اختلاف بر سر خروج وویجر 1

وویجر نام دو کاوشگر فضایی است که در سال 1977 میلادی توسط ناسا برای مطالعه سیاره‌های منظومه خورشیدی به فضا پرتاب شدند. این دو کاوشگر در اصل برای مطالعه سیارات زحل و مشتری طراحی شده بودند اما بعد از انجام ماموریت به سوی فضای بیرونی منظومه شمسی حرکت کردند. این دو کاوشگر اکنون دورترین اجرامی هستند که از زمین به فضا پرتاب شده‌اند.

کاوشگر «وویجر 1» در 5 دسامبر سال 1977 میلادی توسط ایالات متحده برای کاوش و  بررسی دقیق سیارات گازی مشتری، زحل و فضای ژرف فراتر از آنها به فضا پرتاب شد. این کاوشگر در تاریخ 5 مارس 1979 به نزدیک‌ترین فاصله خود نسبت به سیاره مشتری رسید و پس از بررسی و ارسال داده‌هایی بسیار ارزشمند و بنیادین از این سیاره به زمین، به سوی سیاره زحل پیش رفت و  پس از گذر از این سیاره در 12 نوامبر 1980 به ورای منظومه شمسی و فضای بیکران بین ستاره‌ای پیش رفت تا سفر بی پایان خود را ادامه دهد.

حال دو فیزیکدان فضایی می‌گویند سفینه فضایی وویجر1 اولین فضاپیمایی است که به خود جرات داده از حباب مغناطیسی خورشید که محدوده منظومه شمسی را محافظت می‌کند خارج شود، اما نظر دانشمندان دیگر در این رابطه چیز دیگری است.

ویلیام وبر از دانشگاه ایالتی نیومیکزیکو در لاس‌کروسز و همکار درگذشته‌اش، فرانسیس مک‌دونالد از دانشگاه مریلند، یافته اخیرشان را بر اساس سیگنال‌هایی قرار داده‌اند که در آگوست گذشته (مرداد 91) توسط ابزار آزمایشگر پرتوهای کیهانی وویجر1 (که خودشان در ساخته‌شدنش کمک کرده بودند) ثبت شده است.

این ابزار کاهش شدیدی را در شدت پرتوهای کیهانی ثبت کرده که توسط میدان مغناطیسی خورشید به دام افتاده‌اند و همچنین شاهد افزایش مداوم پرتوهای کیهانی بوده که از نواحی دورتری تولید شده‌اند. از این الگو چنین برمی‌آید که وویجر1 به جایی فراتر از حوزه نفوذ میدان مغناطیسی خورشید رفته است و دیگر چیزی از آن در برابر پرتوهای کیهانی کهکشان محافظت نمی‌کند.

تصویر بالا شباهت قلمرو خورشید با دیگر ستاره‌ها در فضای میان‌ستاره‌ای را نشان می‌دهد. به طور کلی هر ستاره‌ای که در کهکشانی در حال حرکت است حبابی از گاز برانگیخته و میدان مغناطیسی عظیمی آن را فرا می‌گیرد به طوری که در بخش جلویی ستاره (حرکت را برداری در نظر بگیرید) حباب و در پشت آن دم تشکیل می‌شود. مانند زمانی که کشتی عظیمی در حال عبور از اقیانوس باشد. به این حباب «اخترسپهر» می‌گویند. حال از آن‌جایی که ستاره‌ منظومه‌ شمسی ما خورشید است نام این حباب به «خورسپهر» تغییر می‌کند.  لبه‌ خورسپهر جایی است که دیگر بادهای خورشیدی دیگر توان مقابله با ذرات میان‌ستاره‌ای را ندارند و در آن‌جا متوقف می‌شوند. نام این لبه «خورایست» است. وویجر جایی در همین نزدیکی‌هاست.

حال گزارش ناسا در 20 مارس/30 اسفند، یعنی همان روزی که گزارش وبر و مک‌دولاند منتشر شد چیزی مخالف اعتقاد آن ها را بیان می کند. در این گزارش، دانشمندان دیگر وویجر که داده‌های مشابهی را در پاییز گذشته تحلیل کرده بودند، آن چه را در آن زمان گفته بودند، تکرار کرده‌اند: داده‌های پرتو کیهانی بیان می‌کند که وویجر1 در منطقه گذار در بخش بیرونی خورسپهر است، اما تا زمانی که تغییر چشم‌گیری در شدت میدان مغناطیسی و مسیر آن مشاهده نشود، مطمئنا این سفبنه در میدان نفوذ مغناطیسی خورشید قرار دارد.

یکی از دانشمندان وویجر به نام استامتیوس کریمیگیس از آزمایشگاه فیزیک کاربردی جانزهاپکینز می‌گوید که بیانیه ناسا به خودی خود گویای همه چیز هست. او می‌گوید: «چیزی بیشتر برای گفتن وجود ندارد. این خبر قدیمی‌شده است». وبر اما تفاسیر متفاوت از داده‌ها را «بحثی بر سر کلمات» می‌داند. او اشاره می‌کند که دانشمندان علوم فضایی پیش از این پذیرفته‌اند که این سفینه، که حالا تقریبا 123 واحد نجومی (حدود 18.5 میلیارد کیلومتر، هر واحد نجومی معادل فاصله متوسط زمین از خورشید یا 150 میلیون کیلومتر است) از زمین فاصله دارد، در مرداد ماه گذشته تغییر محسوسی را در شدت پرتوهای کیهانی مشاهده کرده که به طور قطع نشان‌گر این است که از خورسپهرخارج شده است. فضاپیما از مرز منظومه شمسی گذشته و می‌توان گفت که این مرز، لبه خورسپهر است.

وبر اشاره می‌کند که رفتار میدان مغناطیسی خورشید در لبه خورسپهر به شدت متغیر است. وویجر1 نوساناتی را در میدان ثبت کرده، ولی دامنه آن به اندازه تغییر پرتوهای کیهانی نیست. فضاپیمای دوقلوی آن یعنی وویجر2 هنوز داخل قلمرو خورسپهر و در فاصله تقریبی 101 واحد نجومی‌از زمین قرار دارد و هنوز به منطقه گذار نرسیده است.

کریمیگیس می‌گوید که تا پیش از انتشار مقاله‌های بعدی که قرار است به زودی منتشر شوند، «ما چیز زیادی در مورد میدان مغناطیسی نمی‌توانیم بگوییم. اینجا جایی است که داده‌های میدان مغناطیسی وجود دارند، نه در مقاله وبر».

منبع: خبرآنلاین، کانوت