تبیان، دستیار زندگی
آیا خاتمی برای انتخابات نامزد خواهد شد؟ برنامه های اصلاح طلبان برای انتخابات چیست؟ آیا اقبال عمومی به آنها وجود دارد؟
عکس نویسنده
عکس نویسنده
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

گزینه نهایی اصلاح طلبان کیست؟


آیا خاتمی برای انتخابات نامزد خواهد شد؟ برنامه های اصلاح طلبان برای انتخابات چیست؟ آیا اقبال عمومی به آنها وجود دارد؟


اصلاح طلبان

اصلاح طلبان و انتخاباتی متکثر؟

گرچه صحنه و آرایش نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری یازدهم  هنوز شفاف و روشن نشده است و مشخص نیست نامزدهای نهایی انتخابات چه کسانی خواهند بود،  نحوه حضور اصلاح طلبان در انتخابات یازدهم ریاست جمهوری تبدیل به یک معما شده است.  اگر تصور کنیم صحنه انتخابات 92 دارای چند ضلع است شاید بتوان بهتر به تحلیل شرایط وضع موجود اصلاح طلبان پرداخت. در یک ضلع این انتخابات یکی از نامزدهای ائتلاف سه گانه( حداد، ولایتی، قالیباف) قرار دارد. ضلع دوم متعلق به نامزد احتمالی مورد حمایت دولت است( مشائی-با احتمال پایین احراز صلاحیت-نیکزاد،...). ضلع سوم احتمالی متعلق به نامزد جبهه پایداری است که ممکن از میان افرادی مانند  جلیلی، لنکرانی، فتاح و ... نامزدی معرفی شود. ضلع چهارم احتمالی متعلق به ائتلاف 5 گانه اصولگرایان و در واقع ناراضیان سیستم ائتلاف سه گانه است که نامزد احتمالی آنها حداقل یک نفر از میان باهنر،متکی، ابوترابی، آل اسحاق و یا پورمحمدی است. نهایتا منفردین و نامزدهایی مانند محسن رضایی، فلاحیان ، سعیدی کیا، چمران و یا سبحانی قرار دارند که به هر حال تمایلات اصولگرایانه دارند.

این تکثر اگرچه ظاهرا بر مبنای اختلاف سلایق میان اصولگرایان و حامیان دولت و .... ایجاد شده اما موجب پراکندگی احتمالی ارای سبد اصول گرایان می شود.  در این صورت سوال اصلی اینجاست که آیا در این فضای متکثر اصلاح طلبان می توانند راهبردی مناسب انتخاب کنند؟

اگرچه تا کنون عارف (معاون اول دولت خاتمی )محمد شریعتمداری( وزیر بازرگانی این دولت) و یا حسن روحانی( دبیر شورای عالی امنیت ملی زمان دولت اصلاحات ) رسما و یا غیر رسمی وارد عرصه انتخابات شده اند اما دو نفر از آنها اعلام کرده اند در صورت نامزدی خاتمی انصراف می دهند

اصلاح طلبان چندگانگی یا اتحاد؟

اولین احتمال که تا کنون بیش از همه شرایط محتمل بود این است که طیفهای اصلاح طلب و یا نزدیک به آیت الله هاشمی با نامزدهای متکثری بدون وفاق و ائتلاف وارد عرصه شوند. فعالیتهای انتخاباتی محمد رضا عارف، کواکبیان، حسن روحانی، اسحاق جهانگیری و یا محمد شریعتمداری موید این امر است که اصلاح طلبان معتدلتر منفردا وارد انتخابات شده و احتمال شکسته شدن ارای پایگاه اجتماعی اصلاح طلبان وجود دارد.  در واقع با این مدل مرحله اول انتخابات ریاست جمهوری بسیار متکثر بوده و آرا هر کدام از جریانات سیاسی میان نامزدهای متکثرش توزیع خواهد شد.

کواکبیان

اما به نظر می رسد پس از سخنان نوروزی رهبر معظم انقلاب در حرم مطهر امام رضا(ع)  و تاکید ایشان بر لزوم مشارکت تمام نیروهای سیاسی کشور در انتخابات ، زمزمه های دیگری در جبهه اصلاحات شنیده می شود. رهبر معظم انقلاب فرمودند: همه سلیقه های سیاسی كه دلشان برای كشور میسوزد باید در انتخابات شركت كنند.

لذا برخی از فعالان اصلاح طلب دعوتهای خود را از سید محمد خاتمی رییس جمهور پیشین کشورمان برای شرکت در انتخابات جدی کردند.  نامه های سرگشاده، لابی های سیاسی ، حمایت های برخی رسانه ها و ... نقطه اوج تلاش برای آوردن مججد خاتمی به عرصه سیاست بود. در حال حاضر به نظر می رسد اصلاح طلبان در زمینه انتخاب راهبرد رقابتی خود دارای ملاحظاتی هستند که درک آن برای تشخیص نامزد نهایی آنها مورد نیاز است.

به نظر می رسد سه  نکته بیش از همه برای اصلاح طلبان از دعوت از خاتمی دارای اهمیت است:

1-ایجاد اجماع نسبی میان اصلاح طلبان با آمدن خاتمی

اگرچه تا کنون عارف (معاون اول دولت خاتمی )محمد شریعتمداری( وزیر بازرگانی این دولت) و یا حسن روحانی( دبیر شورای عالی امنیت ملی زمان دولت اصلاحات ) رسما و یا غیر رسمی وارد عرصه انتخابات شده اند اما دو نفر از آنها اعلام کرده اند در صورت نامزدی خاتمی انصراف می دهند. ضمن این که بعید است روحانی که با هاشمی رفسنجانی هماهنگی بیشتری دارد بخواهد با خاتمی رقابت کند. لذا آمدن خاتمی می تواند ضمن منسجم کردن اصلاح طلبان سبد رای واحدی برای آنها در مقابل اصولگرایان متکثر به وجود آورد.

