با من به طهران بیایید

سیمای احمدشاه قاجار

کتاب «سیمای احمدشاه قاجار» نوشته‌ی محمدجواد شیخ‌الاسلامی از سوی نشر ماهی به چاپ رسیده است.

به گفته‌ی مۆلف، آن‌چه دوره‌ی سلطنت آخرین پادشاه قاجار را از دوره‌های پیش متمایز می‌کند، تغییر شکل ساختار قدرت سیاسی و دگرگونی در برخی اوضاع سیاسی – اجتماعی است. در این دوره، شاه برخلاف دوران پیشین به دلیل کمی سن، نقش عمده‌ای در هرم قدرت و تحولات سیاسی نداشت و نایب‌السلطنه به جایش ایفای نقش می‌کرد.

او می‌گوید: به سال 1288 احمدشاه درحالی به جانشینی محمدعلی‌شاه – پدرش- برگزیده شد که هنوز به سن قانونی نرسیده بود. از این‌رو، تقریبا تا شش سال بعد که رسما تاج‌گذاری کرد، نقش مستقیمی درعرصه سیاسی کشور ایفا نکرد و بیش‌تر به انجام امور شخصی خویش مشغول بود. اما گویی این نقش،‌ چندان هم برخلاف میل او نبود، زیرا او پس از آن که مستقیما مسۆول امور کشور شد و سمت پادشاهی را به دست گرفت، نیز گرایش خود را به حاشیه‌نشینی و مداخله نکردن در امور حفظ کرد. حتا از وی نقل شده که گفته است من اصلاً برای این کار پادشاهی ساخته نشده‌ام. طرف‌داران احمد شاه معتقدند او اصولا فردی دموکرات‌منش و طرف‌دار مشروطه بوده و برای رعایت قانون اساسی، از دخالت در امور کشور خودداری می‌کرد، مایل بود جریان امور بر طبق قانون و از سوی مقامات اجرایی کشور از قبیل نخست‌وزیر و وزیرها پیش رود. از سوی دیگر، مخالفانش معتقدند دخالت نکردن احمد شاه در مسائل اجرایی و دوری جستنش از مواجهه با مشکل‌ها ناشی از روحیه محافظه‌کاری و بزدلی‌اش بود. او بیش از آن‌که درصدد اعمال قدرت سیاسی بر جامعه باشد، در پی انباشتن جیبش از طریق معامله‌های پرسود غلات، فروش مناصب و مقامات ایالات بوده است. حتا در جنگ جهانی اول و بروز قحطی در تهران، چونان محتکری طماع، می‌کوشیده تا گندم‌های موجود در انبار خویش را در بازار سیاه به قیمت هرچه بالاتر بفروشد.

با من به طهران بیایید

کتاب «با من به طهران بیایید» روایت عکس‌های طهران قدیم برگرفته از آرشیو داریوش تهامی است که از سوی نصراله حدادی، تهران‌شناس و پژوهشگر این حوزه نوشته شده است.

این کتاب تجربه هیجان‌انگیزی برای تمامی نسل‌ها به‌شمار می‌رود؛ دیدن آدم‌هایی که در تونل تاریخ ثابت مانده‌اند، روزگار آدم‌هایی در گذشته، خیابان‌ها، مکان‌ها، ساختمان‌ها، شغل‌ها و رسم‌هایی که شاید امروز اثری از آن‌ها به‌جای نمانده باشد.

«دروازه‌ها»، «میدان‌ها و خیابان‌ها»، «ابنیه»، «مشاغل»، «زنان و مردان در قاب تصویر» و «رویدادها» بخش‌‌های اصلی کتاب به‌شمار می‌روند.

تظاهرات زنان هنگام نهضت ملی شدن صنعت نفت در سال 1341، همراه شدن با مشروطه‌چیان در باغ سفارت انگلیس، گل‌فروشی‌ای که ارامنه باب کردند، شترگلو و حوض میدان شمس‌العماره، کارناوال‌های شادی به‌مناسبت لغو امتیاز دارسی در سال 1311، رفتگران شهرداری تهران در خیابان نادری در دهه 1340، امتحان وزنه در دهه 1350، مجلس زنانه همراه با قلیان و هندوانه قاچ کرده، جعفر شهری؛ راوی تهران قدیم، ناصرالدین‌شاه، مظفرالدین‌شاه و بسیاری عکس‌های دیگر از زندگی مردمانی است که پس از ورود دوربین عکاسی به ایران تصویر شده‌اند.

عکاسی که در دوره ناصرالدین‌شاه به ایران وارد شد در آغاز بیشتر جنبه اشرافی داشت و پس از آن عکاسی از ساختمان‌ها اهمیت پیدا کرد. با آغاز جریان شهرنشینی و ورود ماشین، عکاسی از خودروها باعث توجه عکاسان به مقوله‌های مرتبط با ماشین شد. از این دوره و پس از آن انسان جایگاه ویژه‌ای در عکس‌ها به‌دست ‌آورد.

اما عکس‌های «با من به طهران بیایید» روایتی واقعی از زندگی افراد در دوره‌های قاجار و پهلوی است و به فهم بهتر از تهران، تاریخ، مناسبات و مشاغل کمک می‌کند. در بخش مشاغل کتاب، 51 شغل آورده شده که توجه عکاس تنها به ساختمان‌ها نیست بلکه انسان‌ها نیز دیده شده‌اند.

عکس‌های کتاب برگرفته از کلکسیون عکس‌های قدیمی داریوش تهامی است که پدرش (سید جواد تهامی) آن‌ها را گردآوری کرده و همراه با اطلاعات و توضیح‌هایی درباره هر عکس به‌قلم نصراله حدادی، پژوهشگر تهران‌شناس منتشر شده است.

حدادی، راوی برنامه‌های «با من به طهران بیایید» برنامه «سلام تهران» شبکه پنج سیما است.

چاپ نخست کتاب «با من به طهران بیایید» با عکس‌های داریوش تهامی و متن‌هایی از نصراله حدادی، در 376 صفحه، در قطع رحلی، شمارگان یک‌هزار و 500 نسخه و بهای 60 هزار تومان از سوی خانه فرهنگ و هنر گویا در اختیار علاقه‌مندان به کتاب‌های تاریخی و هنری قرار گرفته است.

منابع: خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)، خبرگزاری کتاب ایران(ایبنا)