پیوند‌های ناگسستنی با اقوام

روشن است كه قطع این رابطه هم، سردى و كدورت و جدایى‏ دلها را در پى دارد. در احادیث، از صله‌رحم به عنوان «محبوب‏كننده ‏انسان میان بستگان‏» یاد شده است: «صلة الرحم ... محبتة فى‏الاهل‏.» ¹

سفارش اكید دین، بر این است كه حتى با آنان كه با شما بریده و قطع رابطه كرده‏اند، صله رحم و تجدید رابطه كنید ، كه‏ این، نوعى ایثار و گذشت فوق‏العاده مى‏طلبد. محدوده این پیوند نیز گسترده است و هر بهانه را از دست انسان ‏مى‏گیرد.

امام ‏صادق(علیه السلام) مى‏فرماید: «صل رحمك و لو بشربة من ماء» ² صله رحم كنید، هر چند در حد خوردن جرعه آبى باشد.

آنچه گاهى مانع رفت و آمدهاى خانوادگى و دیدارهاى ‏خویشاوندان یا دوستان مى‏شود، توقعات بالا، هزینه و مخارج، معطلى ‏رفت و برگشت، وقت نداشتن افراد و ... است. اما اگر به حداقل هم ‏راضى باشیم و لحظه‏اى نشستن و حالى پرسیدن و آبى و چایى خوردن‏ و برخاستن، یا از همان دم در، سلام كردن و جویاى حال شدن و برگشتن هم باشد، «صله رحم‏»ها بیشتر و ارتباطها قوی‌تر خواهد گشت.

آثار و نتایج

این نوع پیوند، فواید بسیار و آثار دنیوى و اخروى فراوانى دارد كه ‏از احادیث ‏بسیار آن، تنها به دو نمونه زیر، اكتفا مى‏كنیم:

حضرت امام باقر(علیه السلام) فرموده است:

«صلة الارحام تزكى الاعمال و تنمى الاموال و تدفع البلوى و تیسر الحساب و تنسى‏ء فى الاجل‏» ³ ؛ صله ارحام، «اعمال‏» را پاك، «اموال‏» را افزون، بلاها را دفع، حساب‏ را آسان مى‏كند و «اجل‏» را به تاخیر مى‏اندازد.

همچنان كه مى‏بینید، نتایج ‏یاد شده، برخى به امور دنیوى مربوط ‏است، برخى هم نتایج اخروى و پاداش‌هاى خدایى را نسبت ‏به این ‏عمل، بازگو مى‏كند.

حدیث دیگر از امام صادق(علیه السلام) است: «صلة الارحام تحسن الخلق و تسمح الكف و تطیب النفس و تزید فى الرزق و تنسئ الاجل‏» ⁴ ؛ صله رحم، اخلاق را نیكو، دست را بخشنده، دل و جان را خوش ‏مى‏سازد، رزق را مى‏افزاید و اجل و مرگ را به تاخیر مى‏اندازد.

این كار نیك و ساده، آنقدر سازنده و مفید است و آنچنان مورد رضاى پروردگار، كه گاهى تقدیر الهى به خاطر آن عوض مى‏شود و خداوند به پاداش این عمل نیكو، بر عمر كسى مى‏افزاید. در مقابل، قطع‏ رابطه‏ها و بریدن از خویشاوندان، به حدى شوم و نفرت‏بار و در نظر خداوند، ناپسند است كه عمر را مى‏كاهد.

به این حدیث تكان‏دهنده توجه كنید:

امام صادق(علیه السلام) فرمود: «ما چیزى را جز «صله رحم‏» سراغ نداریم كه عمر را زیاد كند، تا آنجا كه گاهى تا زمان مرگ یك نفر، سه سال مانده است، ولى او اهل ‏صله رحم مى‏شود. آنگاه خداوند، سى سال بر عمرش مى‏افزاید و سى و سه سال ‏دیگر زنده مى‏ماند. و گاهى اجل كسى سى و سه سال است، به خاطر قطع رحم و گسستن رابطه‏هاى خویشاوندى، كاهش مى‏یابد و اجلش سر سه سال فرامى‏رسد.»⁵

مرز صله رحم

این ادب معاشرت، اختصاص به بستگان پاك و با تقوا ندارد. یك وظیفه اخلاقى است، حتى نسبت ‏به آنان كه اهل‏ گناهند. چه بسا به بركت رفت و آمدهاى بستگان صالح، فاجران هم راه ‏صلاح پیش گیرند و تاثیر بپذیرند. گاهى ترك مراوده و رفت و آمد، سبب مى‏شود كه بستگان معصیت‏كار، در گناه و بیراهه خود، بیشتر پیشروى كنند، ولى حفظ رابطه، جلوى بدتر شدن آنان را مى‏گیرد. در این صورت، تكلیف، همچنان نگهبانى از این خط ارتباط و پیوند خویشاوندى است.

یكى از شیعیان از امام صادق(علیه السلام) مى‏پرسد: برخى خویشاوندانم‏ خط و تفكر دیگرى دارند، غیر از فكر و مرامى كه من دارم. آیا آنان بر من حقى دارند؟ حضرت فرمود: آرى، حق قرابت و خویشاوندى را چیزى قطع نمى‏كند. اگر با تو همفكر و هم عقیده باشند، دو حق بر تو دارند: یكى حق خویشاوندى، دوم حق اسلام و مسلمانى.⁶

حتى اگر بستگان، مایه آزار انسان را هم فراهم كنند، باز حق ‏گسستن پیوند را نداریم.

سنت «صله رحم‏»، از نیكوترین برنامه‏هاى دینى در حیطه معاشرت ‏است. گرچه شكل نوین زندگى و مشغله‏هاى زندگی‌هاى امروزى، گاهى‏ فرصت این برنامه را از انسان‌ها گرفته است، ولى حفظ ارزش‌هاى دینى و سنت‌هاى سودمند و ریشه‏دار دینى، از عوامل تحكیم رابطه‏ها در خانواده‏ها است. به ویژه در مناسبت‌هاى ملى، در اعیاد و وفیات و آغاز سال جدید، فرصت طبیعى و مناسبى براى عمل به این «سنت دینى‏» است.

پی نوشت ها:

1 ) اصول كافى، ج‏2، ص‏151.

2) همان.

3) همان، ص‏150.

4) همان، ص‏150 و 151، حدیث 6 و 12.

5) همان، ص‏152، حدیث‏17.

6) میزان‏الحكمه، ج‏4، ص‏83.

منبع: از همدلی تا همراهی. نوشته جواد محدثی