2-ادامه حضور اصلاح طلبان در نظام

خاتمی از میانه راه حوادث پس از انتخابات 88 تلاش کرد راه خود را نه به شکل روشن که به شکل ضمنی از افراطیون و ساختارشکنان جدا کند. برای مثال او با شرکت در انتخابات مجلس در دماوند عملا سناریوی تحریم را که از سوی برخی خارج نشینان سابقا اصلاح طلب و نیروهای اپوزیسیون تجویز می شد، ناکام گذاشت.  او که از تجربه نهضت آزادی و بازرگان به خوبی آموخته می داند که کنار کشیدن و خالی کردن عرصه به مشروعیت زدایی از نظام منجر نمی شود و فقط باعث پایان عمر جریان سیاسی اصلاحات خواهد شد. لذا آمدن خاتمی و پذیرش قواعد موجود در میان رقابت سیاسی و تایید صلاحیت احتمالی وی، تداوم بقای اصلاحات را میسرتر می کند.

حسن روحانی

3- برتری نسبی نسبت به سایر نامزدهای اصلاح طلب

در برخی نظرسنجی ها خاتمی دارای فاصله معناداری با سایر نامزدهای احتمالی اصلاح طلب از لحاظ مقبولیت است. به نظر می رسد برخی مشاوران سیاسی اصلاح طلب درباره عدم امکان ایجاد بسیج اجتماعی حول عارف و یا حسن روحانی و عدم جذابیت آنها برای طبقه متوسط شهری به سیاسیون آنها تذکر داده اند. لذا خاتمی می تواند این نقیصه را نیز تا حد زیادی برطرف سازد.

اما با توجه به این نکات چرا تا کنون آمدن سیدمحمد خاتمی قطعی نیست و هم چنان به نظر می رسد اصلاح طلبان به شکل غیر مترکز وارد انتخابات خواهند شد؟ در پاسخ به این سوال ذکر نکات ذیل راه گشاست:

1-رفتار انتخاباتی مردم ایران و عدم انتخاب مجدد روسای سابق

برخی کارشناسان سیاسی معتقدند در ایران بازگشت سیاسیون پس از پایان دوره اصلی رهبری سیاسی شان مورد حمایت مردمی و عمومی نیست و ترجیح مردم چهره های تازه است. رفتار شناسی انتخاباتی مردم در انتخابات 84 که علیرغم نظرسنجیهای اولیه که حاکی از جایگاه بالاتر آیت الله هاشمی بود ،نشان داد که نهایتا احمدی نژاد تازه نفس بر هاشمی کهنه کار ترجیح دارد. هم چنین در انتخابات 88 نیز نخست وزیر سالهای قبل نیز نتوانست در انتخابات موفق شود. لذا برخی اصلاح طلبان معتقدند حضور خاتمی صرفا جایگاه وی را هزینه کرده و نمی تواند موثر واقع شود.

برخی کارشناسان سیاسی معتقدند در ایران بازگشت سیاسیون پس از پایان دوره اصلی رهبری سیاسی شان مورد حمایت مردمی و عمومی نیست و ترجیح مردم چهره های تازه است

2- برخی تردیدها درباره تایید صلاحیت خاتمی

اصلاح طلبان به خوبی می دانند حضور خانمی در میدان انتخابات ممکن است به پاسخگویی و شفاف سازی مواضع وی در زمینه انتخابات 88 و حوادث تلخ پس از آن منجر شود. اگر خاتمی مواضعی ضد این حوادث اتخاذ کند ،مسلما با تنشها و مخالفتهایی از سوی برخی طیفهای افراطی حامیش و یا اپوزیسون خارج از کشور روبرو می شود. در صورت عدم اتخاذ مواضع صریح از سوی دیگر خطر عدم احراز صلاحیت وجود دارد که قطعا خواسته خاتمی نخواهد بود. هم چنین در جریان رقابتها بارها این گونه مباحث مطرح خواهد که چندان برای وی مطلوب نیست.

عارف

3- ابهام دربرنامه اصلاح طلبان برای قوه مجریه

برخی منتقدین معتقدند اصلاح طلبان در شرایط فعلی سیاسی و اقتصادی نمی توانند در عمل مفید فایده باشند. با یک نگاه منصفانه دولتهای سازندگی و اصلاحات دارای توفیقاتی در زمینه های توسهع اقتصادی و بازسازی بودند. اما  متاسفانه به ویژه در دوره اصلاحات ، برخی آسیبها جریان مدیریت کشور را دچار خدشه کرد. سوال اصلی اینجاست که آیا سیاسی کاری و رویکرد تند برخی حامیان دولت اصلاحات - به ویژه احزابی چون جبهه مشارکت - که نهایتا باعث رویگردانی مردم از آنان شد ، مجددا تکرار می شود؟  انتخابات دومین دوره شوراها نمونه کاملی از بی انگیزگی مردم در مقابل سیاسی کاری آن طیف بود. طیفی افراطی که حتی در مطبوعات خود به هاشمی رفسنجانی هم رحم نمی کردند و زمینه ایجاد شکاف و تزلزل در دولت اصلاحات را فراهم آوردند. سوال این جاست که در شرایط خطیر فعلی چه کاری می توان کرد و آسیبهای تلخ آن روزگار را تکرار نکرد؟

یوسف قاضی زاده

بخش سیاست تبیان