اولین‌ها در عرصه فضا و فضانوردی

استارداست ، اولین نمونه‌بردار دنباله‌دار ( 7 فوریه 1999 – 18 بهمن 1377 )

استارداست اولین مأموریت فضایی ایالات متحده بود که به تنهایی به کاوش در خصوص یک دنباله دار اختصاص یافت، همچنین اولین مأموریت رباتی است که برای آوردن مواد فرازمینی (و فراتر از مدار ماه) طراحی شد. ناسا این فضاپیما را هفتم فوریه 1999 با راکت دلتا – 2 از پایگاه کیپ کاناورال پرتاب کرد. این فضاپیما پس از طی نزدیک به پنج میلیارد کیلومتر در فضا، پانزدهم ژانویه ی 2006 به زمین بازگشت تا کپسول حاوی نمونه های جمع آوری کرده اش را تحویل دهد. این اولین مأموریتی بود که در آن گرد و غبار کیهانی نمونه برداری و به زمین آورده می شد.

ناسا برنامه ی استارداست را سال 1996 آغاز کرد. هدف نخست و اصلی استارداست جمع آوری نمونه های غبار و مواد کربن  پایه از دنباله دار وایلد – 2 بود. برای رسیدن به دنباله دار وایلد – 2 ، استارداست مجبور شد در ژانویه ی 2001 دوباره به زمین نزدیک شود و با کمک مانور قلاب سنگ جاذبه ای ، مدار حرکت خود را برای رویارویی با وایلد – 2 بزرگ تر کند ، چرا که پرتاب کننده ی دلتا به اندازه ای پرقدرت نبود که انرژی لازم برای رسیدن به این دنباله دار را مستقیما به استارداست بدهد. سه سال بعد ، در دوم ژانویه ی 2004 ، استارداست از نزدیک دنباله دار وایلد – 2 گذر کرد و در طول این گذر ، از گیسوی دنباله دار نمونه برداری کرد، همچنین عکس های دقیقی از آن گرفت. استارداست در طول سفر هفت ساله اش در فضا چند دستاورد دیگر نیز به ارمغان آورد : گذر از 3300 کیلومتری شهاب سنگ آنه فرانک در دوم نوامبر 2002 و گرفتن عکس از این شهاب سنگ و نمونه برداری از جریان غباری که گمان می رود منشأ آن از خارج از منظومه شمسی باشد.

کپسول نمونه بردار ناسا، پانزدهم ژانویه ی 2006، حاوی نمونه هایی از ذرات و گرد و غبار دنباله دار و ذراتی از فضای بین ستاره ای، در دشت های یوتای ایالات متحده ی آمریکا با موفقیت فرود آمد. با بازگشت این کپسول به زمین، ده سال برنامه ریزی و هفت سال پرواز به بار نشست. فضاپیما پس از پیشروی به سمت زمین، کپسول نمونه بردار بازگشتی خود را رها کرد. نزدیک به چهار ساعت بعد چترهای کپسول باز شد و چند دقیقه پس از آن، کپسول استارداست خاک شور یوتا را لمس کرد. مخزن کپسول نمونه بردار و محموله ی آن، در صفحه ی آلومینیومی پیچیده شدند و در پوشش حفاظتی مخصوصی نیز جای گرفتند و سپس با بالگرد از محل فرود خود به مرکز فضایی جانسون در هیوستون انتقال یافتند. این فضاپیما را شرکت سیستم های فضایی لاکهید مارتین برای ناسا ساخت و اداره برنامه را آزمایشگاه پیشرانش جت ناسا، جی پی ال، به عهده گرفت. استارداست چهارمین مأموریت ناسا در برنامه دیسکاوری این سازمان بود.

اولین راهپیمایی در فضا ( 18 مارس 1965 – 27 اسفند 1343 )

هجدهم مارس 1965، الکسی لئونوف، فضانورد روسی از فضاپیمای وسخود که در حال گردش به دور زمین بود خارج شد و در حالی که با طناب به فضاپیما متصل بود در بیرون از فضاپیما راهپیمایی کرد. لئونوف، در طول راهپیمایی دوازده دقیقه ای خود این فرصت را پیدا کرد که منظره ی شگفت انگیز زمین و ستارگان را در وضعیتی متفاوت تماشا کند.

سوم ژوئن همان سال نیز ادوارد وایت نخستین راهپیمایی فضایی ایالات متحده را به نمایش گذاشت. راهپیمایی فضایی وی 21 دقیقه طول کشید. همچنین، اولین خانمی که در فضا راهپیمایی کرد، سوتلانا ساویتسکایا، از شوروی بود که در سال 1984 در دومین سفر فضایی اش در فضا راه رفت.

الکسی لئونوف متولد سی ام مه 1934 است. وی یکی از 20 خلبان نیروی هوایی شوروی بود که در سال 1960 به عنوان اولین گروه فضانوردی انتخاب شدند تا در شهرک ستارگان، آموزش های لازم فضانوردی را دریافت کنند. لئونوف، در طول راهپیمایی اش با طنابی 2 متری به فضاپیما متصل بود. پس از اتمام این راهپیمایی چند دقیقه ای، لباس او در محیط بی فشار فضا طوری باد کرده بود که قادر نبود دوباره وارد کپسول شود. وی مجبور شد یکی از دریچه های لباسش را باز کند و کمی از فشار داخل لباس بکاهد تا جمع شود. با این اوصاف او باز هم به زحمت توانست دوباره وارد کپسول شود. لئونوف به منظور آمادگی برای این مأموریت، هشت ماه آموزش های سخت بی وزنی را پشت سر گذاشته بود.

والنتینا تروشکوا ، اولین زن فضانورد ( 16 ژوئن 1963 – 26 خرداد 1342 )

والنتینا ولادیمیرونا تروشکوا، اولین خانمی است که به فضا رفت. این پرواز شانزدهم زوئن 1963، دو سال پس از پرواز گاگارین انجام گرفت. طی این پرواز، تروشکوا در کپسول وستوک، 48 بار گرد زمین چرخید و سه روز را در فضا سپری کرد. این مدت زمان از کل زمان پروازهای فضایی ایالات متحده تا آن هنگام بیشتر بود.

والنتینا ششم مارس 1937 در خانواده ای پرجمعیت و کشاورز در روستای کوچکی متولد شد. پس از کشته شدن پدرش در جنگ، وی به همراه مادر و سایر اعضای خانواده اش به شهر مهاجرت کرد. پس از اتمام مدرسه، والنتینا در کارخانه نساجی مشغول به کار شد. در همین دوران به عضویت باشگاه چتربازان جوان در آمد و دوره ای را در مدرسه فنی گذراند. در سال 1961 نامه ای به مرکز فضایی روسیه نوشت و درخواست آموزش دوره فضانوردی کرد. به دلیل تجارب مثبت والنتینا در چتربازی و سایر اولویت ها، وی نسبت به سایر زنان هم‌ردیف خود، از طرف سازمان فضایی شوروی به عنوان اولین فضانورد زن انتخاب شد.

پرواز 16 ژوئن 1963 اولین و آخرین پرواز تروشکوا به فضا بود. وی در طول پرواز فضایی‌اش عکس هایی از افق زمین تهیه کرد که بعدها در شناسایی لایه های ایروسول (ذرات معلق) داخل اتمسفر مورد استفاده قرار گرفتند. تروشکوا که بعدها با یک فضانورد ازدواج کرد، فعالیت های خود را با سفر به سراسر دنیا و ارائه تجارب خود به مردم ادامه داد.

برگرفته از کتاب «پنجاه سال در فضا»