندیده ای بهره مند نیستند. قضاوت های نادرست، آنان را در جامعه بی ارزش می کند و در میان دوستان بی اعتبار می گرداند. آدمی باید با کمک عقل و بینش صحیح خود، واقعیت ها را درک کند و آرزوهای منفی را از دل خود ریشه کن نماید؛ زیرا که آروزهای دست نیافتنی یا منفی، عقل و اندیشه فرد را ضعیف می سازد. حضرت علی علیه السلام می فرماید:

«وَ اَعْلَموُا أَنْ الاْءَمَلَ یُسْهِی الْعَقْلَ؛ بدانید که آرزوهای خام و منفی، عقل را دچار غفلت می سازد».

 آرزوهای دور و دراز در امور دنیوی، نه تنها انسان را محتاج دیگران می سازد، بلکه به تدریج معنویت از زندگی او گرفته می شود و چه بسا به پایین ترین مرتبه انسانی تنزل می یابد. آرزوی حکومت ری، عمرسعد را به سوی کربلا کشاند و سرانجام، دستش به خون امام حسین علیه السلام آلوده شد، به حکومت ری نرسید و روز قیامت نیز با ندای «یا وَیْلَتی لَیْتَنی لَمْ أَتَّخِذْ فُلانًا خَلیلاً» (فرقان: 28) تأسف خواهد خورد که چرا با یزیدیان بیعت کرد. از امام علی علیه السلام، در این باره روایت است:

«مَنْ أَطالَ الاْءَمَلَ أَساءَ الْعَمَلَ؛ کسی که آرزوهایش طولانی و منفی است، به اعمال زشت و ناروا دچار می‌شود».

3. صبر و بردباری

عامل اصلی موفقیت و رستگاری، بردباری است. انسان باید در برابر ناملایمات شکیبا و صبور باشد و سختی محرومیت ها را تحمل کند و در نتیجه، مشکلات اقتصادی و اجتماعی را با تحمل و بردباری، به خوشی ها و موفقیت تبدیل سازد. در حقیقت، هرگونه شتابزدگی و بی صبری ما را به سقوط می کشاند. حضرت علی علیه السلام در اهمیت صبر می فرماید:

وَ عَلَیْکُمْ بِالصَّبْرِ فَأِنَّ الصَّبْرَ مِنَ الاْیمانِ کالرَّاْسِ مِنَ الْجَسَدِ.

بر شما باد که بردباری را در هر کاری پیشه کنید که صبر نسبت به ایمان، مانند سر است نسبت به تن آدمی.

بی گمان، هر کسی در زندگی خود به مشکلات و ناراحتی هایی گرفتار می شود. اگر انسان در این مواقع بی تابی کند، تمرکز فکر و عمل خود را از دست می دهد و خود را به راحتی می بازد و مشکلات بزرگ تر گریبان او را می گیرد. هنگامی که حضرت یوسف علیه السلام در چاه بود، خداوند او را به خاطر صبرش نجات داد و به خانه عزیز مصر فرستاد، ولی آن گاه که از زندانی شدن که مقدمه ریاستش بود، اظهار ناراحتی کرد، خداوند وسایل آزادی اش را به تأخیر انداخت. حضرت علی علیه السلام در این باره فرموده است:

«مَنْ عَظَّمَ صِغارَ الْمَصائِبِ اِبْتَلاهُ اللّهُ بِکِبارِها»؛ کسی که حوادث کوچک را بزرگ بشمارد، به مصیبت های بزرگ تر گرفتار می شود.

بردباری در برابر ناملایمات و تحمل مشکلات، نه تنها ثواب اخروی دارد، بلکه انسان را از نگرانی و ناراحتی دور می سازد. خداوند بندگان خویش را برای بخشیدن توفیق و امتیاز صبر می آزماید تا خود آنان نیز مقام خویش را درک کنند. در قرآن مجید آمده است: «ما شما را آزمایش می کنیم تا تلاشگران و بردباران شناخته شوند». (محمد: 31) در حدیثی از امیرمۆمنان علی علیه السلام می خوانیم:

«الصَّبْرُ صَبْرانِ صَبْرٌ عَلی ما تَکْرَهُ وَ صَبْرٌ عَمّا تُحِبُّ»؛ صبر دو نوع است: یک نوع در برابر ناملایمات و نوع دیگر صبر در برابر آنچه به آن تمایل داری.

دوام آوردن در برابر مریضی و فقر و بیچارگی، صبر است و پاداش دارد. صبر و تحمل در برابر شهرت، ثروت، ناموس مردم و خارج نشدن از مرز شرع، عفت است که سختی های این نوع صبر، بیشتر از نوع اول است و لغزش هایش نیز فراوان تر. پروردگار مهربان در قرآن می فرماید:

برای مردم، خوش گذارنی ها، زن، فرزند، پول های نقره و طلای فراوان، حیوانات زیبا و ... جلوه داده می‌شود، اما اینها بازیچه دنیاست. (آل عمران: 14)

ارزشهای اخلاقی که امام شیعیان برای یهره مندی بهتر از زندگی بیان می کنند خیلی بیش از مواردی است که بیان کردیم. اما به نظر می رسد دانستن و عمل نکردن ارزشی ندارد! سنجیده و ارزشمند آن است که همین مطالب جزئی گفته شده را نیز پیاده کنیم و به دنبال رسیدن به درجات والای معنوی و مادی در زندگی با پیروی از نور سخنان اهل بیت باشیم.

فاطمه زین الدینی    

بخش نهج البلاغه تبیان

منابع:

سایت حوزه

ارزش ها و ضد ارزش ها در نهج البلاغه،محمدهادی سجادی