بهترین و بدترین مخلوقات چه کسانی هستند؟

در قرآن کریم بدترین و بهترین مخلوقات این‌گونه بیان شده‌اند: «إِنَّ الَّذینَ کَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ وَ الْمُشْرِکینَ فی‏ نارِ جَهَنَّمَ خالِدینَ فیها أُولئِکَ هُمْ شَرُّ الْبَرِیَّةِ، إِنَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِکَ هُمْ خَیْرُ الْبَرِیَّةِ»؛[1] کافران از اهل کتاب و مشرکان در آتش دوزخ‌اند، جاودانه در آن می‌مانند آنها بدترین مخلوقات‌اند! (امّا) کسانى که ایمان آوردند و اعمال صالح انجام دادند، بهترین مخلوقات خدایند.

این دو آیه بدترین و بهترین مخلوقات را بیان می‌کنند. در برخی از روایات، مصادیقی برای این آیه ذکر شده است:

امام صادق(علیه السلام) فرمود: «امام على(علیه السلام) پیش رسول خدا(صلی الله علیه و آله) در خانه‌ی ام سلمه رسید، رسول خدا(صلی الله علیه و آله) هنگامى که على(علیه السلام) را دید فرمود: اى على! حالت چگونه خواهد بود در آن هنگام که همه ملت‌ها جمع شوند و میزان‌هاى عدل نصب گردند و مردم را براى حساب و محاکمه آماده سازند. در این هنگام، اشک از دیدگان امام على(علیه السلام) جارى شد، رسول خدا(صلی الله علیه و آله) فرمود: اى على! چرا گریه می‌کنی؟ به خداوند سوگند، تو و شیعیانت در آن روز با چهره‌هاى سفید و سیراب در محشر حاضر می‌شوید، صورت‌هاى آنها نورانى، شاداب و خندان هستند. در آن روز دشمنانت را حاضر می‌کنند در حالى ‌که صورت‌هاى آنان سیاه‏ است آنها افرادى شقى و بدعاقبت و معذب هستند، مگر نشنیده‌ای که خداوند فرموده: «إِنَّ الَّذِینَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ أُولئِکَ هُمْ خَیْرُ الْبَرِیَّةِ»، اینها تو و شیعیانت می‌باشند، ولى آنهایى که کافر شدند و آیات ما را انکار کردند، بدترین مردم هستند (أُولئِکَ هُمْ شَرُّ الْبَرِیَّةِ) و این گروه دشمنان شما می‌باشند».[2] در این روایت برای «شرّ البریّة» و «خیر البریّة» مصداقی بیان شده است.

این مضمون در بسیاری از روایات ذکر شده است[3] که در این‌ جا به ذکر روایت بالا بسنده می‌شود.

نکته دقیقی در این ‌جا وجود دارد که لازم به ذکر است؛ ایمان و به تبع آن مومنان، دارای مراتبی هستند که هر یک از آنها را در رتبه‌ای قرار می‌دهد و برای هر یک جایگاهی را مشخص می‌کند. بنابر روایات مذکور، امیرالمومنین علی(علیه السلام) و شیعیان آن حضرت در صدر این گروه، بعد از نبوت پیامبر(صلی الله علیه و آله) قرار دارند، یعنی بعد از این ‌که حضرت محمد(صلی الله علیه و آله) به پیامبری مبعوث شد و اسلام، ادیان پیشین خود را نسخ کرد؛ مسلمانان صاحبان ایمان واقعی شدند و در میان اینها نیز حضرت علی(علیه السلام) و شیعیان ایشان قرار دارند که بدان‌ها می‌توان خیر البریه را اطلاق کرد. البته در میان اینها نیز مراتبی وجود دارد؛ امام علی(علیه السلام) از شیعیان خود برتر است و در میان شیعیان ایشان نیز مراتبی وجود دارد که برخی را بر برخی دیگر برتری می‌بخشد. با این حال، اینان گروهی را تشکیل می‌دهند که می‌توان آنها را خیر البریه دانست. همچنین باید توجه داشت پیامبر‌(صلی الله علیه و آله) از تمام مومنان، حتی آنها که خیر البریه نامیده شده‌اند، برتر است ولی این بیان مصداق خیر البریه، در مقام بیان بعد از پیامبر(صلی الله علیه و آله) می‌باشد.

به ‌علاوه؛ برخی از کلمات این آیه باید مورد دقت بیشتری قرار گیرد؛ برای نمونه، از تعبیر «کَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْکِتابِ وَ الْمُشْرِکینَ» به دست می‌آید که همه مشرکان و اهل کتاب مورد نظر روایت نیستند، بلکه منظور مشرکانی هستند که با حق و حقیقت که همان اسلام باشد آشنا شدند، ولی از پذیرش آن خودداری کردند. آنها حق را دیدند و فهمیدند ولی برای نفس و منافع خود، از پذیرش آن خودداری می‌کنند؛ آری اینان شایسته صفت بدترین مخلوقات خداوند ‌هستند.

همچنین از تعبیر «أُولئِکَ هُمْ خَیْرُ الْبَرِیَّةِ» که بهترین در میان تمام مخلوقات را بیان می‌کند، برتری برخی از انسان‌ها بر همه موجودات حتی فرشته‌ها نیز به دست می‌آید که این مختصر مجال بیان بیشتر پیرامون این موضوع را ندارد.

پی نوشت ها :

[1]. بینه، 6- 7.

[2]. شیخ طوسى، الأمالی، ص 671، انتشارات دارالثقافة، قم، چاپ اول، 1414ق.

[3]. ر.ک: شیخ حرّ عاملی، وسائل الشیعة، ج 16، ص 182- 183، مۆسسه آل البیت(علیه السلام)، قم، چاپ اول، 1409ق؛ مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج 7، ص 182، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، چاپ دوم، 1403ق؛ فرات کوفی، ابوالقاسم، تفسیر فرات الکوفی، تحقیق: محمودی، محمد کاظم، ص 583، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد اسلامی، تهران، چاپ اول، 1410ق.

منبع: سایت شفقنا